روستای خمیران بندرانزلی از توابع بخش مركزی این شهرستان می باشد . این روستا با چشم اندازی زیبا به تالاب بندر انزلی یكی از زیبا ترین روستاهای استان گیلان است .این روستا در منطقه جلگه ای و در كنار جاده كپورچال – آبكنار و در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۱۷ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۹ دقیقه واقع و دارای نسق ۱۱۶ ساله « تا سال ۱۳۶۳ شمسی » و از نظر ثبتی شماره سنگ ۴ میباشد. و تا انزلی ۳۲ كیلوتر از راه زمینی فاصله دارد . و محدود است از شمال به مرداب و از جنوب به « جیر سر » بهمبر و از غرب به روستای كركان و از شرق به روستای معاف .
وجه تسمیه:َ
میگویند «خمیر» بمعنی سفالگر میباشد و خمیران جمع سفالگران است و از آن جهت باین روستا اطلاق میشود كه اهالی آن از گذشته های دور بامر سفالگری اشتغال داشته اند و بعضی از پیر مردان محل میگویند « شنیده اند . سید شرفشاه در حین عبور از خمیران چون شغل عمده اهالی محل را خم سازی تشخیص میدهند . نام روستا را خمیران میگذارد» كه با توجه به تاریخ وفات سید شرفشاه بنظر نمیرسد این روستا قدمت آنجنانی داشته كه بزمان سید شرفشاه برسد . و آقای غفار بی طمع ۸۶ ساله اظهار میدارد « چون اهالی خمسازی میكردند نام محل را خمیران گذارده اند ».
درباره واژه « خمیر » یا « خمیران » از لحاظ ریشه یابی در لغت نامه دهخدا مطلب جدیدی بدست نیامده و از خمیران بنقل از فرهنگ جغرافیای ایران جلد ۲ می نویسد ( خمیران دهی است از توابع انزلی – دهی است از شفت فومن – دهی است از دهستان كرون بخش نجف آباد اصفهان ).
سابقه تاریخی:
در حال حاظر بنا یا آثاری كه بتواند قدمت محل را دقیقا معلوم نماید بدست نیامده است . آقای اباذر غلامی اظهار میدارد:
( در سال ۱۳۲۱ یك كوزه سفالی حاوی تعدادی سكه وسیله پدرم علی غلامی خمیران در روستای خمیران و در محل خانه فعلی آقای عبدالوهاب نیك بخش پیدا شده كه تنها یكی از سكه ها باقیمانده كه متاسفانه تاریخی بر آن مشاهده نمیشود و یا نوشته روی آن قابل خواندن نیست ولی عكس نقش بسته بروی سكه چنین مینماید كه یكی از پادشاهان ساسانی باشد « كه نگارنده نیز مشاهده این سكه باندازه یك دوریالی است چنین عكسی را بر آن دیده است و نوشته ای همچون نوشته اوستایی بر آن حك شده است – ن » و اما تا حدود سال ۱۳۵۴ شمسی دو عدد از همان سكه های بدست آمده در همان كوزه سفالی نزد پدرم بوده كه تاریخ ضرب آن ۱۱۳۰ هجری قمری و مربوط به شاه سلطان حسین بوده است . با اینكه كشف یك دفینه نمی تواند قدمت محل را تعیین نماید فاصله بین دو سكه نیز چندان عجیب نمی تواند باشد).
آقای سعدالله هوشمند خمیران و آقای اباذر غلامی از پیر مردان محل خصوصا آقای غفار بی طمع نقل مینمایند كه :
( وجود گورستانی قدیمی در یك كیلومتری جنوب خمیران در مرز بین روستای معاف و خمیران می تواند قدمت محل را بیش از ۱۵۰ سال نشان دهد زیرا پیر مردان كنونی حتی از پدرانشان نیز نشنیده اند كه در آن گورستان مرده ای دفن نمایند ولی تلاش بی ثمر جویندگان گنج در آن گورستان . باعث بیرون آوردن اسكلتهای انسانهائی با قامتی بلندتر از مردم حالیه گردیدند .علاوه بر این وجود آثاری از قلعه ای منهدم شده در ۵۰۰ متری شمال غربی خمیران در كنار جاده آسفالته آبكنار – كپورچال بیش از ۲۰۰ سال قدمت را برای روستای خمیران تعیین میكند).
آقای اباذر غلامی اظهار میدارد :
( قلعه باغ یا « قالا باغ » یا « قالا » آثار قلعه منهدم شده ای كه تا ۳۰ سال پیش «۱۳۳۸ شمسی » جنگلی پوشیده از درختان جنگلی بود كه در حال حاضر باغ توت می باشد . آثار اصلی قلعه در باغ توت پدرم قراردارد كه شامل خندقی به عمق ۶ و عرض ۸ متر می باشد. این خندق در زمینی بوسعت دو كیلومتر مربع قرار دارد . این قلعه بنظر میرسد همان قلعه ای باشد كه رابینو در ص ۵۳۶ ولایات دارالمرز گیلان از آن بنام « كاترینوپل » واقع در ساحل غربی مرداب كه وسیله روسها ساختند یاد كرده و اضافه كرده كه بدون شك همان است كه « كوك » ویرانه های آنرا در سال ۱۷۴۶ میلادی « ۱۱۲۵ شمسی – ن » نزدیك گوراب گسكر دیده است ).
نامبرده اضافه مینماید كه :
( زمانیكه محل این قلعه باغ توتونكاری بود در سالهای ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ شمسی حین كار در آنجا به یك انبر ذغال گیر و یك گل سینه كه هر دو برنجی بوده است برخورد نموده كه انبردسته ای قیچی مانند داشت و طول آن حدود ۳۰ سانتیمتر بوده است گل سینه هم به یك جفت كفش پاشنه بلند چسبیده بوده كه ۵/۲ * ۲ سانتیمتر طول و عرض داشت كه ساخت گل سینه و انبر غیر از ساخته های ایرانیها بوده و كفش نیز خارجی بوده است ).
« مگلونوف » كه در سال ۱۸۶۰ میلادی « ۱۲۳۹ شمسی – ن » از انزلی و سواحل دریای خزر دیدن كرده می نویسد :
( جنارال مایور « لواشیف » در گیلان ماند و پس از رفتن « سوی نالف » در ژوئن ۱۷۲۵ میلادی « ۱۱۰۴ شمسی – ن » در غرب انزلی قلعه « اكاترین پل » نام بنا نهادند ولی چندی بر نیامده كه خراب شد).
درباره قشون كشی روسها در آن سال و شكست مفاضحانه ای كه خوردند در جلد سوم تاریخ انزلی مشروحا اشاره شده است و آقای طیب شفق یكی از پیرترین مردان آبكنار چنین قلعه ای را در آن ناحیه تائید كرده است حال اگر وجود این قلعه ثابت گردد قدمت روستای خمیران را میتوان بیش از ۲۶۴ سال دانست زیرا احتمالا قبل از احداث قلعه در روستای خمیران اشخاصی ساكن بوده اند .
مگلونوف در سال ۱۸۶۰ میلادی ۱۲۳۹ شمسی از خمیران جزو دهات متعلقه گیل گسكر منسوب به طالش یاد نموده است .
رابینو در سال ۱۹۱۱ میلادی ۱۲۹۰ شمسی خمیران را از دهكده های آبكنار با مالیات ۸۸/۲۵۹۶ قران نوشته است .
آقای احمد محمدی معاف كارمند بازنشسته دادگستری كه دارای اطلاعات محلی است اظهار میدارد كه ( خمیران بالای ۲۰۰ سال قدمت دارد ) و آقای قاسم محسنی بازنشته آموزش و پرورش و از خانواده های اولیه روستای شیلسر كه دارای اطلاعات وسیع محلی است میگوید:
(تا آنجا كه میداند خمیران بعد از آبكنار دارای قدمت بیشتری نسبت به روستاهای تابعه انزلی میباشد).
