ارگ جلال‌آباد مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان زابل، بخش میان كنگی روستای جلال‌آباد قرار دارد. این ارگ با قدمتی چند صدساله، به موزه معماری سنتی سیستان و بلوچستان مشهور شده است.سیستان و بلوچستان استانی است كه مهد قدیمی‌ترین تمدن‌ها و شهرها بوده است، شهر سوخته با تمدنی برابر با ۵ هزار سال در این منطقه قرار داشته است. در گوشه و كنار سیستان می‌توان ردپای آثار فرهنگی و تاریخی را دید، قبل از بروز خشك‌سالی در این منطقه، سیستان طبیعتی سرسبز داشت و بسیاری از گردشگران برای وقت‌گذرانی در طبیعت به این منطقه می‌آمدند. یكی از شهرهای مهم سیستان در حوزه فرهنگ، هیرمند به مركزیت دوست‌محمد است كه با دو بخش مركزی و قرقری از غرب به زابل و از شرق به افغانستان و از شمال به دریاچه هامون و افغانستان و از جنوب به زهك منتهی می‌شود.
در هیرمند ۴۵ اثر باستانی و جاذبه‌های تاریخی و بكر وجود دارد كه ازجمله آن می‌توان به ارگ جلال‌آباد، آتشكده كركویه، جنگل نیاتك و چاه‌های باستانی وجود دارد.ارگ جلال‌آباد به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیك این شهرستان و هم‌جواری با افغانستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ارگ از اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه توسط خان ملك؛ كه چند سالی از دوران جوانی را جزو حقوق‌بگیران انگلیس در سیستان بود، بنا شد.در این ارگ باغ‌های بسیار زیادی وجود داشت كه هندی آن‌ها را ساخته بودند. خان ملك برای انجام ماموریت هایی مشخص از سوی انگلیس به افغانستان سفر می‌كرد و اما هنگامی‌كه با ماموران كمیسیون حل اختلاف مرزی در جلال‌آباد به خشونت رفتار شد، مورد غضب قرار گرفت و به اتهام تحریك مردم علیه منافع انگلیس مقرری او قطع شد. خان ملك در سال ۱۳۳۲ فوت كرد و این بنا هم یادگار دوران اوست.
ساكنان هیرمند در رابطه با این ارگ داستان‌های زیادی را نقل می‌كنند، یكی از ساكنان هیرمند در رابطه با این ارگ می‌گوید:درگذشته و قبل از خشك‌سالی در این منطقه، معیشت مردم خوب بود و در دوره‌ای از زمان به دلیل فراوانی غلات در سیستان، این استان به انبار كشور تبدیل‌شده بود. بااین‌حال اگرچه آب وجود ندارد اما هنوز گنجینه‌های زیادی در این شهرستان نهفته است كه استفاده بهینه از آن‌ها برای زندگی مردم سیستان اهمیت دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هیرمند درباره ارگ جلال‌آباد می‌گوید:
این ارگ در كیلومتر ۱۸ مسیر مواصلاتی زابل-دوست محمد قرار دارد. زمان ساخت بنا در دوره قاجار و كاربری آن مسكونی نظامی بوده است كه در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول توسط محمدعلی‌خان كیانی مورداستفاده قرار می‌گرفت و در سال ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۹۲ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
مواد و مصالح به‌كاررفته در این بنا، عمدتا خشت خام و آجر بوده و تقریبا عناصر سنتی معماری ایران در خصوص پوشش‌ها نظیر طاق آهنگ، چهار گرده پوش و عرق چین در این بنا به‌كاررفته است و این بنا مانند دیگر بناهای شاخص سیستان و بلوچستان برای مصون ماندن در برابر رطوبت و زه زمین‌بر روی تپه طبیعی ساخته‌شده است.این بنا پلانی مربع دارد و حیاطی مركزی با چهار برج دیده‌بانی در گوشه‌های بنا.
هم‌اكنون بودجه‌ای ۵۰۰ میلیون تومانی برای مرمت این بنا تخصیص داده‌شده است و رئیس اداره میراث فرهنگی هیرمند در رابطه با برنامه‌های دولت برای بازسازی می‌گوید:
حفاظت، مرمت و احیای این بنا با چشم‌انداز، باز زنده سازی در قالب هتل گردشگری در دستور كار اداره كل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار دارد كه از سال ۱۳۸۳ اولین فصل مرمت آن آغاز شد و با توجه به بودجه‌های مصوب شده تاكنون ۵ فصل از مرمت این اثر شاخص تاریخی به انجام رسیده است كه آخرین فصل آن در فروردین‌ماه امسال آغاز شد و در مهرماه نیز به پایان رسید. وی با اشاره به میزان اعتبارات هزینه شده در این ۵ فصل مرمت اظهار می‌كند: تاكنون ۵۰۰ میلیون تومان اعتبارات دولتی برای این ۵ فصل مرمت ارگ جلال‌آباد هزینه شده است كه پیش‌بینی می‌شود با ۱۰ فاز مرمتی دیگر به مرحله اجرا برسد و تا پایان برنامه توسعه ششم و قبل از افق ۱۴۰۴ كشور به بهره‌برداری كامل برسد.
حفاظت، مرمت و احیای این بنا با چشم انداز، باز زنده سازی در قالب هتل گردشگری در دستور كار اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد كه از سال۱۳۸۳ اولین فصل مرمت آن آغاز شد و با توجه به بودجه های مصوب شده تا كنون ۵ فصل از مرمت این اثر شاخص تاریخی به انجام رسیده است.راه اندازی هتل گردشگری با جذب گردشگران به ویژه گردشگران خارجی می تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشتغال زایی را در این راستا ایجاد كند.
