گنبد نمكی مورجان فارس در نزدیكی روستای مورجان در منطقه كوهمره سرخی، جنوب غرب شیراز واقع شده است. گنبد نمكی مورجان در شمال غرب روستای مورجان در منطقه كوهمره سرخی رخنمون یافته است. از نظر تقسیمات كشوری این روستا در دهستان دادنجان، بخش میمند شهرستان فیروز آباد واقع شده است.
بنا به گفته افراد محلی، مردم منطقه از قدیم الایام از نمك این تل نمكی برای مصرف غذایی استفاده می كرده اند. آنها این گنبد نمكی را بر اساس مجرا های خروجی نمك از بخش مركزی و میزان نمك ته نشست شده در آنها. به طور محلی به ۴ نمكدان به نام های نمكدان دزد، آهله، سر و نو تقسیم كرده اند. مورجانی ها به دو بخش مرتفع، مقاوم و ستیغ ساز این گنبد كه از سایر بخش ها بلندتر بوده و از دور نمایان می باشد. قلات سیاه – سرخ و قلات شاه نشین می گویند و مارن های رنگین فرسایش پذیر بین این بلندی ها را چهل مله (چهل گردنه) می نامند.
زمین شناسی گنبد نمكی مورجان
گنبد نمكی مورجان در بین دو كوه مورجان و بویم قرار دارد. این دو كوه، دو قطعه جابجا شده از یك تاقدیس می باشند. فعالیت قطعه جنوبی تر گسل كره بس سبب بریدن تاقدیس و تقسیم آن به دو قطعه و جابجا شدن دو قطعه نسبت به یكدیگر شده است. كوه مورجان قطعه شرقی (واقع در شرق خط گسل، جنوب شرق روستای مسقان) و كوه بویم قطعه غربی (واقع در غرب خط گسل، غرب روستای مسقان) می باشد. در مجموع این تاقدیس شكسته و جابجا شده نسبت به تاقدیس های شمالی كم عرض تر و از نظر طول محور، كوتاه تر و از نظر ارتفاع نیز كم ارتفاع تر می باشد (بیشترین ارتفاع كوه مورجان ۲۰۰۰ متر و كوه بویم ۱۷۰۰ متر می باشد).
در طول این قطعه از گسل كره بس دیاپیر نمكی هرمز به صورت گنبد نمكی پدیدار گشته است. به دلیل ابعاد كوچكتر تاقدیس مذكور نسبت به تاقدیس شمالی تر، فرسایش متعاقب شكسته شدن و جابجایی، كمتر توانسته تأثیر گذار باشد. لذا سازند های قدیمی تر این تاقدیس رخنمون نشده اند و سازند آسماری بدنه سطحی هر دو قطعه از تاقدیس(دو كوه مورجان و بویم) را ساخته است. در تقسیم بندی زمین شناسی ساختمانی، این گنبد نمكی در كمربند چین -گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چین خورده ساده واقع گردیده است.
ژئوتوریسم گنبد نمكی مورجان
تل نمكدان مورجان از دور دست به صورت كوهی سیاهرنگ كه از میان تاقدیس ها و ناودیس ها منطقه سر برافراشته با توپوگرافی برجسته و گنبدی خود نمایان می باشد. این گنبد نظم و ترتیب توالی چینه شناسی منطقه را به هم ریخته ها و از نزدیك با تنوع رنگ ها ی مختلف مشخص می شود. درز ها و شكاف های انحلالی، دره های انحلالی و ریزش توده های سنگی در بیرونی ترین بخش این گنبد به وفور دیده می شود. در بخش جنوب غربی این گنبد، چشمه ای از دل زمین می جوشد و به رودخانه شور می پیوندد. در مسیر عبور آب این چشمه بلورهای سفید رنگ نمك به اشكال زیبایی ته نشست آرده اند آه برای ژئوتوریست ها و گردشگران عادی جالب و دیدنی می باشند.
ارزش های گردشگری گنبد نمكی مورجان
مورجان روستایی قدیمی است كه در ناودیس تنگ بین دو تاقدیس مورجان و كوه گورم در در بین تپه های گچی سازند گچساران سكنی گزیده است. دره ای عمیق از میان این روستا می گذرد. در میانه این دره در وسط روستا، از آنار چناری بلند چشمه ای با آب تلخ معروف به آب تلخو از دل زمین می جوشد و به باغ های انار اهالی سرازیر می شود. در بالادست این چشمه درختچه های بنگرو و گز گسترش دارند. گنبد نمكی مورجان در آنار این روستای آوهستانی- جنگلی قرار گرفته است. سایر ارزش های گردشگری این گنبد نمكی به این شرح می باشد:
۱- در كنار روستای مورجان قرار گرفته است و روستای مسقان نیز به آن نزدیك می باشد.
۲- دسترسی به آن از طریق شهرهای شیراز، فیروزآباد، فراشبند و جره امكان پذیر می باشد.
۳- دریاچه فصلی گورم در قله كوه گورم در همسایگی آن می باشد.
۴- ناودیس معلق آوه سرخ در مسیر آن واقع شده است ( مسیر شیراز – آوار- مورجان)
گنبد نمكی رمقان
۵- گنبد نمكی رمقان در شمال غرب آن و گنبد نمكی باچون در جنوب شرق آن قرار دارد.
۶-رودخانه مورجان از پائین دست این نمكی می گذرد و پسآن به رودخانه شور تغییر نام پیدا می آند.
۷- دره ای تنگ شیب تنگ در شمال غرب آن واقع شده است.
۸- وجود گسل كره بسدر این منطقه عوارض و اشكال منحصر بفردی ایجاد كرده است.
۹- همراهی گسل آره بس، رودخانه مورجان، گنبد نمكی، تاقدیس های بویم، مورجان و كوه گورم مناظر زیبایی را بوجود آورده است.
پوشش گیاهی
۱۰ – این گنبد در محلی تغییر پوشش گیاهی جامعه جنگلی بلوط به جامعه جنگلی بنه و بادام كوهی قرار دارد.
۱۱ – آوره های گچ پزی محلی- ساخته دست مورجانی ها- در حوالی روستا دیده می شوند.
۱۲ – در منطقه كوهمره سرخی آثار طبیعی فراوان دیگری مانند گنبد نمكی رمقان، كوه بیل (معروف به دیوار آهنی). رود خانه قره آقاج (واژه تركی به معنی چوب سیاه )، رود خانه ماصرم، چشمه خانه حاجی، قله دلو. كوه مروك (مركز سطحی زمین لرزه سال ۱۳۷۸ كوهمره سرخی)، تنگ دم اسب،
آبشار اسلام آباد، آبشار دره دریا (دریاهك)، چین و شكن های فراوان، زمین لغزش های دیدنی، خندق های عریض و طویل و روستاهای با بافت قدیمی وجود دارد كه برای جهانگردان علاقمند به طبیعت و .( زمین شناسی بسیار دیدنی می باشد.
نحوه دسترسی
دسترسی به این گنبد نمكی از دو طریق امكان پذیر می باشد:
۱- جاده آسفالته شیراز – آازرون، سه راهی آوهمره سرخی، جاده آسفالته كوهمره سرخی آه تا روستای مسقان ادامه دارد و پساز آن تا روستای مورجان جاده شوسته می باشد.
۲- جاده آسفالته مسیر شیراز- آوار- فیروز آباد، سه راهی باوریان، جاده آسفالته آوهمره سرخی كه تا روستای مورجان ادامه دارد.
