علویجه

علویجه شهری است در بخش مهردشت شهرستان نجف آباد استان اصفهان. این شهر جمعیتی بالغ بر یازده هزار نفر دارد.

در دهه‌های اخیر میوه هلوی علویجه مشهور بوده است. بیشتر جوانان آن در كارخانه‌ها شاغل هستند.

این شهر دارای دو دانشگاه پیام نور و جامع علمی كاربردی، دو هنرستان كاردانش،یك هنرستان فنی و حرفه ای،دو كانون فرهنگی، دو دبیرستان و دو آموزشگاه راهنمایی تحصیلی و ۴ مدرسه ابتدایی دخترانه و پسرانه می‌باشد.

تاریخچه شهر

اگر چه قرائن و مداركی همچون خرابه های مساكن قدیمی و قنوات دائر و بایری كه مدت زمان طولانی از حفر آن میگذرد دال بر قدمت و سابقه تاریخی علویجه‌است ولی به علت در دسترس نبودن مدارك كتبی نمی توان در مورد قدمت آن با صراحت اظهار نظر نمود .

وجود دو نقطه ، یكی معروف به قلعه گبری كه خرابه های آن بر فراز یكی از تپه های اطراف علویجه وجود دارد و دیگری، قلعه ای معروف به قلعه سنگی در جوار كوه امامزاده شاه شمس الدین محمد(ع)، می تواند نشانگر قدمت این شهر تا قبل از ظهور اسلام باشد.

از دیگر دلایل قدمت شهر علویجه وجود خرابه هایی معروف به سرخاله‌است كه در آن آثار و بقایای مساكن قدیمی به خوبی مشهود است . این محل در طول زمان به سمت شرق و به محلی كه معروف به دربند است منتقل شده . بنا به گفته اهالی، دربند همان محلی است كه در موقع حمله افغان‌ها مورد هجوم آنان قرار گرفته‌است .

پس از خرابی دربند، بازماندگان حمله افغان‌ها در دو محل دیگر سكنی گزیدند كه بعدها در طول زمان به ده بالا و ده پایین معروف شد .

در ادوار تاریخی بعد (احتمالاً دوره افشایه ) به منظور امنیت ساكنین و نیز استقرار نیروهای نظامی جهت جلوگیری از حمله مهاجمین قلعه ای معروف به قلعه نادری ساخته شد كه بقایای آن در بافت قدیمی شهر علویجه موجود است . سپس در جوار آن قلعه های دیگری به نام های قلعه كهنه و قلعه پایین بنا گردید . در منطقه علویجه از دوره صفویه آثاری بر جای مانده‌است كه از آن جمله می توان كاروانسرای عباسی واقع در روستای هسنیجه را نام برد .

پس از گذشت مدتی از سكونت جمعیت در داخل قلعه های فوق الذكر، به دلیل افزایش جمعیت و و نیز حكمفرمایی امنیت نسبی، علویجه خارج از قلعه‌ها گسترش فیزیكی داشته كه بیشترین گسترش به طرف غرب صورت گرفته‌است. از مهمترین آثار باقیمانده در این شهر از دوران گسترش خارج از قلعه‌ها مسجد بزرگ یا مسجد جامع است كه هنوز در قسمت بافت قدیم علویجه وجود دارد.

مردم شناسی

زبان و نژاد مردم

زبان مردم علویجه زبان فارسی-لر است و در آن از لغات اصیل فارسی و لراستفاده می شودو لهجه ای بسیار شبیه لهجه اصفهانی دارند.نژاد مردم علویجه از نوع آریایی سفید پوست است و مردم علویجه غالبا از مهاجران اطراف اصفهان و خرم اباد هستند كه به علت آب كافی ای كه در زمان های گذشته داشته است به آنجا مهاجرت كرده اند.اما امروزه به دلیل استفاده نادرست از آب بسیار خشك و كم آب شده است.

بازی سنتی این شهر چوق و پل نام دارد. به مراسم حنابندان آن حمام دزده می‌گویند.كه داماد به حمام میرود و با حنابندان بسیار متفاوت است.

آثار و ابنیه تاریخی

تاكنون تعداد هفت خانه و بنای تاریخی در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده‌اند:

１- خانه سید ابوالفضل رفیعی (دوره قاجاریه)

２- خانه محمدباقر زمانی (دوره قاجاریه)

３- خانه حسن شفیعی (دوره قاجاریه)

４- مسجد نبی اكرم (دوره قاجاریه)

５- خانه حسین زمانی (دوره قاجاریه)

６- حمام گوده (دوره قاجاریه)

７- خانه فضل اله زمانی (دوره قاجاریه)

８- غار سنگریز كه به تازگی به ثبت رسیده است.

جاذبه های گردشگری

غار سنگریز : در شمال غربی اصفهان، در ۱۵ كیلو متری شرق علویجه قرار گرفته‌است. با ورود به محیط تاریك غار و طی یك مسیر مارپیچ كوتاه و با شیب ملایم، به اولین تالار غار میرسیم كه ستونهای آهكی زیبای استلاگمیت و استلاكیت در آن خودنمایی می كند و قندیل های بزرگ با ساختاری گل كلمی شكل در همه جا به چشم می خورد . در سكوت و تاریكی وهم انگیز غار صدای ریزش قطرات آب كه از سقف غار می چكد، شنیدنی است .

در كل غار حدود ۶ یا ۷ تالار وجود دارد كه به جز یكی از آن‌ها كه سنگی است، مابقی آن‌ها تماماً پوشیده از قندیل های آهكی از جنس كلسیت و آرگونیت میباشد .

كوه گبری(قلعه گبری) : تپه ای تاریخی ، كه آثار و بقایای قلعه تاریخی گبری بر روی آن وجود دارد ، كه به دوران قبل از اسلام برمیگردد . در زبان محلی در ابتدا به آن گوری و سپس گبری گفته شده‌است . این تپه باستانی كه در دوران قبل از اسلام محل زندگی اقوام گبری بوده، هنوز آثار و بقایایی از زندگی آنان را در خود به یادگار دارد و دردوران قبل از انقلاب بارها مورد تجسس قرار گرفته‌است .

استخر طبیعی قوره : این استخر طبیعی در واقع یك كانال زیرزمینی است كه آب قنات را از زیر رودخانه فصلی شهر منتقل می كند . طراحی این كانال به گونه ای انجام گرفته‌است كه با استفاده از اختلاف سطح آب در دو طرف، آب از یك طرف كشیده (قوره پایین كش ) و به طرف دیگر می رود و جریان خنك و مطبوع آن همگان را به شنا در آن ترغیب می نماید .

كوه چهار كوه : در شمال علویجه قرار دارد وبه سبب شكل ویژه ای كه از نام آن پیداست، زیبایی ویژه ای را به شهر داده وشهر در بستری از دامنه این كوه قرار گرفته‌است .

كوه تیرچه: كوهی كم ارتفاع و مشرف به باغ های علویجه كه چون مشرف به باغات ومزارع است، چشم انداز زیبایی دارد.

كوه چهل دختران :كوهی كم ارتفاعی كه مشرف به باغات علویجه‌است . ایوانچه طبیعی كه در این كوه وجود دارد، چشم انداز بسیار زیبایی از باغات و مزارع داراست .

سیاه كوه :در ۲۵ كیلو متری شرق علویجه كه در دامنه این كوه كنده وآغل معروف سیاه كوه نیز قرار دارد. حد شرقی مراتع این محل به مزرعه قلعه خواجه می رسد

كوه بلغویی :دنباله ارتفاعات رشته كوه زاگرس می باشد . در قسمت غرب و شمال غربی شهر علویجه و روستای هسنیجه واقع شده به علت مرتفع بودن این رشته كوه، از نزولات و بارندگی های خوبی برخوردار است وبیشتر ماه های سال پوشیده از برف است.

امامزاده شمس الدین محمد (ع) : «شمس الدین‏محمد»، فرزند امام موسی بن جعفرعلیه السلام‏است كه تربت پاك او در شهر علویجه اصفهان‏محل زیارت خاص و عام است. پسوند «محمد» به این سبب است كه وی ازسلاله و ذریه رسول الله‏صلی الله علیه وآله‌است. این امام زاده منتسب به حضرت موسی بن‏جعفرعلیه السلام در غرب شهر علویجه اصفهان واقع‏شده‌است. در تحقیقی كه در باره فرزندان‏حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام انجام دادم، به‏این نتیجه رسیدم كه وی یكی از فرزندان امام‏هفتم‏علیه السلام محسوب می‏شود «علویجه‏» – همان گونه كه از وجه تسمیه آن‏برمی‏آید.- پایگاه علویون و شیعیان و عاشقان‏مولای متقیان، علی بن ابی‏طالب‏علیه السلام، به ویژه‏سادات علوی محسوب می‏شد. بیهقی دركتاب «لباب الانساب‏» می‏نویسد: «امام زاده‏شمس الدین به قصد خون برادرش (امام‏رضاعلیه السلام) از مامون، همراه سه هزار نفر از امام‏زادگان و فرزندانشان به سرپرستی «احمدبن‏موسی‏» (شاه چراغ) و محمدبن موسی درسال ۲۰۲ ه .ق. از مدینه و از راه شیراز به‏ایران آمد و در استان فارس (شیراز) تحت‏تعقیب بنی‏العباس قرار گرفت. حاكم شیرازاجازه ادامه مسیر را به «احمدبن موسی‏» وهمراهانش نداد.وی مدتی در آن‏جا زندگی می‏كند تا این‏كه در یكی از روزهای‏تابستان كنار نهری‏می‏رود و مشغول آب‏تنی می‏شود كه توسطدشمنان اهل‏بیت‏علیهم السلام‏شناسایی و به شهادت‏می‏رسد و به وسیله‏علویون ومیزبانش، حاج‏طاهر در محل فعلی – بر فراز كوه كوچكی كه‏مشرف به علویجه‌است. – مدفون می‏شود. به‏مرور زمان، شیفتگان و شیعیان علوی – باتوجه به كراماتی كه با توسل به روح پرفتوح اومی‏بینند.- بر فراز مرقد مطهرش گنبد و بارگاه‏مجللی بنا می‏كنند.

صنایع دستی

در این شهر در گذشته صنایع دستی چون گلیم بافی، گیوه بافی، بافت كرباس، نمد مالی و … رواج داشته‌است و اكنون نیز هنرمندان علویجه علاوه بر پرداختن به این هنرها، در رشته هایی چون معرق، منبت، گلیم حجمی و … و رشته ابداعی جوانان این شهر یعنی معرق سنگ فعالیت دارند.

صنعت

صنعت در علویجه با وجود شهرك صنعتی علویجه با بیش از ۸۰ كارخانه فعال، از جمله چندین كارخانه مهم استان، و همچنین صنایع كارگاهی نیمه مزاحم شهری «كاوه » علویجه كه توسط شهرداری علویجه در حال راه اندازی و واگذاری می باشد، از تحرك خوبی برخوردار است و از آنجایی كه به تازگی شهرك صنعتی بزرگ اصفهان كه از بزرگترین شهرك های صنعتی استان و كشور خواهد شد، در نزدیكی علویجه در حال احداث می باشد، انتظار می رود صنعت در این منطقه افق روشنی را در پیش رو داشته باشد .