مسجد پامنار زواره یك اثر سلجوقی است كه در قرن هشتم هجری با تزئینات گچبری آراسته شده، و در شهر زواره در ۱۲ كیلومتری اردستان واقع شده است. منارهٔ این مسجد، یك كتیبهٔ كوفی به تاریخ سال ۴۶۱ هجری قمری دارد كه ساختمان آن را به «محمدبن ابراهیم» نامی نسبت می‌دهد.
مسجد پامنار (بنكویه) زواره از مساجد تاریخی ایران بشمار می رود. بیشتر مساجد باستانی ایران به جای كاخ های ساسانیان یا آتشكده ها بنا نهاده شده اند مسجد پامنار نیز بر همین اساس زمانی كه اسلام به ایران وارد شد به جای آتشكده دوره ساسانیان ساخته شد. مسجد پامنار زواره را در قرن پنجم هجری ابوعبد الله محمد ابن ابراهیم دهدار زواره ساخته است. این مسجد، دارای هفت محراب با گچبریهای نفیس بوده كه یكی از محراب ها، به سمت بیت المقدس و شش محراب دیگر، به سمت مكه طراحی شده بود كه در ۱۳۵۹ محرابی كه به سوی بیت المقدس بود، تخریب و به جای آن، یك سالن بزرگ برای اجتماع مردم در مسجد ساخته شد.
معماری بنا
آنچه از این مسجد به جای ماند تعدادی ایوان، یك شبستان و چهار محراب و یك صحن است همچنین مناره ای كه دومین مناره تاریخدار ایران به شمار می رود در ضلع جنوبی این مسجد با قامتی بلند مزین به كتیبه ای برجسته با خط كوفی با آجر بر جدار خارجی این مناره ایستاده است. مسجد پامنار زواره از حیث معماری با توجه به قدمت یك هزار ساله اش بی نظیر است. عمده تزئینات به كار رفته در این مسجد گچبری های بسیار ظریف هستند كه در محراب ها و ایوان ها دیده می شوند. علاوه بر نقوش اسلیمی كار شده در گچبری ها، نوشته هایی به خط كوفی دیوارها، محراب ها و مناره های مسجد را زینت داده اند. مناره مسجد نیز كه دلیل اصلی اهمیت یافتن این مسجد می باشد، توسط همان ابو عبد الله محمد ابن ابراهیم ساخته شده است.
كتیبه هایی روی ستون های درب ورودی مسجد وجود دارد كه در خصوص نحوه اداره و تعداد موقوفات این مسجد توضیحاتی می دهند. از مهم ترین موقوفات این بنا می توان به دوازده حبه ده فرهنگ آباد سفلی اشاره كرد.
مرمت و بازسازی
بعد از بی توجهی هایی كه این مسجد به خود دید، اداره میراث فرهنگی اردستان اقدام به مرمت آن نمود. این اداره در سال ۹۶ اقدام به پژوهش های باستان شناسی بر روی مسجد كرد. سپس سالنی كه به بنای این مسجد اضافه شده بود را تخریب كردند. برای مرمت مسجد به همان شكل اولیه خود حدود دو میلیارد تومان هزینه شد. با استفاده از نقشه ها و تصاویر قدیمی این مسجد نیز قسمت های از بین رفته به همان شكل سابق ساخته شدند.
نحوه دسترسی
آدرس :زواره، كوچه پامنار (بن كوی)
