روستای اسجیل چناران ، یكی از روستاهای بسیار باصفا و خرم شهرستان چناران است. كه در حدود ۴۰ كیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد. اسجیل از جاذبه‌های چناران، از جمله روستاهای خراسانی است كه دارای آب و هوایی نشاط آور است. تمامی این ویژگی‌ها به سبب كوهپایه‌ای بودن این منطقه است.
وجه تسمیه
در مورد وجه تسمیه اسجیل اظهار نظرهای فراوانی شده بعضی به آن واژه اِسگِل برخی اِسگیل و عده‌ای اسجیل گفته‌اند. در حال حاضر به زبان محاوره‌ای اهالی روستا آن را اِسگِل و از لحاظ نوشتاری به آن اسجیل می‌گویند. بعضی از عوام معتقدند كلمه اسجیل در حقیقت اِسگِل بوده است . به معنی مكانی است كه از خشت و گل نبا شده عقیده دارند، قبل از اسلام این روستا وجود داشته، و بعد از تصرف این منطقه به وسیله مسلمانان از آنجا كه حرف گ یك حرف از الفبای پارسی باستان است. و در حروف الفبای عربی وجود ندارد، تغییر اعراب داده و به حرف ج تلفظ شده و كلمه اِسگِل تبدیل به اِسجِل و بعدها با اضافه شدن حرف ی به اسجیل تبدیل شده است.
اسجیل به‌لحاظ لغوی یعنی جای محكم و بلند و با توجه به موقعیت قرارگیری این روستای كوهستانی، احتمالاً در دوره اسلامی این كلمه به آن اطلاق شده باشد.
هرچند كه اظهارنظرهای فوق‌الذكر فاقد توجیه علمی است. ولی با توجه به بررسی‌های باستان‌شناسی و مطالعه سنگ قبرهای آن باید اذعان كرد كلمه اسجیل از دوره تیموری یعنی قرن هشتم هجری به این منطقه اطلاق شده است. ظاهراً وجه تسمیه این روستا در دوره قاجاریه اسوح بوده است. چنانكه محمدحسن خان اعتمادالسلطنه صاحب مطلع‌الشمس در این خصوص می‌نویسد: «از جمله قرای دیگر بلوك جورمكن می‌توان به قریه كاهون (كاهو)، قریه نوزاد، قریه سرآویچ، قریه اسناندر و قریه اسوح اشاره كرد.»
سابقه سكونت در هزاره اول قبل از میلاد
این روستا در دره‌ای زیبا و سرسبز قرار گرفته و همین جانمایی باعث شده آب و هوایی خوش و مفرح داشته باشد. سابقه سكونت در آن به هزاره اول قبل از میلاد بر می‌گردد.روستای اسجیل در گذشته یكی از قراء بلوك گلمكان و بخش طرقبه مشهد بوده است . در سال ۱۳۶۸ بعد از تبدیل شدن بخش چناران مشهد به شهرستان، این روستا جزو بخش گلبهار شهرستان چناران قرار گرفته است.
در كتاب گیتاشناسی ایران جلد سوم نوشته عباس جعفری درباره اسجیل این طور نوشته شده است: «اسجیل دهستانی از بخش گلبهار شهرستان چناران و استان خراسان دارای طول و عرض جغرافیایی ۱۷۱ درجه و ۳۰ دقیقه، فاصله آن تا چناران ۲۲ كیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۰۰ متر است. این روستا دارای سه نوع آب و هوای معتدل، خشك و كوهستانی است. این روستا در دامنه شمالی كوهستانی بینالود قرار گرفته و دارای رودخانه است.»
روستای اسجیل از لحاظ سابقه تمدنی یكی از قدیمی‌ترین روستاهای منطقه گلمكان و توس محسوب می‌شود. براساس بررسی‌ها و شواهد باستان‌شناسی قدمت سكونت در آن به قبل از اسلام برمی‌گردد. وجود تپه‌های زیاد تاریخی از جمله تپه «نخودك»، «تپه پیش‌گنبد»، تپه «باغ میر»، قلعه كهنه و برج قلعه در این روستا حكایت از قدمت دیرین آن دارد.
جاهای دیدنی روستای اسجیل
برج قدیمی این روستا كه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، یكی از جاذبه‌های مهم آن به شمار می‌آید. می‌گویند، در دوره قاجاریه به علت نبود امنیت برجقلعه استنجیل ساخته شد كه یك مجموعه استراتژیك دارای حصاری بلند با برج‌هایی برای نگهبانی از اقوام ساكن در آن بوده است. به بیان بهتر این قلعه در واقع یك دژ نظامی مسكونی بوده است. از اواسط دوره قاجاریه به تدریج با بازگشت امنیت به كشور اهالی ساكن در برج قلعه از آن خارج و در كناره رودخانه ساكن شدند. روستای فعلی دقیقاً در حاشیه رودخانه قرار گرفته و یكی از زیباترین روستاهای حاشیه شمالی كوه‌های بینالود از لحاظ موقعیت قرارگیری و بافت معماری است.
