روستای كمجان نطنز ، روستایی از توابع بخش مركزی شهرستان نطنز در استان اصفهان می باشد. روستای كمجان در شمال غربی كوهستان كركس واقع است و یكی از روستاهای حوزه برزرود به شمار می رود.ارتفاع این روستا از سطح دریا ۲۵۰۰ متر و برای رفتن به این روستا از یك جاده فرعی كه در محلی به نام هنجن از جاده اصلی كاشان-نطنز منشعب می شود. می توان استفاده كرد و فاصله آن تا جاده اصلی حدود ۱۵ كیلومتر می باشد.این روستا در بین روستاهای همجوار بیشترین مساحت را دارد.از شرق به روستای یارند و روستای تكنه و از غرب به روستای برز و طوه،از شمال به روستای وش و از جنوب به روستای سه مشرف است.
این روستا دارای مزرعه های زیادی است كه هر كدام برای كشت محصولات خاصی بوده است .مثل دشت كمجان،دشت باقوس،دشت كروند كه بزرگترین مزرعه در منطقه می باشد و تحفه نطنز از آنجاست.دشت سینه ،دشت سور ،دشت در ،دشت سردستان ،دشت نقله و مراتع زیاد نیز دارد كه هركدام نام خاص خود را دارد.
قدمت روستا
روستای كمجان بر اساس شجره نامه امامزاده ایوب كه مقبره آن در وسط روستا قرار دارد.دولت آباد نام داشته كه به علت جنگی كه بین اهالی روستا به حمایت از امامزاده ایوب و دشمنان آن امامزاده در میگیرد به كمجان معروف می شود. دلیل این مسئله آن است كه پس از شهادت آن بزرگوار و بدلیل شهادت همه مردان این روستا در حمایت از امام چون كسی وجود نداشته كه جنازه ها را دفن كند . دشمنان از زن ها و بچه ها كه باقی مانده بودند می پرسند چرا جنازه هایتان را دفن نمی كنید.در جواب میگویند:كو جان كه جنازه های شهدا را دفن كنیم ! مگر جانی مانده؟ و از آن پس این روستا به كمجان معروف شد .(برگرفته شده از شجره نامه امامزاده ایوب)
جمعیت روستا در قدیم به ۲۰۰ تا ۳۵۰ خانوار می رسید. اما اكنون به دلایل مختلف ساكنین ترك دیار كردند و در شهرها ساكن شده اند و هم اكنون ۱۰۰ خانوار در تابستان و ۵۰ خانوار در زمستان جمعیت دارد.اقتصاد مردم این روستا از طریق كشاورزی تامین می شده زیرا باغات ومزارع حاصل خیزی دارد. و در قدیم پارچه بافی نیز می كرده اند و تا سالها قبل آثار كارگاهها در تمام منازل موجود بود.موضوعی كه بسیار حائز اهمیت است ،این است كه در قدیم مردم این روستا فلز استخراج می كرده اند. كه سرباره ای حاصل از ذوب فلز در مزرعه كروند و تا تنگه ای به نام پیناوند پراكنده است.
علاقه مندان می توانند با مراجعه به روستا به دشت كروند رفته و در منطقه ای به نام پل روماسوم كه محل ذوب فلز بوده است را مشاهده نمایند.
دره پیناوند
در این روستا منطقه ای وجود دارد به نام دره پیناوند كه از مطالبی كه سینه به سینه نقل شده است. گویا روستا ابتدا در آنجا قرار داشته و داستانهای زیادی در زمینه مدفون بودن گنج در آن دره و آثار زندگی كه تا سالها قبل لوله های سفالی كه برای آب از آنها استفاده می شده قابل رویت بود. كه بر اثر جاری شدن سیل اكنون آثاری وجود ندارد.
در كنار این دره بر روی تخته سنگی صاف و سیاه شعارهای اسلامی با علامت ستاره داوود حك گردیده است. به گفته ریش سفیدان سنگ نوشته دیگری وجود داشته. كه سیل آنرا با خود برده است و آدرس محل دفن گنج را می داده. به این مضمون:(ننن لانه ، لون لانه ، لا در بن تنگه گنج خاكه) یعنی این دره نه آن دره نه دره دربن تنگه گنج خاكه!
معماری روستا
مردم روستا در ساختمانهایی كه همه از سنگ و خشت و گل بنا شده ساكن گشته اند. بعضی از این ساختمانها دارای ایوانهای بسیار بلند ساخته شده از چوب هستند.كه ارتفاع آن گاهی به ۲۰ متر می رسد كه نظر هر بیننده ای را جلب میكند.این ایوانها را میتوانید در محله هایی بنام “لب ساخونه” یا كوچه سوزن از نزدیك مشاهده فرمایید.روستا دارای دو محله به نامهای محله بالا و محله پایین و تعداد زیادی كوچه پس كوچه كه هر یك نام خاصی دارند می باشد.این روستا دارای ۱۴ مسجد می باشد كه هر كدام در محله ای به نامی،و همه آنها بازسازی شده اند.
این روستا دارای یك حمام بسیار زیبا است كه در محله پایین ده قرار دارد .روستا دارای سه قلعه بوده ،یكی در ابتدای ده كه اكنون آثاری از آن وجود ندارد و فقط اسمی از آن به جا مانده است و روی آن خانه ساخته شده است و قلعه دیگری كه بر روی كوه بلند مشرف به روستا قرار دارد كه دیوارهای آن هنوز پابرجاست.
قلعه بایزید
یك قلعه كه بسیار حائز اهمیت است معروف به قلعه بایزید كه در مزرعه كروند قرار دارد . اكنون فقط یك دیوار سنگی از آن به جا مانده است. در زمینه این قلعه داستانهای زیادی سینه به سینه بیان شده كه واقعیت آن زمانی معلوم شد كه در سال ۱۳۷۰ جویندگان میراث این مرز و بوم در كنار این قلعه قبرستانی را در دامنه كوه كشف كردند. شبانه اقدام به حفاری و غارت این قبرستان پرداختند. این غارت همچنان ادامه دارد و هر بار كه به آنجا سر زده می شود قبرها یكی پس از دیگری شكافته شده است.
این روستا دارای چهار قبرستان است یكی قبرستان فعلی كه در میان جاده نطنز به ابیانه قرار دارد و قدمت آن به ۴۰۰ سال می رسد .قبرستان دیگری در بالای ده قرار داشته كه تا چند سال پیش هم قبرها معلوم بود و به قبرستان كهنه معروف بود،ولی اكنون اثری از آن نیست.
قبرستان دیگر در مزرعه كروند و در كنار قلعه بایزید قرار داشته و یك قبرستان دیگر در مزرعه (در) قرار داشته كه به گفته ریش سفیدان سنگهای آن را برای ساختن دیوار مزرعه در استفاده نموده اند.
طبیعت روستا
كمجان دارای آب و هوای معتدل و خنك در تابستان و بسیار سرد در زمستان است .دارای كوههای بلند و محل زندگی انواع گونه های حیوانات وحشی می باشد.این روستا حاصلخیز ترین روستا در بین روستاهای منطقه است و یكی از محصولات این روستا گلابی است كه به تحفه نطنز معروف است.
منطقه ای در روستا قرار دارد به نام آب سرخ كه آب معدنی قرمز رنگ است و اهالی برای امراض جلدی از آن استفاده می كرده اند. این منطقه در كروند و در انتهای دره ای است كه با روستاهای یارند،تكیه و فریزهند همسایه است.این منطقه جاده ماشین رو ندارد و باید پیاده سفر كرد.منطقه دارای یك استخر آب معدنی و یك مرغزار و تعداد زیادی چشمه آب شیرین و آب سرخ در كنار هم جاریست و جالب توجه است.
