كاروانسرای لات رشت یا كاروانسرای عباسی، یكی از جاهای دیدنی رشت، در فاصله‌ی ۳۰ كیلومتری این شهر قرار گرفته است. آغاز ساخت كاروانسراها در ایران به دوره‌ی هخامنشی برمی‌گردد. هردوت، مورخ مشهور یونانی در كتاب پنجم خود از بناهایی می‌نویسد كه از سوی هخامنشیان بین شوش و سارد ساخته شده بود. كاروانسرای لات در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۶۶ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تحولات شهر رشت در دوره‌ی صفویان
براساس اسناد تاریخی، قدمت شهر رشت احتمالاً به قبل از اسلام بر می‌گردد. شهر كنونی رشت به عنوان مركزیت استان گیلان، در ادوار گذشته به‌صورت روستایی بین دو منطقه گیلان قرار داشت و چون این شهر در مسیر ارتباطی واقع شده بود، یكی از توقفگاه‌هایی بود كه مورد استفاده كاروان‌های عبوری قرار می‌گرفت.تا اواسط دوران سلطنت شاه عباس صفوی، شهر رشت، منطقه‌ی كوچكی با بافتی روستایی بوده است. اهمیت سیاسی، اقتصادی و اداری شهر رشت در دوره صفویان افزایش یافت و یكی دلایل انتخاب رشت به عنوان مركزیت گیلان، به علت موقعیت مكانی ویژه‌ی آن و موقعیت میان‌راهی مناسب این شهر بود. یكی از مكان‌های اسكان مسافران و بازرگانان، كاروانسرای لات است كه بین اهالی محل به كاروانسرای شاه عباس مشهور شده است.
تاریخچه كاروانسرای لات
شاید یكی از دلایلی كه این كاروانسرا به كاروانسرای لات شهرت یافت، احداث این بنا در كنار زمین‌های هموار اطراف رودخانه سفیدرود است. كاروانسرای عباسی یا كاروانسرای لات، همان‌‌گونه از نام آن مشخص است در دوره‌ی صفویان بنا شد. پس از سقوط صفویان به‌وسیله افغان‌ها و اشغال رشت و گیلان توسط روس‌ها، شرایطی متفاوتی برای گیلان پدید آمد. این بنای تاریخی در جنگ جهانی اول به عنوان پادگانی نظامی برای روس‌ها، مورد استفاده قرار گرفت. به همین سبب خسارت‌های فراوانی بر این اثر تاریخی وارد شد. در دوره‌ی قاجاریان، شهر رشت و استان گیلان مجدداً مورد توجه حكام وقت قرار گرفت. كاروانسرای لات در سال ۱۲۴۶ هجری قمری به دستور یكی از سیاستمداران آن دوره به اسم منوچهر خان معتمدالدوله، مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.
با پیشرفت وسایل حمل و نقلی و عدم كارائی كاروانسراهای بین راهی، این بنای تارخی به عنوان محلی برای تعزیه‌خوانی و عزاداری مورد استفاده قرار گرفت. پس از انقلاب این كاروانسرا خالی از سكنه شد و به سبب عدم توجه، خسارت‌های زیادی به بنا وارد گردید. در سال ۱۳۹۴ به بخش خصوصی واگذار و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
معماری بنا
عصر صفوی را دوران طلایی احداث كاروانسراهای بزرگ در این دوره یك معماری ثابت برای كاروانسراها طراحی شد كه بنابر اقلیم و نیاز منطقه تغییراتی اندكی داده می‌شدند. مواد اولیه مورد استفاده در كاروانسرای لات از آجر، ساروج و سنگ و آهك است. اندازه اضلاع شرقی و غربی در محیط ۵۴ متر و دو ضلع شمالی و جنوبی ۵۰ متر می‌باشد. حیاطی مربع شكل دارد و هر ضلع آن با مساحتی حدوداً ۲۷ متر و دارای ۷ اتاق است.
تغییر كاربری كاروانسرای لات
كاروانسرای لات پس از واگذاری به بخش خصوص و مرمت و بازسازی، به عنوان رستوران سنتی مورد استفاده قرار گرفت. حیاط كاروانسرا با میز و صندلی‌هایی چیده شده كه به سبب شرایط آب و هوایی شمال كشور، چتری را در كنار خود دارند. فضای داخلی این رستوران سنتی، امكان مشاهده جنگل و كوه اطراف خود را میسر می‌سازد و این منجر به ایجاد فضایی خاطره‌انگیز می‌كند. در ابتدا حیاط یك حوض قشنگ و تعداد زیادی گل خودنمایی كرده و داخل حجره‌ها نیز جهت پذیرایی مهیا شده است. چند باب از این حجره‌ها را برای فروش صنایع دستی و آثار هنری بازسازی كرده‌اند.
در منوی رستوران سنتی انواع كباب‌های ایرانی و محلی، غذاهای مخصوص گیلانی‌ها همچون ترشی‌تره، میرزا قاسمی و غیره سرو می‌شود. برخی از كیفیت غذاهای آنجا راضی نبوده و برخی دیگر از قیمت آن ناراضی بودند. در برخی از شب‌ها، شاهد موسیقی زنده و سنتی گیلانی در این كاروانسرا خواهید بود.
نحوه دسترسی
كاروانسرای شاه عباسی یا كاروانسرات لات در ۳۵ كیلومتری جنوب رشت قرار دارد. در مسیر قزوین-رشت و پس از طی مسافت كوتاهی نزدیك به ۴ كیلومتر از امام‌زاده هاشم به سمت رشت، وارد جاده فرعی شاه عباسی شده و در همان ابتدای جاده فرعی و نزدیك به اتوبان قزوین-رشت، این بنای تاریخی را می‌توان مشاهده كرد. اگر از رشت قصد رفتن دارید باید از امام زاده هاشم رد بشید و دور برگردون رو دور بزنید تا به اینجا برسید.
