تنگ زندان ، دره ای در میان كوههای مرتفع زاگرس می باشد كه در استان چهار محال و بختیاری واقع است. منطقه حفاظت شده سبزكوه با مساحت ۵۴ هزار و ۲۹۱ هكتار در چهارمحال و بختیاری واقع شده است .دره تنگ زندان سبزكوه در این منطقه یكی از مرتفع ترین و خشن ترین كوه های این استان بین شهرستان های اردل، لردگان و بروجن قرار دارد و دارای چشم اندازهای طبیعی، مرتعی، جنگلی و كوهستانی است . به دلیل شیب زیاد و نبود راه مالرو، كه حتی اجازه ورود به عشایر را نمی دهد شاید تنها نقطه بكر استان باشد. این دره زیبا حدود ۱۰ آبشار مرتفع را در دل خود جای داده است كه آبشارهای آتشگاه ، دره عشق ، تونل كوهرنگ و تنگ زندان از مهم ترین و زیباترین آنها هستند.
تنگ زندان مجموعه ای زیبا از كوهستان ،آبشار ، جریان آب ،گیاهان خودرو و حیات وحش است .آبشار ۱۰۰ متری تنگ زندان با هشت آبشار كوچك در شمال منطقه حفاظت شده سبزكوه قراردارد كه بزرگترین آبشار ایران بوده و در بین بومی های منطقه به آبشار كرودی كن معروف است كه پس از سرازیر شدن از دل صخره در نهایت به رودخانه سبزكوه می ریزد و در ادامه به رودخانه كره بس می پیوندد.
تنگ زندان پر از آبشار و حوضچه است كه یكی پس از دیگری پیش روی شما قرار می گیرند و عبور از آنها نیازمند فن سنگ نوردی و تجهیزات كافی است.گذر خط گسله از لبه دامنه جنوبی تا جنوب غربی كوهستان هزار دره و بریدگی رودخانه كره بس در پای آن سبب گردیده شیب این دامنه بسیار تند و در بسیاری از قسمت ها به صورت دیواره ها، پرتگاه ها و صخره های سترگ رخ بنماید، به همین خاطر صعود از دامنه های جنوبی بسیار مشكل و فنی بوده، اما توان طبیعی بسیار مناسبی را برای ماجراجویان ماهر و خبره فراهم می كند. دامنه های شمالی این كوهستان شیب ملایم تر دارند و مسیر مناسب برای صعود عمومی از این بخش انجام می گیرد.
پوشش گیاهی
منطقه حفاظت شده سبز كوه و همچنین سایر نقاط این منطقه از سلسله جبال زاگرس بسیار ناهموار است و مراتع آن بیشتر در بخش های مرتفع منطقه قرار گرفته اند. بالغ بر ۲۷۲ گونه گیاهی از ۵۰ خانواده و ۱۷۴ جنس در منطقه شناسائی شده است.
زیست جانوری
پوشش گیاهی متنوع منطقه حفاظت شده سبز كوه به نوبه خود زیستگاههای مختلفی را برای انواع جانوران وحشی در كنار توپوگرافی، اقلیم و منابع آبی فراهم ساخته كه حدود ۲۴ گونه پستاندار، ۲۱ گونه خزنده، ۴ گونه دوزیست و ۱۲ گونه ماهی را در خود جای داده است. تعداد این گونه ها از این میزان نیز بیشتر است كه با توجه به شرایط سخت طبیعی منطقه، تنها گونه های برجسته قابل شناسایی بوده اند. گونه هایی مثل انواع چكاوك، انواع گنجشك، كل و بز، پلنگ، گربه وحشی، جغد كوچك، كفتار، هدهد، راسو، كبوتر چاهی، رودك، كبوتر كوهپایه ای، خرس قهوه ای، كبك، سنجاب ایرانی، كبك دری، روباه، تیهو، شغال، دلیجه، پایكا، عقاب طلائی، خفاشها، جی جاق، تشی، سارگپه، شنگ، كلاغ ابلق، خارپشت، زاغی، گراز، كلاغ نوك قرمز، خرگوش، كلاغ نوك زرد، گرگ، مار جعفری، مار پلنگی، انواع مارمولك، انواع لاك پشت، مار قیطانی، شترمار، افعی، تیر مار در منطقه حفاظت شده سبز كوه زندگی می كنند.
بهترین فصل سفر به این منطقه از اردیبهشت تا مرداد ماه می باشد و در این زمان خصوصا در بهار ، طبیعت آن بسیار زیباتر و خطرات آن بسیار كمتر است. در ماههای دیگر سال سرما یا گرمای شدید ، كمبود آب در منطقه، كوتاه بودن طول روز خصوصا در زمستان ، احتمال گم كردن راه و نشانه ها ، خطر ریزش سنگ و سنگریزه هنگام نا آرامی آسمان ، همگی دلیل بر نامناسب بودن زمان اجراست.
نحوه دسترسی به تنگ زندان
مسیر ۱ كه به ترتیب از فرخ شهر ، بروجن ، گندمان ، گردنه مروارید در جاده لردگان ،كنارك صفلی و منارك علیا ، مورچگان و وستگان گذشته و مسیر ۲ كه به ترتیب از شهرك ، طاقانك ، شمس آباد ، خراجی ، شلمزار ، گهرو و…..می گذرد .. پس از گذر از روستاها جاده خاكی می شود . در نهایت هر دو مسیر در جاده خاكی به هم پیوسته یكی می شوند . جاده را ادامه می دهیم تا جایی كه باید از میان رود خانه ای كه در تابستان كم آب یا خشك است عبور كنیم و از میان باغات سیب روبه روی جاده كه روی یك تپه هستند رد شویم.همچنین یك نكته ای كه باید در نظرگرفت این است كه وقتی به اخرین روستا كه وستگان است رسیدیم نزدیك به آخر آبادی وقبل از پل درست در كنار آخرین خانه آبادی جاده خاكی سمت چپ ما وجود دارد كه باید وارد آن شویم وجاده خاكی را ادامه دهیم.
در ۱۸ كیلومتری روستای وستگان كه در جاده خاكی پیموده می شود سمت چپ ما یك تابلوی زرد رنگ و جود دارد كه روی آن نوشته شده (منطقه حفاظت شده سبزه كوه) در كنار این تابلو یك راه به سمت چپ می رود كه از اینجا ۲۳ كیلومتر تا آخرین جایی كه ماشین رو است مسافت داریم . حدودا یك كیلومتر كه جلوتر برویم تعاونی روستائی عشایری نشان دیگری برای مسیریابی صحیح است .بعد از گذشتن از تعاونی حدود ۵ دقیقه یك چشمه در سمت چپ ما وجود دارد. از منطقه عشایری چهارطاق نیز عبور می كنیم. در این مسیر و بیشتر در آخر مسیر راه های انحرافی وجود دارد كه مسیر ماشینهای عشایری است . باید فقط در مسیر اصلی حركت كرد و در دو راهی ها به سمت راست می رویم تا جایی كه مسیر تمام شود. این آخرین جایی است كه ماشین می تواند تردد كند.
توجه: این منطقه بسیار صعب العبور است و نیاز به امكانات فنی و راهنمای محلی دارد. همراه بردن كودكان، سالمندان و زنان باردار به هیچ عنوان توصیه نمیگردد.
سایر اطلاعات مورد نیاز
امكان استفاده از باربران محلی: نیسان در منطقه موجود است.
نزدیكترین شهر یا شهرها: بروجن، گندمان
پمپ بنزین و پاسگاه های بین راه: پمپ بنزین گندمان و برای برگشت پمپ بنزین سه راهی لردگان – بروجن
نزدیكترین مراكز امدادی و درمانی: گندمان
امكانات رفاهی و تفریحی: چشمه مادر و دختر در گندمان
توصیه ها
همراه شدن با گروهی كه این مسیر را قبلا با موفقیت طی كرده اند ضروری است.
برای طی مسیر در تنگ زندان باید تیم كاملا فنی و مجهز به وسایل سنگ نوردی باشد.
اگر قصد برگشت از مسیر معدن را دارید آب زیاد نیاز است.
برای ادامه مسیر جریان آب تمام افراد باید شنا بلد باشند.
آنتن دهی فقط در روستای معدن امكان پذیر است. در تنگ امكان آنتن دهی وجود ندارد.
در دره های عمیق هوا زود تر تاریك میشود لذا شب مانی در این تنگ ضروری است لذا قبل از حركت با خانواده ها هماهنگ شوید تا باعث نگرانی نشوید.
مسیر دسترسی به این آبشار از دامنه های جنوبی سبزه كوه بوده و دسترسی به آن تنها با كمك گرفتن از راهنمایان محلی امكان پذیر است.
تنگ زندان، كوه هزار دره و سبز كوه و همچنین دامنه های جنوبی آن تا روستای معدن جزو مناطق حفاظت شده می باشد، به همین جهت برای ورود به منطقه هماهنگی با سازمان مربوطه ضروری است.
توجه داشته باشید كه مسیر نیز ریزشی است و هر لحظه امكان مسدود شدن مسیر وجود دارد.
بدون راهنما یافتن آبشارامكان پذیر نیست.
مسیر ها سنگلاخ است و فقط انتهای مسیر نزدیك روستای معدن راه وجود دارد.
