وقتی بازار هنر رنگ عوض می‌كند

مدتی قبل به خبرگزاری ایسنا اطلاع داده شد كه نورپردازی بازار هنر اصفهان تغییر كرده است. منبع این خبر اعلام كرد كه طی این عملیات، لوسترهای سقف بازار كه توسط مرحوم دكتر باقر آیت‌الله زاده شیرازی ویژه‌ی بازار هنر طراحی‌شده بود، برچیده شده و قرار است به‌زودی توسط آهن‌فروش، از محل بازار بیرون برده شود!

برای اطلاع از چندوچون ماجرا و همچنین كسب اطلاع از نورپردازی جدید انجام‌شده به محل بازار هنر اصفهان رفتم و با اسدالله شاه‌میوه، سرپرست شورای این بازار در حضور برخی دیگر از اعضای فعلی این شورا و همچنین با ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی استان اصفهان گفت‌وگو كردم.

شاه‌میوه، در مورد اقداماتی كه توسط این شورا در بازار هنر انجام‌شده، گفت: قبل از اقدامات مرمتی ما در بازار، زیر سقف بازار تماماً سیاه شده و بخش عمده‌ای از آجرهای آن نیز خراب و جداشده بود و وقتی باران می‌آمد از سقف آب می‌چكید، بنابراین ما به میراث گفتیم سقف را مرمت كند اما میراث گفت پول ندارم و خودتان می‌توانید این كار را انجام دهید. ما هم گفتیم شما اجازه‌اش را بدهید ما این كار را می‌كنیم و درنهایت اجازه را گرفتیم، كسبه بازار هزینه كردند و داربست زدیم و كارگر گذاشتیم و زیر نظر شورای بازار و میراث فرهنگی سیاهی‌های زیر سقف را در مدت چهارده ماه كاملاً تمیز كردیم، هر قسمت از سقف كه به بندكشی نیاز داشت آن را انجام دادیم. در بعضی قسمت‌ها هم آجرها ریخته شده بود و سقف كمبود داشت كه جای خالی آن را پر كردیم. در تمام این ۱۴ ماه، كار كاملاً فكر شده پیش رفت و مراقب بودیم كه چیزی روی سر مردم نریزد و اذیت نشوند.

وی درباره‌ی مرمت روس سقف بازار هنر توضیح داد: پشت‌بام بازار ۲۲۰ متر طول و حدود ۱۲ متر عرض دارد كه ما حدود پنج هزار متر روی سقف را مرمت كردیم، آجرهایی كه شكسته بود و شكاف‌هایی كه ایجادشده بود را ترمیم كرده و قیرگونی و ایزوگام انجام دادیم. این كارها با هزینه بیش از سه میلیارد تومان زیر نظر میراث فرهنگی و شورای بازار انجام شد و تمام هزینه‌های آن را هم كسبه‌ی بازار پرداخت كردند.

باید به بازاری‌ها جایزه داد

سرپرست شورای بازار هنر اصفهان با اشاره به اینكه شورای بازار هنر هفت عضو دارد، ادامه داد: ما تمام سعی خود را كردیم كه علاوه بر سازه‌ی بازار، زیبایی آن‌هم حفظ شود. حتی تابلوهای هر مغازه حالت اتوبوسی داشت و ما همه را برداشتیم و گفتیم تابلوها باید ظریف باشد تا قداست بنا حفظ شود. قبلاً هواكش كولرها بیرون از مغازه و سردكننده در داخل بود و نما را نازیبا كرده بود اما الان از كولرگازی استفاده می‌شود كه روی پشت‌بام قرار دارد.

وی افزود: من ۵۰ سال است كه رئیس شورای بازار هنر و نماینده میراث و اوقاف هستم و در تمام این سال‌ها دیده‌ام كه این بازار توسط كسبه حفظ‌ شده است و واقعاً باید به بازاری‌ها جایزه داد. ما در بازار دست‌به‌دست یكدیگر دادیم و می‌دانیم نه میراث پولی دارد كه خرج بازار كند و نه اداره‌ی اوقاف خرج می‌كند بنابراین خودمان مرمت و ساماندهی وضعیت بازار را به عهده گرفتیم. البته تمام امور زیر نظر میراث فرهنگی و اوقاف انجام‌شده است.

سرپرست شورای بازار هنر اصفهان خاطرنشان كرد: بعد از پاك كردن كامل زیر سقف و بندكشی و پر كردن آجرهایی كه خالی‌شده بودند، ساماندهی سیستم برق و نورپردازی را انجام دادیم. سیم‌های برق و تلفن بدون نظم و با ظاهری نازیبا در سرتاسر بازار كشیده شده بود و كبوترها هم روی آن‌ها می‌نشستند و بسیار پیش‌آمده بود كه هركس عبور می‌كرد، مدالی به او می‌دادند! كابل‌كشی‌های زیادی در بازار انجام‌شده و این سیم‌ها روی دیوار رهاشده بود و هر مغازه‌ای برای خودش یك سیم می‌كشید. درنهایت با صحبتی كه با اداره برق انجام دادیم یك نقاب یا داك از جنس ام‌دی‌اف جلوی سیم‌ها گذاشتیم تا ظاهر نازیبای آن‌ها پیدا نباشد اما پشت این داك باز و قابل‌دسترسی است، یعنی در صورت لزوم می‌توان از پشت آن به‌راحتی به سیم‌ها دسترسی داشت.

شاه‌میوه گفت: برای تمام قسمت‌های بازار نورپردازی شكیل و منظمی طراحی شد؛ لوسترهایی هم كه مربوط به حدود ۵۰ سال قبل هستند دیگر مناسب بازار نبودند و برای شرایط فعلی تركیب زیبایی نداشتند. تمام حباب‌های آن شكسته شده بود و پرنده‌ها روی آن می‌نشستند.

وی ادامه داد: ما حتی برای شیوه‌ی نورپردازی بازار از طراح استفاده كردیم و در مورد رنگ نور مورد استفاده به‌هیچ‌عنوان رنگ سفید به كار نبردیم چون آجرها را از بین می‌برد و تمام نور مورد استفاده در سرتاسر بازار رنگ زرد است كه هنگام شب كم‌وزیاد می‌شود. ظاهر بازار هم خیلی زیبا و شكیل شده است.

سرپرست شورای بازار هنر اصفهان معتقد بود اینكه سرقفلی این بازار خوب شده به دلیل كارهایی است كه در طول این سال‌ها توسط شورای بازار و با هزینه‌ی كسبه‌ی آن انجام‌شده است: وقتی این كار با هزینه‌ی بازاریان انجام شود میراث مسلماً مخالفتی ندارد و قطعاً خودش هم نظارت می‌كند، اوقاف هم می‌بیند عده‌ای دیگر خانه‌ی او را مفت و مجانی مرمت و تزئین می‌كند و مخالفتی نخواهد داشت.

این هنرمند پیشكسوت خاتم‌سازی، با بیان اینكه در طول این سال‌ها كسبه برای حفظ این بازار خیلی زحمت‌كشیده‌اند، اظهار كرد: ما در ابتدا گفتیم كف بازار را بكنیم اما میراث هیچ‌وقت اجازه‌ی این كار را نمی‌دهد و كار درست هم همین است كه این كار انجام نشود. سنگ‌های كف بازار ۳۵ سانتی‌متر عمق دارند و اگر سنگ‌ها را بردارند و دوباره بگذارند بازار اشكال پیدا ‌می‌كرد و تا مدت‌ها تعطیل می‌شد.

بازار هنر تكان خورده است

وی توضیح داد: البته اگر بازار تكان نمی‌خورد و آسیب نمی‌دید این تعطیلی مهم نبود اما موضوع این است كه بازار هنر تاكنون یك مقدار تكان خورده است، چون در گذشته پشت بازار تكیه‌گاه داشت یعنی دیوارهای خانه‌ها به این بازار تكیه می‌داده و وقتی دیوارها خراب شد و اینجا را پاركینگ كردند، پشت بازار رها شد و بعد هم كه شهرداری تا پشت آن را فضای سبز كرد و آب را گذاشت پای آن؛ به‌طوری‌كه وقتی صبح می‌آمدیم به داخل بازار آب نفوذ كرده و دیوارها این بازار تا كمر خیس بود. خدا می‌داند من با چه مكافاتی پیگیری كردم تا بعد حاشیه گذاشتند و پیاده‌رو ایجاد كردند و ما سرتاسر پشت بازار ناكش ایجاد كردیم و دو متر پایین رفتیم و آرماتور ریختیم.

شاه‌میوه گفت: چون بازار راه‌آب نداشت، وقتی ما قصد داشتیم در بازار سرویس بهداشتی بسازیم ابتدا می‌خواستند مكش ایجاد كرده و فاضلاب را در بازار بگذارند كه به چهارباغ برود كه باز هم من به اوقاف رفتم و گفتم كه نباید چنین كاری بكنید. به‌این‌ترتیب فاضلاب را از زیر مادی بیرون از بازار به چهارباغ وصل كردیم و نگذاشتیم بازار آسیب ببیند.

بعدها می‌گویند این لوله‌های خام و آهن‌ها، طلا و نقره بودند!

سرپرست شورای بازار هنر اصفهان تأكید كرد: مرحوم دكتر شیرازی زمانی كه طرح نورپردازی در این بازار را با استفاده از این لوسترها ارائه كرد، فقط برای این بود كه یك روشنی در بازار وجود داشته باشد. الان نوع نیاز مغازه‌ها به برق متفاوت شده و كابل‌كشی می‌كنند. همه‌ی لوله‌های خام این لوسترها موجود است و به میراث هم اعلام كردیم آن‌ها را به اداره ببرد و آن‌ها گفته‌اند فعلاً جا ندارند و به همین دلیل همچنان در گوشه‌ای بازار قرار داده‌شده‌اند تا میراث آن‌ها را ببرد.

وی افزود: این لوسترها نه از قدمت بالایی برخوردارند و نه جنس ویژه و تزئین خاصی دارند. اتفاقاً من به شورا گفتم كسی به این لوسترها دست نزند تا میراث آن‌ها را ببرد و درباره‌ی آن‌ها تصمیم‌گیری كند، چون می‌دانم بعد افرادی هستند كه بگویند این لوله‌های خام و این آهن‌ها، نقره و طلا هستند!

شاه‌میوه گفت: حقایق را باید نوشت. هر طرحی كه ارائه می‌شود در زمان خود مؤثر است و در زمان‌های دیگر باید تغییراتی در آن ایجاد شود؛ حتی گاهی برخی طرح‌ها در زمان خودشان هم طرح‌های خوبی نیستند؛ مثلاً عمارت بدنه‌ی شرقی چهارباغ را درست كردند و به دنبال من آمدند كه یك كاری برای آنجا بكن، گفتم چه‌كار؟ گفتند می‌خواهیم آنجا را به طلافروش‌ها بدهیم. گفتم آنجا را به سبزی‌فروش‌ها بدهید چون به درد طلافروشی نمی‌خورد. این‌همه هزینه كردند اما یك ریال به درد نمی‌خورد و بااینكه در چهارباغ هم قرار دارد هیچ رونقی ندارد و خالی است.

ما حواسمان هست كه كسی به بازار خش نیندازد

سرپرست شورای بازار هنر اصفهان گفت: تلویزیون برنامه‌ای را نشان می‌داد كه در آن فرد پاساژداری می‌گفت در هر ماه ۴۰۰ میلیون اجاره جمع می‌كند اما به خاطر كرونا اجاره این مدت را بخشیده است، اما در این مدت كه بازار به دلیل كرونا تعطیل بوده هیچ‌كس به ما كمكی نكرده است، آیا دارایی چیزی به ما بخشیده؟ آیا دولت به ما كمك كرده؟ خیر. ما خودمان داریم به دولت كمك می‌كنیم و باید هم این كار را انجام بدهیم چون حفظ چنین بازار تاریخی‌ای اهمیت بسیاری دارد و بازیچه نیست، بنابراین چیزی كه در رسانه‌ها باید نوشته شود این است كه كسبه‌ی بازار هنر خودشان این بازار را حفظ كرده‌اند تا مردم تشویق شوند و بدانند كه اگر كاری را می‌كنند از چشم مردم دور نیست.

وی تصریح كرد: در چوبی بازار هنر هم متعلق به چهارصد سال قبل است كه یك‌بار برای جشن‌های دو هزار و پانصدساله مرمت شد و بعد از تكمیل نورپردازی بازار باید توسط استاد صالح قنبری مرمت شود كه حداقل ۵۰۰ میلیون هزینه خواهد داشت و آن را هم كسی جز كسبه پرداخت نمی‌كند؛ ضمن اینكه راه فاضلاب بازار هم نیاز به ترمیم دارد تا به دیوارها نم ندهد.

شاه‌میوه یادآور شد: ما می‌توانستیم بگوییم كه این بنا متعلق به میراث و اوقاف است و خودشان باید آن را حفظ كنند و هر كاری می‌خواهند بكنند و خراب هم كه شد به ما مربوط نیست، اما ما اینجا مستأجر نیستیم. اگر مستأجر هم بودیم و اگر ایرانی هستیم باید آن را حفظ كنیم. واقعاً دست‌مریزاد می‌خواهد به این شورا كه پای‌كار ایستادند و بازاری‌ها كه پولش را ‌دادند. تشویق‌كننده شما خبرنگارها هستید. اگر ما كار زشتی كردیم بنویسید كه شما خیانت كرده‌اید. ما حواسمان به بازار جمع است كه كسی خشی به آن نیندازد.

احتمال آتش‌سوزی در بازار وجود داشت

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان نیز دراین‌باره به ایسنا گفت: لوسترهای بازار هنر خیلی قدیمی نیست و متعلق به دوره معاصر است؛ ضمن اینكه اقدامی كه در بازار انجام‌شده یك ساماندهی است؛ چراكه وضعیت بازار به‌گونه‌ای بود كه سیم‌های برق و مخابرات در هركجای بازار كشیده شده بود. وضعیت نابسامان برق‌كشی‌های بازار خیلی خطرناك بود و به همین دلیل احتمال وقوع آتش‌سوزی در بازار وجود داشت.

وی ادامه داد: از سوی دیگر هر مغازه‌ای برای خودش سیم‌كشی و نورپردازی‌های آن‌چنانی انجام داده و لامپ و كولر اضافه كرده و دكور خود را تغییر داده بود و در مجموع بازار به یك ساماندهی نیاز داشت.

طاهری تصریح كرد: از طرف شورای بازار پیشنهادی برای طرح ساماندهی بازار به ما ارائه شد و ما هم مخالفتی نداشتیم چون این كار یك نوع ساماندهی برق بود كه هم به لحاظ منظری سیم‌ها دسته‌بندی و ساماندهی می‌شد و منظره‌ی بدی كه برای این بدنه‌ی تاریخی ایجادشده بود رفع می‌كرد و هم خطر آتش‌سوزی از بین می‌رفت.