مسجد عمادالدوله كرمانشاه نام مسجدی تاریخی در شهر كرمانشاه است. این مسجد از آثار دورهٔ قاجاریه است. ساختمان نخستین مسجد در سال ۱۲۸۵ ه.ق توسط امامقلی میرزا عمادالدوله (والی غرب و سرحددار عراقین) ساخته شده‌است. پس از ساخت این مسجد، بانی آن یكی از درهای حرم علی را به كرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره‌ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه كه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به «قاپی شاه نجف» مشهور است، به دوره صفویه تعلق دارد. در دیگر مسجد در ضلع جنوب غربی قرار داشته كه توسط دالانی به تقاطع بازار زرگرها و بازار حوری آباد متصل می‌شود. این تقاطع زیر بزرگ‌ترین گنبد بازار كه به میدان مشهور است قرار دارد.
معماری بنا
معماری این مسجد تاریخی تلفیقی از زیبایی هنر دست سازنده و روح معنوی و دینی است كه در نگاه اول، نظر گردشگر و بیننده را به خود معطوف ساخته و زبان تحسین و تمجید را می‌گشاید. مسجد به صورت چهار ایوانه و با یك مناره است و از بخش‌های مختلفی از جمله سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره‌های متعدد تشكیل شده است و در حال حاضر به‌عنوان حوزه علمیه امام صادق (ع)، مورد استفاده قرار می‌گیرد. صحن مسجد با ابعادی تقریبی و برابر با ۳۰ در ۲۴ متر ساخته شده كه در پیرامون آن ایوان‌ها، حجره‌ها و دهنه‌های متعددی نیز بنا شده است.
ایوان بخش جنوبی صحن درواقع ورودی شبستان اصلی و با درنظر گرفتن ایوان‌های دیگر مسجد، دارای ارتفاع بیشتری است. هنرمندان و استادكاران در این قسمت از مسجد نسبت به سایر ایوان‌ها، تزئینات زیباتر و غنی‌تری را انجام داده‌اند كه بسیار جالب و تماشایی است. جالب است بدانید كه كف ایوان و ازاره این ایوان با سنگ مرمر پوشیده شده و این امر در قرن اخیر صورت گرفته است. همچنین در قسمت‌های بالای ازاره نیز می‌توان كاشی‌كاری زیبایی را مشاهده كرد.
كتیبه های مسجد
وجود كتیبه‌ای منقوش به قصیده‌ای روی كاشی‌كاری‌های ایوان، نام پادشاه وقت ناصرالدین شاه و نام بانی را در كنار تاریخ ساخت كه ۱۲۸۵ هجری قمری است، عنوان می‌سازد. در ضلع خلفی ایوان نیز می‌توان درگاهی را مشاهده كرد كه گردشگارن با عبور از آن به شبستان مستطیلی شكل وارد می‌شوند.
شبستان مسجد
شبستانی كه طاق و گنبد آن روی ۱۴ ستون آجری در میان و دیوارهای جانبی قرار گرفته است. سازندگان این بخش از مسجد عمادالدوله، آجركاری ساده‌ای را برای دیوارها و سطوح پوشش بنا درنظر گرفته و اجرا كرده‌اند و آن‌ها را بدون تزئینات ویژه‌ای بنا كرده‌اند. این در حالی است كه گنبد جانب محراب در همین قسمت از مسجد بهره‌مند از تزئینات و زیباسازی است. محرابی در بخش میانه ضلع جنوبی شبستان به چشم می‌خورد كه با تزئینات كاشی‌كاری زیبا و هنرمندانه‌ای نظر بازدیدكنندگان را به خود جلب می‌سازد.
ستون‌ها نیز با مقطع‌های مربعی شكل به ابعاد ۸۰ در ۸۰ سانتی‌متر ساخته شده كه سازندگان گوشه‌های آن را بریده و به این ترتیب در ساقه به صورت یك هشت ضلعی زیبا و تماشایی خودنمایی می‌كند. كف و ازاره بنای مسجد نیز با پوششی از سنگ مرمر دیدنی و زیبا جلوه می‌كند. از نكات جالب و ویژه در مورد شبستان، تامین روشنایی آن است كه با طراحی روزنه‌هایی كه در راس پوشش شده است، ایجاد می‌شود.
برج ساعت
در بخش شمالی صحن مسجد، می‌توان شاهد ایوانی كوتاه بود كه برج ساعتی بر فراز آن تعبیه شده است. همچنین در دو ضلع غربی و شرقی این ایوان كوتاه، دو ایوان آن هم به صورت قرینه از یكدیگر ساخته شده است. حجره‌های متعددی را می‌توان در اطراف و گرداگرد این ایوان‌ها مشاهده كرد كه از تزئینات كاشی‌كاری زیبا و تحسین‌برانگیزی برخوردار است. این تزئینات در نمایی كه به سمت صحن ایوان‌ها نیز قرار دارد، انجام شده است. در بخش میانه صحن مسجد، حوضی قرار گرفته است كه ساخت آن مربوط به دوران اخیر و از بخش‌های جدید این بنای تاریخی محسوب می‌شود.
در بخش زیرین حوض، زیرزمین یا سردابه‌ای ساخته شده است كه امروزه طلاب از این مكان برای انجام ورزش بهره می‌برند. با توجه به كتیبه‌ای كه در ایوان جنوبی مسجد قرار دارد، تمامی هزینه ساخت مسجد توسط شخص عمادالدوله حاكم وقت كرمانشاه تامین و پرداخت شده است و سازندگان برای این مسجد تاریخی، دو ورودی یكی ورودی اصلی و دیگری ورودی فرعی طراحی و بنا كرده‌اند. یكی از این ورودی‌ها در راسته زرگرها است كه درواقع همان ورودی اصلی مسجد است و ورودی دیگر نیز در راسته بزازان قرار دارد. راسته‌ای كه به چهار سوق بازار كرمانشاه منتهی می‌شود.
ویژگی مسجد
یكی از مهم‌ترین نكات در مورد مسجد عمادالدوله، حضور دروازه‌ای از حرم مطهر حضرت علی (ع) است كه به دلیل قرارگیری آن در این مسجد، احترام و ارزشی خاص و مثال‌زدنی را در بین مردم مخصوصا مردم بازار قدیمی شهر، كسب كرده است. «قاپی شاه نجف» یا «بقای شاه نجف»، نامی است كه این دروازه متعلق به دوران حكومت صفویان به آن شهرت یافته و به دلیل حضور آن در مسجد و تعلق خاطری كه بازاریان و مردم اهالی به آن دارند، با وجود مساجد دیگری در مجاورت آن، همچنان نماز جماعت باشكوه و با جمعیت قابل توجهی، برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد كه بانی پس از نصب این درب ارزشمند، دربی از جنس نقره به آستانه مقدسه علوی، اهدا می‌كند. البته ناگفته نماند كه این در چوبی در دوران اخیر به گونه‌ای كاملا نامتعارف و غیراصولی رنگ‌آمیزی شده است.
موقعیت قرارگیری مسجد عمادالدوله در عصر حاضر به‌گونه‌ای است كه با توجه به تغییرات متعددی كه در بافت شهر در دوران مختلف تا به امروز صورت گرفته است، همچنان به عنوان یكی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان كرمانشاه در مركز آن محسوب می‌شود؛ دلیل این امر نیز به دلیل حضور این مسجد تاریخی در مركز شهر، نزدیك به بازار و نیز به دلیل قرارگیری در مجاورت بازار سنتی شهر است. همچنین این مسجد از قسمت شرقی به بازار زرگرها، از سمت غربی به محله گمرك، از شمال به مسجد جامع و اداره اماكن و از جهت جنوبی به بازار بزازان محدود می‌شود.
نحوه دسترسی
آدرس : كرمانشاه، ضلع غربی خیابان مدرسه، نرسیده به سه‌راه نواب، روبروی سبزه میدان، داخل بازار زرگرها
