كاروانسرای ملك زاهدان ، در بافت مركزی و قدیمی شهر زاهدان واقع شده است . ساخت این كاروانسرا به دوره پهلوی باز می گردد و در تقاطع خیابان آیت الله كفعمی و كوچه حافظ قرار دارد.كاروانسرای ملك، اولین كاروانسرای شهر زاهدان می باشد و پلان آن به صورت مستطیل است. این كاروانسرا توسط آقای ملك شفیع تبعه پاكستانی ساكن شهر زاهدان ساخته شده و با توجه به اینكه كاروانسرای ملك توسط آقای ملك شفیع بنا شده بود. به كاروانسرای ملك شهره شده است.متاسفانه كاروانسرای ملك این روزها، وضعیت مناسبی نداشته و رو به تخریب است.این بنا به شماره ۲۲۲۵۳ در تاریخ ۱۳۸۶/۱۲/۲۷ از سوی كارشناسان سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.تنها كاری كه برای مرمت (البته اگر بشود اسمش را گذاشت مرمت) دیوار چینی و گل اندود كردن پنجره های ورودی به اتاقها و البته كمی هم بهسازی درب ورودی كاروانسرا است !در نهایت كاروانسرای ملك ، كاروانسرای كه به عنوان اولین كاروانسرای ساخته شده در شهر زاهدان بود . پس از ثبت ویران شد ، بعضی اوقات فكر می كنم اگر كاروانسرای ملك ثبت ملی نمی شد ، شاید حال روزش بهتر از این بود ، شاید …….
مشخصات و معماری كاروانسرای ملك
كاروانسرای ملك در زمینی مستطیل شكل در ابعاد حدودی ۵۱ در ۵۸ متر با زیربنای كلی ۱۶۵۵ مترمربع احداث شده بود. دروازه ورودی كاروانسرای ملك در میانه ضلع غربی در خیابان كفعمی با نمای آجركاری و یك طاقنما در هر طرف دروازه با سقف چوبی و تزئینات آجركاری در حاشیه فوقانی ساخته شده بود. كه شما را به حیاط مركزی رهنمون می كرد، كف حیاط با سیمان مفروش ده بود و دیوارهای بنا با آجر و در برخی موارد با خشت بنا شده بود.
در مجموع ۲۹ اتاق جهت استراحت مسافرین در كاروانسرای ملك در نظر گرفته شده بود. كه در ضلع شمالی كاروانسرا ۹ اتاق تو در تو با ابعاد مختلف از ۸ متر تا ۲۰ متر بوده و این اتاقها با سقف گنبدی و طاق ضربی دارای و دارای طاقچه و طاقنما بوده. و دربهای آن چوبی بوده كه خوشبختانه ۳ اتاق هنوز پابرجاست ، البته بدون دربهای چوبی!
ضلع شرقی
ضلع شرقی حیاط دارای ۱۳اتاق در امتداد یكدیگر با تزئینات آجری بنا شده. و آجرهای به كار فته در این تزئینات به صورت خفته و راسته به كار رفته بود. ابعاد برخی از اتاقها به ۴۰ متر نیز می رسید كه البته تنها چند ستون از چند اتاق باقی مانده! ضلع جنوبی حیاط نیز دارای ۵ اتاق با سقف گنبدی كه فضای داخلی آنها با گچ و كاهگل اندود شده بود.
ضلع غربی
در ضلع غربی كاروانسرا نیز ۱۲ اتاق در امتداد یكدیگر كه همه سقف گنبدی داشتند بنا شده بود. كه هم به سمت بیرون پنجره داشتند و هم به حیاط و مصالح عمده بكار رفته در كاروانسرای ملك آجر ملات كاهگل و گچ بوده.
كاروانسرای ملك تنها كاروانسرایی نیست كه به نام «ملك» شهره است . در تخته فولاد شهر اصفهان كاروانسرای به نام «كاروانسرای ملك» وجود دارد . در خیابان شریعتی شهر رشت نیز كاروانسرای ملك موجود است .و یك كاروانسرا به نام «كاروانسرای ملك –برقی» در محله طماقچیهای شهر كاشان بنا شده است.
