كاروانسرای نصرت‌آباد زاهدان مربوط به دوره صفوی است كه در شهرستان زاهدان، حدود ۴ كیلومتری شمال غرب نصرت‌آباد واقع شده است. مصالح اصلی بنا از خشت و گل بوده و تزئینات آن غالبا ساده و مختصر است. این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۵۵۷ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.كاروانسرای نصرت آباد زاهدان در جاده زاهدان به شهر بم در نزدیكی شهرستان نصرت آباد در دامنه جنوبی یكی از كوه های كویر لوت واقع شده است. این بنا براساس نظر كارشناسان مربوط به دوره صفوی می باشد كه مهم ترین ویژگی آن قرینه سازی بنا و چهار ایوانی بودن آن است.
معماری بنا
مصالحی كه برای ساخت كاروانسرای نصرت آباد زاهدان استفاده كرده اند، خشت و گل است؛ ضمن اینكه تزئینات بنا ساده و مختصر می باشد. یك حصار گرداگرد كاروانسرا به ارتفاع ۵/۷ متر و عرض ۵/۱ متر را احاطه كرده است. این كاروانسرا دارای هفت برج مدور دیدبانی می باشد كه چهار برج در راس اضلاع اصلی بنا و یك برج در بین دو برج اضلاع شمال شرقی و غربی كاروانسرای نصرت آباد زاهدان وجود دارد.ساختار تمام برج ها مدور می باشد كه قطر آنها بین ۹ تا ۱۰ متر است.
ورودی بنا
ورودی اصلی كاروانسرای نصرت آباد زاهدان در مركز ضلع جنوبی با عرضی برابر با ۵.۳ متر قرار گرفته كه حیاط اصلی بنا نیز بعد از اتاقك نگهبانی قابل دسترسی می باشد. این بنا با وسعتی برابر با ۴۰۰/۷ مترمربع پلانی تقریباً مربع شكل دارد و حیاط آن نیز مربع می باشد. حجره ها و اتاق ها در گرداگرد آن قرار گرفته اند. همانطور كه گفته شد هفت برج مدور دیده بانی در حصار كاروانسرا جای گرفته است.كاروانسرای نصرت آباد زاهدان ۶۰ حجره دارد كه در هر ضلع حدوداً ۱۵ اتاق و ۲۳ طاقنما با عمق ۱۱۰ و عرض ۱۸۰ سانتی متر درون نمای داخلی حصار اصلی احداث گشته كه چهار ایوان نیز در مركز اضلاع آن وجود دارد. این طاق نماها علاوه بر مستحكم سازی حصار، محل مناسبی برای تردد نگهبانان ایجاد بوده است.
در بین طاق نماها و همچنین در قسمت فوقانی حصار در فاصله های معین، تیركش هایی به شكل مستطیل كشیده و كم عرض ساخته شده است .كه از آن ها برای دیده بانی و در مواقع ضروری جهت تیراندازی به دشمن استفاده می كرده اند.
مصالح به كار رفته شده در ساخت كاروانسرای نصرت آباد استان سیستان و بلوچستان، خشت خام ۴ * ۱۸ * ۱۸ سانتی متر و ۵ * ۲۸ * ۲۸ سانتی متر و علاوه بر آن چینه است. در بالای نمای حصار یك ردیف تزئینات خشتی زیگزاگ و مثلث شكل مشاهده می شود. نكته جالب توجه بنا تزئینات ضلع شمالی آن با خشتهای بزرگ با طرح تیغ ماهی است.
نحوه دسترسی
آدرس :استان سیستان و بلوچستان، زاهدان، ۴ كیلومتری شمال غرب نصرت آباد
