خانه ابویی زاهدان، از جاذبه‌های گردشگری تاریخی در زاهدان است كه در اوایل قرن ۱۴ هجری و در سال ۱۳۱۱ به همت استاد محمدعلی محمودی ساخته شد. در اجرا و ساخت این منزل از عناصر معماری سنتی، بومی و منطقه‌ای به خوبی بهره برداری شده است. در ساخت بنا از آجر و خشت خام تواماً استفاده شده اما مصالح غالب مخصوصاً در نما، آجر است. این عمارت امروزه به كارگاه هنرهای سنتی زاهدان تغییر كاربری داده و گردشگران پس از حضور در این شهر، از این مكان بازدید می‌كنند.خانه ابویی در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معمار بنا
استاد محمودی، یكی از برجسته ترین معمارهای یزدی كشور در آن دوران، عملیات ساخت این خانه را برعهده گرفت و آن را به زیباترین شكل ممكن و با بادگیرها و حوضخانه های معروفش احداث كرد. عمارت ابویی، به شخصی به نام زعیم ابویی تعلق داشت. زمانی كه این خانه را می ساختند، هنوز زاهدان شكل و شمایل یك كلان شهر را نداشت و هسته اصلی شهر تازه در حال تشكیل بود.
در همین دوران، زعیم ابویی كه یكی از كارمندان وزارت دادگستری وقت بود و وضع مالی نسبتا خوبی هم داشت، استاد محمد علی محمودی را از یزد به زاهدان آورد تا خانه ای به سبك و سیاق خانه های یزد برایش بسازد. ابویی تا سال ۱۳۴۰ شمسی از این خانه زیبا و باشكوه بهره برد. پس از او، مدت كمی وارثانش در این خانه زندگی كردند و سرانجام خانه به صورت متروك به حال خود رها شد. بنای عمارت ابویی زاهدان، امروزه توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زاهدان مرمت شده و به كارگاه هنرهای سنتی زاهدان تغییر كاربری داده است
معماری بنا
خانه ابویی زاهدان در زمین بزرگی به مساحت ۸۱۳ متر مربع و با زیر بنای ۴۸۳ متر مربع احداث شده است. استاد محمودی در ساخت این عمارت، عناصر معماری یزدی و همچنین عناصر بومی و سنتی همین منطقه را با هم تركیب كرد و عمارت با شكوهی را در بافت تاریخی زاهدان از خود بر جای گذاشت. آجر و خشت خام اصلی ترین مصالح به كار رفته در این ساختمان هستند. هنگام بازدید از این بنا، اولین چیزی كه توجهتان را جلب خواهد كرد، طاق جناغی و آجركاری های زیبای سر در ورودی آن است. درب ورودی عمارت در شمال غرب بنا قرار دارد و به یك هشتی بسیار زیبا با سقف گنبدی شكل باز می شود.
پس از عبور از این هشتی زیبا، به حیاط اصلی خانه ابویی خواهید رسید. دور تا دور این حیاط، اتاق های مسكونی عمارت قرار گرفته اند. این اتاق ها، در شمال، جنوب و شرق این حیاط واقع شده اند. یكی از جالب ترین ویژگی های معماری خانه ابوی زاهدان، توجه معمار بنا به زوایای تابش نور خورشید در آن است. در واقع این اصلیست كه در مناطق كویری و گرم و خشك كشور به آن توجه می شد. معماری عمارت به این نحو است كه مجموعه اتاق های زمستانی در ضلع شمالی آن و اتاق های تابستانی در ضلع جنوبی بنا قرار گرفته اند. در ضلع شرقی ساختمان نیز آشپزخانه، انباری و سایر تاسیسات واقع شده اند.
تابستان نشین
در قسمت شمال شرقی بنا راهروی مسقفی وجود دارد كه از طریق آن می توان به پلكان پشت بام عمارت راه یافت. اهالی خانه، در فصل تابستان بر روی ایوان عریضی كه در ضلع جنوبی ساخته شده، می نشستند و از خنكی سایه آن استفاده می كردند. در این مكان، كه به تابستان نشین عمارت نیز شهرت دارد، حوضخانه ای زیبا هم احداث كرده اند. بر روی سقف اتاق حوضخانه خانه ابویی یك بادگیر هشت پر قرار دارد كه باد از طریق آن به حوضخانه راه می یافت و پس از خنك شدن به اتاق های تابستانی بنا هدایت می شد. در مركز حیاط اصلی بنا نیز یك حوض زیبا و باغچه ای باصفا ایجاد كرده اند. یكی دیگر از ویژگی های معماری این بنا، استفاده از سقف های گنبدی شكل در تمامی اتاق ها، به منظور تعدیل هوای شهر زاهدان در تمامی فصول سال است.
بهترین فصل سفر به زاهدان
شهر زاهدان یكی از شهرهای گرمسیری و خشك كشور است. تابستان های این شهر بسیار گرم است. در عوض در طول زمستان و پائیز آب و هوای زاهدان بسیار مطلوب و بهاری خواهد شد.
نحوه دسترسی
آدرس : استان سیستان و بلوچستان، زاهدان، خیابان شریعتی
