درختی كه تا همین چند روز پیش سرِ پا بود و داشت به آدم‌های چهارباغ اكسیژن می‌داد، به خاطر ادامه‌ی عملیات صفوی‌سازی چهارباغ، از ریشه درآمده و روی زمین افتاده؛ مدیرعامل سازمان پارك‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، اطمینان می‌دهد كه جای نگرانی نیست و یك فعال محیط‌زیست، از خطراتی می‌گوید كه همه‌ی درختان چهارباغ را تهدید می‌كند.
بیستم مهرماه سال ۱۳۹۸، پیش از آن كه نقاب فلزی كارگاه عمرانی شهرداری اصفهان از رخ چهارباغ سنگی كنار برود، ایسنا نسبت به وضعیت ناخوشایند ریشه‌ی درختان چهارباغ هشدار داد و چهار روز بعد، درست همان روزی كه كوروش محمدی، رئیس كمیسیون اجتماعی و محیط‌زیست شورای شهر اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، از تذكر به پیمانكار و ناظر فنی عملیات صفوی سازی محور میانی چهارباغ به دلیل بی‌دقتی در حفاری و بیرون آمدن ریشه درختان از خاك خبر داد، فروغ مرتضایی نژاد، مدیرعامل سازمان پارك‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان در مصاحبه‌ای با اداره ارتباطات رسانه‌ای شهرداری اصفهان اعلام كرد: «این اطمینان را به مردم می‌دهم كه در عملیات عمرانی چهارباغ، آسیبی به درختان وارد نشده است.»
مرتضایی نژاد كه ۲۵ شهریورماه ۱۳۹۸، از اینكه شهروندان، اصول نگهداری از گیاهان چهارباغ را رعایت نمی‌كنند ابراز تأسف كرده و گفته بود كه ریختن مواد شوینده و چربی روغن در باغچه‌های چهارباغ، باعث بسته شدن منافذ گلبرگ‌ها و از بین رفتن گیاهان می‌شود، وقتی آبان ماه، در نشست «جمعیت پیام سبز اصفهان» با سؤال فعالان محیط‌زیست درباره‌ی وضع ناخوب درختان چهارباغ روبرو شد، این‌گونه پاسخ نگرانی آن‌ها را داد: «نمی‌گویم كه درختان هیچ آسیبی ندیده‌اند؛ به‌هرحال بحث آبراهه سازی تصمیمی است كه بین میراث فرهنگی و شهرداری گرفته‌شده اما در حین انجام این عملیات، كمترین آسیب ممكن به درخت‌ها رسیده است. ما می‌توانیم چند ماه یا یك سال بعد، وضعیت این درخت‌ها را رصد كنیم و ببینیم كه چه اتفاقی می‌افتد اما قبلاً ۲۰۰ متر در چهار لاین، همه‌ی درخت‌های چهارباغ بریده‌شده بود و هیچ‌كس هیچ‌چیز نگفت. ممكن است در عملیات عمرانی درخت‌های این محور آسیب‌دیده باشند اما این آسیب جدی نیست و مجدداً تأكید می‌كنم ان‌شاالله هیچ اتفاقی نمی‌افتد.»
بااین‌وجود، حتی علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز كه ۱۵ بهمن‌ماه ۹۸ از چهارباغ بازدیدی كوتاه داشت، بلافاصله با دیدن وضع موجود، یكی از خیابان‌های تهران را مثال زد كه با اجرایی شدن طرحی مشابه، درخت‌های آن خشك‌شده بود و از اطرافیان خود خواست با مدیرعامل فضای سبز و پارك‌های شهرداری اصفهان دراین‌باره صحبت كنند.
ریشه‌های چندین درخت در چهارباغ، با وجود اتمام عملیات عمرانی محور میانی، همچنان از خاك بیرون است و هر از چند گاهی باعث ابراز نگرانی دوستداران اصفهان می‌شود. برای نمونه، اظهاراتی را می‌خوانید كه آذرماه سال ۱۳۹۹ حسن محبعلی، معاون اسبق حفظ و احیا بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت‌وگو با ایرنا بیان كرد: «شهرداری‌ها آسفالت و بتن را می‌برند تا بیخ درخت. من نمی‌دانم شهرداری‌ها كارشناس ندارند كه با درخت چنین برخوردی می‌كنند؟ اصل معماری سنتی ما ارتباط با طبیعت بوده است؛ یعنی منظر و طبیعت را با معماری عجین می‌كردند. من پارسال برای بازدید از چهارباغ رفتم؛ باور كنید كه سنگفرش را چسبانده بودند به درخت. گفتم دست‌كم برای درخت سه متر باغچه بگذارید بعد سنگفرش كنید، اینجا كه لشكر نمی‌خواهد بیاید. چهارباغ خیابان پهنی است؛ برای باغچه‌ها حداقل عرض سه متر بگذارید كه درختان بتوانند تنفس كنند… شاید ۱۰ یا بیست سال دیگر كم‌كم ببینید كه چهارباغ هم مثل خیابان ولی‌عصر تهران از حیثیت می‌افتد.
وقتی زیر چهارباغ را برای عبور تونل مترو كندند، خالی شد و این رطوبتی كه باید زیر چهارباغ باشد از بین رفته است. ریشه‌های درختان چنار این محور عمق بیشتری می‌خواهند. وقتی چهارباغ را از پایین خالی كردند خودبه‌خود این خاك خشك می‌شود و این خشك شدن باعث خشك شدن درختان چنار آن می‌شود. با اقدام غیر كارشناسی و خلاف كه در حق چهارباغ اصفهان شد، شاید در بیست سال آینده چهارباغی وجود نداشته باشد و این گذر، یك خیابان پهن و سنگفرشی باشد كه تنها بتوان چمنش كرد.»
مرور خبرهای منتشرشده در رسانه‌ها، بیانگر آن است كه از سال ۱۳۹۸ تاكنون، چند اصله درخت در چهارباغ به خاطر آنچه «وزش باد شدید» اعلام می‌شود، شكسته شده یا سقوط كرده و به گفته‌ی سعید سهرابی، مدیر پروژه‌های چهارباغ عباسی، در سال جاری، یك درخت نارون نیز به علت خشك شدن، قطع‌شده است.
فروغ مرتضایی نژاد، مدیرعامل سازمان پارك‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، فروردین‌ماه سال جاری در پاسخ به سؤال خبرنگار ایسنا پیرامون آسیب‌های حاصل از عملیات عمرانی برای درختان چهارباغ چنین گفت: مسیر پیاده راهی در چهارباغ عباسی شكل گرفت كه عملیات عمرانی عظیمی در پی داشت. گروه كارشناسی ما مرتب بالای سر پیمانكار عمرانی بود و وضعیت را رصد می‌كردیم، دستورالعملی هم برای تك‌تك درختان به بخش عمرانی دادیم و خیلی خوب مراقبت شد، بااین‌حال، همان‌طور كه می‌دانید ریشه‌ی درخت می‌تواند تا ده‌ها متر از خود درخت دورتر باشد و به همین دلیل برخی درختان آسیب دیدند.
او تصریح كرد: در بررسی‌ای كه انجام دادیم سه اصله درخت خشك‌شده بود و ما بخش‌هایی از این درختان را جمع‌آوری كردیم. بالاخره از دو یا سه هزار درختی كه در چهارباغ وجود دارد اگر یك‌دهم درصد را هم حساب كنیم، با انجام عملیات عمرانی‌ای به این سنگینی كه طی یك سال همه‌ی مسیر چهارباغ را پیاده راه كرد، این دو/ سه درخت آسیب دید و جمع‌آوری شد. بیشتر از این درختی جمع نشد و الان نیز همه‌ی درختان موجودند.
مدیرعامل سازمان پارك‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان ادامه داد: البته درخت آسیب می‌بیند و هنر ما این است كه بتوانیم درخت به جا كاشت كنیم. ما دو هزار چنار با سن هفت تا ۱۰ سال در نقاط مختلف شهر ازجمله محور چهارباغ داریم و در بخش ابتدایی چهارباغ، یعنی ۲۰۰ متر اول از سمت انقلاب، شاید بیش از ۵۰ اصله چنار با سن بالا مجدد كاشت كردیم. در تمام مسیر چهارباغ هم هر جا كه درختان آسیب دیدند مجدداً كاشت انجام می‌شود و تلاش می‌كنیم كه چهارباغ را در درازمدت حفظ كنیم.
اما ۲۳ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰، تازه‌ترین تاریخ از پا افتادن یك درخت دیگر در چهارباغ است؛ درست در محدوده‌ای كه این روزها دورتادور آن را دیوار فلزی كشیده‌اند تا از عملیات صفوی سازی عقب نمانده باشد.
كوروش محمدی، رئیس كمیسیون اجتماعی و محیط‌زیست شورای شهر اصفهان درباره‌ی چرایی سقوط این درخت به ایسنا می‌گوید: با مدیرعامل سازمان پارك‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان صحبت كردم و گفتند كه جای نگرانی نیست. بخشی از ریشه‌ی این درخت كه آسیب‌دیده قابل‌ترمیم است و از حفظ آن ناامید نیستیم چرا كه تمامی درخت‌هایی كه از چهارباغ جابه‌جاشده‌اند آسیب‌ندیده‌اند، در پاركینگ منطقه سه شهرداری اصفهان در باكس‌های مخصوص نگهداری می‌شوند و بعد از اتمام عملیات عمرانی دوباره جای‌گذاری خواهند شد.
محمد كوشافر، كارشناس محیط‌زیست و مدرس دانشگاه اما همه‌ی مصائبی كه درختان چهارباغ با آن دست‌وپنجه نرم می‌كنند، برای ایسنا این‌گونه شرح می‌دهد: درخت‌های چهارباغ با تنش‌های متعددی مواجه‌اند كه بخشی از آن به شرایط زیست‌محیطی اصفهان، مثل آلودگی هوا برمی‌گردد و بخشی دیگر، به بحران خشكی زاینده‌رود كه بر كمیت و كیفیت آب، آبیاری و جذب آب توسط درختان این محدوده اثر دارد و به این‌همه، تنش ناشی از انجام عملیات عمرانی را نیز باید افزود؛ عملیاتی كه باعث آسیب رسیدن به درختان چهارباغ شده و به‌مرورزمان با ایجاد آفت و بیماری و اختلال در تغذیه باعث افزایش امكان ضعیف شدن درخت شود تا عاملی مثل بادهای تند بتواند سریع‌تر آن را از پا دربیاورد و البته، تنها مقصر معرفی شود.
او می‌گوید: مخلوط شدن مصالح با خاك درختان، ویژگی‌های فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیك آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، روی تهویه‌ی خاك اثر می‌گذارد، فعالیت موجودات زنده داخل خاك را تغییر می‌دهد و در نتیجه شرایط عادی درخت را مبدل به شرایطی خاص می‌كند كه برای آن آسیب‌زاست.
به عقیده‌ی كوشافر، شواهد متعددی در چهارباغ از قطع و یا زخمی شدن ریشه‌ی درختان هست كه موجب می‌شود عوامل تنش راحت‌تر درخت را تحت تأثیر قرار بدهند و عمر آن را كوتاه‌تر كنند.
این مدرس دانشگاه تصریح می‌كند: یكی از وظایف ریشه، كمك به حفظ استقرار گیاه است. درختان تنومند وزن زیادی دارند و گسترش ریشه در جهات مختلف، به استقرار و دوام آن‌ها كمك می‌كند. بنابراین اگر بخشی از این ریشه به هر دلیلی آسیب ببیند یا قطع شود، در این وظیفه‌ی ریشه اختلال ایجاد خواهد كرد. عملیات عمرانی محور میانی چهارباغ، موجب شد كه یك طرف ریشه‌ی برخی درخت‌ها دچار قطعی و آسیب شود و با توجه به سنی كه درختان این محدوده دارند، قطعاً در استقرار دچار مشكل می‌شوند و زودتر، آسیب می‌بینند.
عضو جمعیت پیام سبز اصفهان، یادآور می‌شود كه احداث تونل و ایجاد ایستگاه متروی انقلاب در سال‌های گذشته نیز، مشكل دیگری است كه می‌تواند تعادلات آبی داخل خاك چهارباغ را به هم بزند و هم جذب آب و هم گسترش ریشه‌ی درخت را با تغییراتی نامناسب مواجه كند.
كوشافر، چهارباغ را گذری با شهرت جهانی می‌داند كه فعلاً به‌صورت امانت دست ماست و انجام هر گونه عملیات عمرانی و حتی تغییر در پوشش گیاهی آن نیازمند بررسی دقیق، مطالعه و تحقیق است.
او می‌گوید: برخی اوقات می‌شنویم كه می‌گویند اگر درختی قطع شد، جای آن درخت دیگری خواهیم كاشت اما این سفسطه است. نهال یا درخت كم سن و سال، قطعاً كاركرد زیست‌محیطی یك درخت چند ده‌ساله را نخواهد داشت و شرایط زیست‌محیطی اصفهان نیز به‌گونه‌ای نیست كه مطمئن باشیم این درختان جدید به‌اندازه‌ی درختان سابق عمر می‌كنند.
این مدرس دانشگاه، پلاك‌گذاری درخت‌های چهارباغ از سوی سازمان پارك‌ها و فضای سبز را اقدامی نیك می‌داند چرا كه معمولاً با قطع درخت، بقایای آن خارج و روی آن با خاك پوشانده می‌شود و تنها همین پلاك‌هاست كه می‌تواند قطع یك درخت را به ما رهنمون شود.
كوشافر، تأكید می‌كند كه گذرهای منتهی به چهارباغ نیز درختان كهن‌سال و ارزشمندی دارند و نباید شاهد تكرار آنچه حین انجام عملیات عمرانی بر سر ریشه‌های چهارباغ آمده، در این گذرها باشیم.
بیشترین میزان به اشتراك‌گذاری عكس‌های چهارباغ در فضای مجازی مربوط به فصل پاییز است؛ وقتی كه خزان، تابلوی زیبایی از برگ‌های رنگارنگ درختان این خیابان می‌آفریند و این، یعنی درخت‌های چهارباغ، بخش مهمی از هویت آن‌اند و چه بسا بی‌درخت، چهارباغ هم معنا و مفهوم امروز خود را از دست بدهد. به امید فرارسیدن روزی كه همه‌ی طراحان و مجریان رده بالا و پایین هر عملیات عمرانی، با پیش چشم داشتن شعارهای روز درخت‌كاری، همواره درخت را زیور حیات ببینند، نه مانعی بر سر راه.