كلیسای ارامنه گریگوری بوشهر مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، محله شنبدی واقع شده است .این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۵۱۴ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. كلیسای ارامنه گریگوری در سال ۱۸۱۹ میلادی برابر با ۱۲۳۵ هجری قمری بوسیله خانواده آوادیان. از خانواده های سرشناس ارمنی ساكن بوشهر، و با كمك سایر مسیحیان ساكن این شهر از جمله انگلیسیهای ساكن بوشهر در زمینی نسبتا وسیع در محله شنبدی این شهر ساخته شد. كلیسا در زمینی مستطیل شكل واقع شده و ساختمان اصلی آن پلانی شبیه به یك چلیپا دارد. در دو طرف بنای كلیسا حیاطهایی قرار دارند كه برای دفن مردگان اختصاص داده شده بود.
فعالیت كلیسای ارامنه
كلیسای ارامنه گریگوری از زمان تاسیس تا سال ۱۹۴۸ فعال بود تا آنكه به دنبال فوت ملكومیان، ارمنی سرشناس بوشهری، ارمنی صاحب نفوذ دیگری در بوشهر وجود نداشته است . در نتیجه تمام اموال و اشیاء كلیسا به كلیسای وانك اصفهان منتقل گردید. در سال ۱۹۷۴ و به دنبال استقرار چند خانواده ارمنی دیگر در بوشهر هیات ارامنه كلیسا را تعمیر و با فرستادن اشیاء مورد نیاز مجددا فعال نمود ولی با گذشت چند سال باز هم فعالیت كلیسا متوقف گردید.
معماری بنا
بنای كلیسا به صورت قرینه در عرض طراحی شده و از بالا به صورت صلیب دیده میشود. این بنا شامل تالار اجتماعات، محراب، اتاقهایی در دو طرف محراب و دو راهرو در دو طرف تالار میباشد. كلیسا فاقد برج ناقوس بوده و دو ناقوس فلزی آن به صورت عرضی بر فراز راهروی شمالی كلیسا قرار داشتند. تالار اجتماعات بنا در گذشته بزرگتر بوده و تا میان خیابان انقلاب فعلی ادامه داشته است كه در سال ۱۳۴۰ با طرح این خیابان جهت ایجاد محور شمالی – جنوبی در بافت قدیم به طرف دریا، بخشی از آن تخریب گردیده است . قسمتی از حیاط مشرف به خیابان هم به مجتمع تجاری تبدیل شد.
تالار اجتماعات كلیسا بزرگترین بخش آن میباشد كه حدود دوازده متر طول و هشت متر عرض دارد. سقف این تالار بوسیله پلهای چوبی به طول ۸ متر با چندلهای فرعی كه با تخته های طولی به هم متصل شده اند پوشش داده شده است. هفت ستون چوبی كه قسمت فوقانی آنها به شكل زیبایی با چوب تزئین شده است به استحكام سقف كمك میكنند. مهمترین و شكیل ترین قسمت كلیسا محراب آن است كه بوسیله پله هایی كه به صورت قرینه در دو طرف آن قرار دارند به تالار متصل میگردد. این بخش از یك مربع تشكیل شده است. كه سه ضلع آن طاقنما بوده و از سمت غرب (جنوب غربی) به تالار باز میباشد. قسمت فوقانی بوسیله گوشه سازی به هشت ضلعی و سپس دایره تبدیل شده و پوشش محراب به صورت گنبد بر روی آن قرار میگیرد.
مرمت و بازسازی
به دنبال متروك شدن بنای كلیسا در سالهای پس از انقلاب و با توجه به آب و هوای مرطوب منطقه، بنای كلیسا با سرعتی زیاد رو به ویرانی نهاد و قسمت اعظمی از سقف و گنبد آن فرو ریخت. در حال حاضر بنا توسط سازمان میراث فرهنگی در حال بازسازی است و سقف و گنبد آن به شكل اولیه مرمت شده اند
نحوه دسترسی
آدرس : بوشهر – محله شنبدی
