گور دلمن خارك یكی از جالبترین جاذبه های گردشگری جزیره خارك می باشد .در اصل گور دلمن متشكل از دو تخته سنگ بزرگ است كه بر فراز كوهستان جزیره بهصورت ضربی روی هم قرار دارند. طبق باور گیرشمن، باستانشناس فرانسوی، این اثر نمونهای از گورهای دلمن به شمار میرود. و به هزاره یكم پیش از میلاد مسیح، یعنی حدود سه هزار سال پیش تعلق دارد. اهالی خارك این اثر را خواهران مینامند. بومیها اعتقاد دارند كه این دو سنگ در واقع دو خواهر بودهاند كه برای مصون ماندن از اجنبیها از خداوند خواستهاند تا آنها را به صورت سنگ درآورد.
دلمن ها ابنیه ها و گورهای ابتدایی است كه با تخته سنگهای بزرگ و بدون استفاده از ملات ساخته می شدند. تحت عنوان عمومی دولمن یا دلمن از آنها نام برده می شود. دلمنها در دو گروه بزرگ و كوچك قرار می گیرند كه دسته بزرگ مسكن اولیه شبیه به غار است. دسته كوچك به عنوان مقبره استفاده می شده است.در كاوش های باستان شناسی دلمن های بزرگ گاهی تا شش متر طول، دو متر عرض و دو متر ارتفاع داشته. و در داخل دلمن های كوچك اسكلتهای انسان به همراه وسایل زندگی و ابزار جنگی كشف شده است.
حیات پس از مرگ؛ اعتقاد جاودانه انسانها
یكی از مهمترین خصوصیات دلمن ها خاك سپاری افراد به همراه وسایل زندگی شخصی است. از این رو دلمن ها جزو گنجینه های اصیل كاوشهای باستان شناسی بوده كه توجه سودجویان را نیز به خود جلب كرده است. بطوریكه از دلمنهای موجود در منطقه آذربایجان جز تخته سنگهای شكسته چیزی به یادگار نمانده است . گنجینه های دفن شده به همراه جسد انسانهای اولیه جیب سودجویان را انباشته كرده تا مردم این مناطق جز نقش كمرنگی از این آثار باستانی ثمره ای نداشته باشند.
دلمن ها برای جوامع اولیه كه از راه شكار و جمع آوری غذا زیست می كردند محل مناسبی برای زندگی بوده و در ادامه به عنوان مقبره استفاده می شده است. دفن وسایل زندگی شخصی به نوعی اعتقاد انسانهای اولیه به زندگی پس از مرگ را نشان می دهد كه در دلمن ها نمونه باستانی آن به وضوح دیده می شود.