جزیره ام الكُرم بوشهر در سواحل جنوبی استان بوشهر و در مجاورت بخش بردخون شهرستان دیر واقع شده است. مساحت این جزیره در حدود ۰/۳۸ كیلومتر مربع و ارتفاع آن ۱ متر از سطح دریا می‌باشد. این جزیره با آب و هوای گرم و مرطوب، خالی از سكنه بوده و در حال حاضر زیستگاه لاك‌پشت‌های خلیج فارس می‌باشد و از این نظر اهمیت زیست محیطی قابل توجهی دارد. این جزیره همچنین زیستگاه پرندگانی چون كاكایی، اگرت، حواصیل خاكستری، باكلان، سلیم خرچنگ‌خوار و پرندگان مهاجر می‌باشد.تپه‌های شنی این جزیره از گیاهان شورپسند پوشیده شده است. این جزیره نزد بومیان منطقه با نام «گُرم» خوانده می‌شود و دلیل آن وجود انبوه درختان جنگلی حرا در ساحل روبروی آن است كه در گویش محلی به «گُرم» موسوم است. در واقع نام «ام الكُرم» توسط دریانوردان عرب به این جزیره داده شده است.
مساحت جزیره
جزیره ام الكرم با ۷۹ هكتار مساحت، موطن پرنده‌های بی‌مرز است؛ مكانی امن برای بقای نسل و ادامه حیاتشان. بهار كه به این جزیره می‌رسد، مهاجران از آن سمت دنیا می‌آیند تا در ساحل گرم جزیره تخم‌گذاری كنند، تا جوجه‌های‌شان با صدای آب‌های خلیج‌فارس سر از تخم بیرون بیاورند، بر ماسه‌های ساحل راه بروند، با موج‌هایش پرواز یاد بگیرند و اواخر شهریورماه دوباره به همان نقطه دوری بازگردند كه از آن آمده بودند. ام الكرم به‌همراه جزایر «ام‌سیله»، «نخیلو» و «تهمادو» بهشتی افسانه‌ای را در كناره شمال غربی خلیج فارس در منطقه‌ای حفاظت شده به نام مند می‌سازند. اینجا را هزاران پرنده، سال‌های سال است كه برای زندگی انتخاب كردهاند و مسیر آمدن به آن را هرگز از یاد نبرده‌اند.
ام الكرم فقط برای جانوران پناهگاه مناسبی نیست، اینجا پناهگاه خوبی برای شناورهای كوچك به‌ویژه قایق‌های صیادی نیز است. پرندگان از قایق‌ها و مردان دریا واهمه‌ای ندارند؛ انگار آنان را جزوی از این جزیره اسرارآمیز می‌دانند. هرچند این دوستی كاملا دوسویه نیست؛ نه ساحل و نه جزیره، هیچ‌كدام از نامهربانی قایق‌ها بی‌نصیب نمانده‌اند و شیشه نوشابه‌ها و بطری آب و قوطی‌های روغن، چون زخمی دریا را می‌آزارد.
گونه های جانوری
در جزیره ام الكرم هزاران پرستوی دریایی پشت‌دودی و گونه سفید، كاكلی بزرگ و كوچك، اگرت ساحلی، سلیم خرچنگ‌خوار و سلیم كوچك، عظمت طبیعت را به رخ بازدیدكنندگان می‌كشند. لابه‌لای بوته‌های سبز جزیره، پرستوهای دریایی پشت‌دودی، خاك را به اندازه یك آشیانه امن برای خود حفر كردهاند. صدای سمفونی پرندگان تمام فضا را پر و اشتیاق دیدن آن‌ها را از نزدیك دو برابر می‌كند. مارهای جعفری نیز در دل بوته‌ها می‌خزند كه از سمی‌ترین مارهای ایران هستند.
در ام الكرم تا چشم كار می‌كند تخم پرندگان است كه بر ساحل جای گرفته‌اند. با احتیاط باید حركت كرد؛ چراكه هر لحظه ممكن است تخم پرنده‌ای زیر پا له شود. تخم و جوجه‌هایی كه تازه سر از تخم درآورده‌اند، بی‌پناه‌ترین موجودات ساكن جزیره هستند.
پرنده‌ها بزرگ كه می‌شوند، تازه رنگ می‌گیرند. باید پرنده‌شناس بود تا تشخیص داد آن پرنده خوش‌رنگ با سری سیاه و پشتی تیره رنگ، با آن بال‌های باریكی كه زیباترین پرواز را به نمایش گذاشته، پرستوی دریایی پشت‌دودی است. پشت‌دودی‌ها دم‌شان دوشاخه و منقارشان باریك‌تر و نوك تیزتر از دیگر پرندگان جزیره هستند. میان آن همه مادر مضطرب كه تخم‌های بی‌پناه را به نظاره ایستاده‌اند، تشخیص پرستوهای دریایی پشت‌دودی سخت نیست. آن‌ها معمولا در جا بال می‌زنند و برای گرفتن ماهی شیرجه می‌روند و به‌دشواری راه می‌روند. نر و ماده آن‌ها هم‌شكل است و در جزایر شنی یا سواحل ماسه‌ای دریا آشیانه می‌سازند.
اگرت ساحلی
اگرت‌های ساحلی در دو رنگ دیده می‌شوند؛ سیاه و سفید. اینجا اكثریت اگرت ساحلی سیاه رنگ هستند. اگرت سیاه پرنده‌ای سیاه‌رنگ با چانه و گلوی سفید است؛ پرنده‌ای كه با نوك زرد خود طعمه‌‌هایی چون ماهی، سخت‌پوستان، نرم‌تنان، حشرات، لاشه حیوانات، گاهی میوه‌ها و مواد گیاهی را در آب و گل می‌جوید. بیشتر در خورهای گل آلود، ماندآب‌ها و باتلاق‌های شور سواحل سنگی و سواحل مرجانی زندگی می‌كند. اگرت‌های ساحلی دسته‌جمعی در بوته‌های كوتاه نزدیك ساحل جوجه‌آوری می‌كنند.
فلامینگوها
فلامینگوها از آرام‌ترین پرنده‌ها هستند. كنار آب می‌ایستند و مدام منقار خود را در آب می‌كنند. با این كار جلبك‌ها و سخت‌پوستان كوچك روی فیلتر داخل‌شان می‌ماند تا غذای آن روزشان تامین شود. فلامینگوها برای پرواز باید مسافتی را روی آب بدوند، شاید به خاطر همین است كه كمتر پرواز می‌كنند.
سلیم خرچنگ خوار
سلیم خرچنگ‌خوار پرنده دیگری است كه با منقار قطور و دست و پای دراز خاكستری خرچنگ شكار می‌كند. این پرنده موجودی اجتماعی است كه نر و ماده‌اش شبیه یك‌دیگر هستند.
اوایل اردیبهشت ماه جزیره دگرگون می‌شود. هزاران سلیم خرچنگ‌خوار در این زمان در كناره ساحل تخم‌گذاری می‌كنند. وجب به وجب ساحل از تخم پر شده است. نیمه دوم تیرماه انتظار پرنده‌های مادر به پایان می‌رسد و انبوه جوجه‌ها از تخم‌ها سر درمی‌آورند. سیلم خرچنگ‌خوار و سایر پرندگان مهاجری كه برای زمستان‌گذرانی به این جزیره روی آورده‌اند، اوایل شهریورماه راه سفر در پیش می‌گیرند.
هنوز كسی نمی‌داند كه پرندگان مادر چطور میان این تخم پرندگان مختلف، جوجه خود را تشخیص می‌دهند و به سوی او باز می‌گردند. تخم‌ها انگار ساحل را نشانه‌گذاری كردهاند؛ تخم‌هایی كه به قلوه سنگ‌های صیقل‌خورده‌ای می‌مانند كه با سرانگشت نقاش، پر از خط و خال شده‌اند.
بستر نرم ماسه‌های صدفی ام الكرم و به ویژه جزیره نخیلو، مأمن امنی را برای تخم گذاری لاك‌پشت‌ها به وجود آورده است. آن‌ها معمولا تاریكی شب را برای زادآوری انتخاب می‌كنند تا بدون هیچ استرس و ترسی تخم‌گذاری كنند. لاك‌پشت‌ها اگر حتی كمی احساس خطر كنند، سریع به دریا برمی‌گردند، بدون اینكه تخم‌گذاری كرده باشند.
بهترین زمان بازدید از جزیره ام الكرم
جزیره ام الكرم یكی از جزایر جنوبی كشور است كه به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در فصول گرم سال آب‌و‌هوایی گرم و مرطوب دارد. بنابراین بهترین زمان بازدید از جزیره ام الكرم از مهر تا فروردین ماه است تا بتوان در آرامش از طبیعت بكر منطقه دیدن كرد.
نكات بازدید از جزیره ام الكرم
بدون اجازه سازمان محیط زیست نمی‌توان از جزیره ام الكرم بازدید كرد. بنابراین قبل از اینكه بلیط هواپیما به مقصد عسلویه، دیر یا بوشهر بگیرید، مجوزهای لازم را از سازمان محیط زیست كسب كنید.
یادتان باشد كه این جزیره كوچك گنجایش بسیار كمی دارد؛ پس سعی كنید تعداد گروه بیشتر از ۱۰ نفر نشود تا این میراث طبیعی برای آینده باقی بماند.
این جزیره محلی برای اقامت شبانه ندارد؛ بنابراین باید در روستاها و شهرهای اطراف به دنبال هتل یا اقامتگاه بوم‌گردی باشید.
این جزیره هیچ امكاناتی ندارد؛ پس با خود آب آشامیدنی و مواد غذایی خشك همراه داشته باشید.
در سفر به جاذبه‌های طبیعی، اثری از خود به‌جای نگذارید و زباله‌های خود را بازگردانید.
شاید برداشتن یادگاری وسوسه‌انگیز باشد؛ اما در مقابل آن مقاومت كنید و در محافظت از اكوسیستم منطقه نقشی موثر داشته باشید.
در سفر به نواحی مختلف كشور، به باورها و فرهنگ مردم بومی احترام بگذارید.
با خرید از محصولات و خوراكی‌های محلی و اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی و… در رونق اقتصادی منطقه تاثیرگذار باشید.
نحوه دسترسی
باوركردنی نیست در نزدیكی بوشهری كه به‌سرعت به‌سوی صنعتی‌شدن می‌رود و در این راه هزینه‌های محیط زیستی زیادی می‌دهد، جزیره ام الكرم، بهشتی باشد برای پرندگان مهاجر. این جزیره كه با عسلویه به‌شدت صنعتی، تنها ۸۰ كیلومتر فاصله دارد، امن‌ترین خانه برای ۱۰ هزار پرنده است. پرنده‌هایی كه پس از بال زدن‌های بسیار در آن پناه گرفته‌اند تا قصه هزاران تولد از خاك به افلاك با زمزمه دریا در سكوت آبی فیروزه‌ای خلیج فارس رقم بخورد.
آدرس: استان بوشهر، ۱۴۰ كیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر
برای دسترسی به جزیره ام الكرم ابتدا باید خود را به بوشهر برسانید. در جاده بوشهر به‌سمت دیر پیش برانید. پس از مشاهده تابلوی مل گنزه، تابلویی زرد رنگ را خواهید دید. در جاده خاكی كنار آن بپیچید. در همین محل، هر صبح و بعد از ظهر، ناخدای محلی به‌سمت جزیره ام الكرم حركت می‌كند.
