مجموعه باغ هرندی كرمان واقع در ابتدای خیابان فردوسی یكی از ساختمان های عهد قاجار این شهر است. وجود دو موزه باستان شناسی و سازهای سنتی در آن باعث شده تا این بنا اعتباری بیش از گذشته برای كرمانی ها و علاقه مندان به سازهای سنتی و آثار باستانی داشته باشد.
تاریخچه خانه هرندی
در دوره قاجار باغ‌های متعددی در كرمان احداث شد كه باغ هرندی یكی از آن‌ها است. محمدرضاخان عدل‌السلطان كه یكی از صاحب‌منصبان نظامی كرمان بود، در سال ۱۲۹۰ قمری/۱۲۵۲ خورشیدی باغ را خارج از حصار كرمان ساخت. نقشه ساختمان مركزی باغ را كه موزه باستان‌شناسی كرمان و موزه سازهای سنتی در آن قرار گرفته‌اند، مرتضی قلی اسفندیاری، پسر عدل السلطان، در حدود سال ۱۲۶۶ خورشیدی از فرانسه برای پدرش فرستاد. طرح ساختمان تلفیقی از نقشه‌ای فرنگی و معماری ایرانی است.
باغ در سال ۱۳۱۳ به ابوالقاسم هرندی (یزدی‌الاصل و از تجار معروف كرمان) فروخته شد. ساختمان و قسمتی از باغ در سال ۱۳۴۹، به وزارت فرهنگ و هنر جهت تبدیل به موزه اهدا شد و پس از مدتی بقیه باغ را نیز وزارت فرهنگ و هنر خرید. باغ در ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شماره ۱۱۷۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۸ یك سری ساز از ایرج گلسرخی خرید. استاد حسین مسعود كرمانی، از كارمندان سازمان میراث فرهنگی و آخرین سازنده تار به روش قدما، در سال ۱۳۷۸ اعلام داشت قصد دارد یك موزه ساز در كرمان راه‌اندازی كند.
سید محمد بهشتی، رئیس وقت سازمان، از این پیشنهاد استقبال كرد و سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۰ با هزینه‌ای بالغ بر ۱۶۰ میلیون تومان برای تعمیرات و بازسازی اساسی صرف و رسما باغ موزه را افتتاح كرد.ساختمان مركزی هم در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان موزه باستان‌شناسی كرمان راه‌اندازی شد. این موزه پس از افتتاح به‌دلیل مشكلاتی كه داشت تعطیل و پس از رفع آن‌ها در سال ۱۳۸۳ بازگشایی شد.
بخش‌های خانه هرندی
ساختمان مركزی
ساختمان مركزی با بنایی دو طبقه، تلفیقی از المان‌های معماری غیرایرانی و ایرانی را به نمایش می‌گذارد. مساحت این بنا دو هزار متر مربع است و در شمال باغ، مجاور آب‌نماها قرار دارد. ساختمان دارای سقف گنبدی با عمق كم است و جنس كف آن آجر سنتی قدیمی بوده كه اكنون سرامیك شده است. روی ساختمان، در مركز پشت بام، كلاه فرنگی وجود دارد كه چندضلعی است و نور را تامین می‌كند. برخی از بخش‌های ساختمان مركزی شامل بهارخواب، سالن استراحت (تنبلخانه)، ایوان‌های سرپوشیده و… می‌شود. خودروی آقای هرندی، یك دستگاه كرایسلر ۱۹۴۸ نیز در مجاورت این ساختمان واقع شده است.
بخش‌های جانبی
تعدادی بخش‌های جانبی در باغ احداث شده بودند، نظیر ساختمان خدمه، حمام، آشپزخانه و اصطبل. البته امروزه اثری از اصطبل و انبارها به‌جای نمانده است و از آشپزخانه به‌عنوان ساختمان اداری استفاده می‌شود.
گاوگرد
از دیگر دیدنی‌های باغ موزه هرندی، گاوگرد آن است. از گاوگرد در گذشته برای انتقال آب از عمق چاه به سطح زمین استفاده می‌شد. گاوگرد باغ هرندی در انتهای باغ و در نزدیكی استخر قرار دارد. دو مسیر آب از قنات‌های طهماسب آباد و حسن‌آباد نیز پیشتر در باغ جریان داشتند. همچنین در نزدیكی ورودی اصلی، مكانی برای سكونت خدمه در نظر گرفته شده بود كه امروزه از بین رفته است.
فضای سبز
در گذشته درختان میوه از جمله انجیر، توت، سیب، انگور و زرشك و گلابی در باغ كاشته بودند كه امروزه از آن‌ها درختان انار بازمانده‌اند. همچنین گل‌های زینتی نظیر گل رز باغ موزه هرندی را می‌آرایند.
موزه‌های خانه هرندی
در حال حاضر طبقه همكف ساختمان مركزی به موزه سازهای سنتی و طبقه بالایی آن به موزه باستان‌شناسی تبدیل شده است.
موزه باستان‌شناسی
موزه باستان‌شناسی هرندی چهار غرفه دارد و به‌عنوان یكی از جاهای دیدنی استان كرمان، میزبان گردشگران است. در غرفه‌ها آثار كشف شده نظیر ظروف سفالی، سنگی، فلزی، شیشهای و كتیبه‌های سنگی قرون مختلف از جمله دوران اسلامی نگهداری می‌شود. اكثر آثار تاریخی موزه از حوزه هلیل‌رود (جیرفت) و شهداد به دست آمده‌اند. موزه سازهای سنتی نیز مجموعه‌ای بی‌نظیر از سازها را در معرض بازدید گردشگران قرار می‌دهد. توضیحاتی درباره هر ساز در كنار آن دیده می‌شود كه اطلاعات مفیدی را درباره آن‌ها در اختیار بازدیدكنندگان می‌گذارند.
از اهداف مهم موزه باستان‌شناسی معرفی تمدن‌های كهن منطقه جنوب شرق ایران و ارتباط آن‌ها با تمدن‌های هم‌جوار است. این موزه از دو بخش كلی دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی تشكیل می‌شود و شامل غرفه‌های متعددی است كه عبارت‌اند از:
غرفه شهداد
آثار به نمایش گذاشته شده در این غرفه از كاوش‌های باستان‌شناسی مجموعه باستانی شهداد است و شامل انواع ظرف‌های سفالی، سنگی و فلزی (مفرغ) مربوط به هزاره‌های سوم و چهارم پیش از میلاد مسیح می‌شود. از سایر آثار این غرفه می‌توان به گردنبندهای بسیار ظریف و ظروف سنگی شبیه به دوات اشاره كرد.
غرفه جازموریان (پیش از تاریخ)
آثار كشف شده از جازموریان شامل انواع سفال‌های خاكستری بسیار ظریف و با نقوش زیبا است. آثار این دوره به اواخر هزاره سوم و اوایل هزاره دوم پیش از میلاد مسیح تعلق دارد. نمونه‌‌های چشمگیر مجموعه، تبرهای مفرغی هستند كه از جیرفت، غرب باتلاق جازموریان و از كاوش‌های غیرمجاز به دست آمده‌اند.
آثار مهم دیگری كه از منطقه جازموریان به دست آمده، متعلق به دوره سلوكی، اشكانی، آمیخته‌ای از فرهنگ یونان، آسیای مركزی، هند، فلات مركزی ایران و میان‌رودان است. این یافته‌ها شامل جام‌های سفالین، بشقاب، كوزه و ریتون‌های منتهی به سر جانورانی چون اسب، قوچ، گاو و نیم‌تنه انسان می‌شود. سورنای متعلق به دوران هخامنشی از شاخص‌ترین آثار باغ موزه هرندی است.
غرفه شماره چهار
آثار موجود در این غرفه اغلب شامل سفال‌های مختلف منقوش و نیز حیوانات كوچك مفرغی زیبای یافته شده در كاوش‌های جیرفت است. از سایر آثار مهم این بخش می‌توان از ظروف مفرغی كشف‌شده در بزنجان بافت نام برد.
غرفه اسلامی
سفال‌های لعاب‌دار و اشیای فلزی و شیشهای نظیر انواع ظروف و پیه‌سوز و عطردان و نیز كتیبه‌های سنگی مربوط به قرون مختلف اسلامی زینت‌بخش این غرفه هستند.موزه باستان‌شناسی كرمان مدتی میزبان سرستونی از تخت جمشید نیز بوده است. این سرستون، طی یك درگیری مسلحانه، از قاچاقچیان مواد مخدر گرفته و به باغ موزه هرندی كرمان منتقل شده بود؛ اما در سال ۱۳۸۵ به تخت جمشید بازگردانده شد.
موزه سازهای سنتی
موزه سازهای سنتی دارای ۳۲ عدد ویترین است كه از بیش از ۲۵۰ ساز سنتی بی‌نظیر محافظت می‌كنند. پنج عدد از سازهای این موزه را استاد حسین مسعود ساخته است. او همچنین تعدادی ساز شامل یك عدد عود، یك عدد سه‌تار (ساخته استاد نریمان)، یك عدد تنبك (مربوط به دوره قاجار) و نیز دو عدد ساز (با قدمت ۵۰ سال پیش) به موزه سازهای سنتی كرمان اهدا كرده است.
در این موزه سازهایی از قبیل قیچك، سنتور، قانون، رباب، تنبك، تار، دایره، كمانچه، دوتار خراسان، تنبور كرمانشاه، چنگ، كوزك بم، نی، بربط، كاسوره خوزستان و… وجود دارد كه در معرض دید علاقه‌مندان و بازدیدكنندگان قرار می‌گیرد. موزه سازهای سنتی كرمان دارای بخش اطلاع‌رسانی جهت ارائه خدمات صوتی و تصویری از طریق نرم‌افزار، سخت‌افزار، خدمات اینترنتی و ویدیویی است. همچنین در این موزه، مركز مطالعه جهت بررسی و پژوهش را در زمینه موسیقی سنتی ایران دایر كرده‌اند.
سیستم صوتی ویترین‌ها به بازدیدكننده امكان می‌دهد كه ضمن بازدید از سازهای موجود، با نحوه نواختن و نیز نوای ساز استادهای بزرگ موسیقی آشنا شوند. همه‌ساله طبق برنامه مشخص، مراسمی با عنوان «شبی با موسیقی سنتی ایران» در این موزه برپا می‌شود. در این مراسم استادها و پیشكسوتان موسیقی با سازهای قدیمی برنامه‌های جالبی را اجرا می‌كنند. در كنار ویترین‌ها و روی دیوار نقاشی‌های خطی زیبایی اجرا شده‌اند و تصاویر و اشعار دلنشینی در زمینه موسیقی اصیل ایرانی به چشم می‌خورد. تصاویر هنرمندان بزرگ و پیشكسوتان موسیقی ایران نیز زینت‌بخش قسمت‌های دیگر موزه هستند. حدود ۳۰۰ عكس قدیمی از زمان قاجار با موضوع موسیقی در انبار موزه است و تعدادی از آن‌ها هم به نمایش درآمده‌اند.
نحوه دسترسی
خانه هرندی در كرمان، خیابان بهشتی، ایستگاه طهماسب‌آباد، نرسیده به خیابان فردوسی قرار دارد.
