گره‌ هنر و خلاقیت در تار و پود فرش بیجار

فرش بافی در بیجار از قدیم به عنوان هنری ماندگار شناخته شده و فرشبافان زبردست و هنرمند این منطقه، با مهارت تمام هنر و خلاقیت را در تار و پود فرش گره می زنند.به گزارش ایرنا، فرش بیجار علاوه بر قدمت و الهام گرفتن از طبیعت در طرح و نقشه های آن، مهارت و توانایی هنرمندان در تركیب نقش و نگارهای آن، امروزه به عنوان یكی از كالاهای هنری ارزشمند به شمار می آید و بسیاری از خانوارهای بیجار در كنار كشاورزی و دامداری به قالی‌بافی نیز می پردازند.

اكنون در بیجار علاوه بر زنان خانه‌دار كه در ایام فراغت خود قالی می بافند، كارگاه های بزرگ قالی بافی در این شهر دایر شده و هنر قالی بافی برای برخی افراد به شغل دایمی و محلی برای كسب درآمد تبدیل شده است.فرش بافی خود شامل زنجیره‌ای از تولید پشم گوسفندان، ریسندگی، رنگرزی، تهیه نقشه، بافت فرش و آماده سازی نهایی و حتی صادرات آن را به دنبال دارد و این چرخه مهم مشاغل مختلفی را دور هم جمع كرده است.

بیش از هزار نفر در بیجار دارای كارت عضویت فرش بافی هستند

رییس اتحادیه فرش بافان بیجار در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تعداد بیمه شدگان قالی بافی كه دارای كارت عضویت اتحادیه باشند در این شهرستان یك هزار و ۲۴۰ نفر است كه از این تعداد می توان به فرش بافانی و گلیم بافانی هم اشاره كرد كه گمنام در حال فعالیت هستند.

اسدالله حاتم زاده با بیان اینكه در بیجار گروس با پیشینه تاریخی فرش آهنین تنها ۲ واحد صنفی رنگرزی دارای پروانه كسب دارد، افزود: در شهرستان بیجار متقاضی تولید مواد اولیه فرش بافی همچون رشته رنگ رزی، كم است و فقط چهار نفر فعالیت دارند كه آن هم به صورت سنتی و طبیعی در این حرفه مشغول هستند.

رییس اتحادیه فرش بافان بیجار یادآور شد: در شهرستان ۱۵ واحد كارگاه متمركز در این حوزه فعالیت دارند و به صورت غیر متمركز ۲۸ كارگاه در تولید فرش فعال هستند.

او با اشاره به اینكه تنها مجتمع تولیدی فرش دستبافت در بیجار به علت مشكلات اقتصادی غیر فعال شده است، یادآور شد: ورود فرش ماشینی و كاهش قدرت خرید مردم موجب شده متقاضیان فرش دستباف كم شوند.

بیجار قطب تولید فرش اصیل است

رئیس اداره فرش بیجار اظهار داشت: مردم این شهرستان بیشترین اشتغال به تولید فرش را دارند و سایر مواد اولیه تولید این صنعت دست در این دیار وجود ندارد یا به میزان كافی در دسترس نیست.

داراب خاطری افزود: در كهن دیار گروس طراحی و رنگ رزی نخ و سایر مواد اولیه طرفدار ندارد و بافندگان برای تهیه این موارد نیازمند تولیدات سایر شهرهای استان هستند.

وی یادآور شد: تولید فرش دست بافت نیازمند هزینه بالایی است كه همین موضوع باعث شده كیفیت فرش كاهش یابد و به تناسب درآمد حاصل از فروش آن هم صرفه زیادی نداشته باشد.

این مسوول با بیان اینكه بهای كافی به تولید فرش دستبافت از مواد اولیه طبیعی و سنتی در گذشته داده نشده است، تاكید كرد: اكنون سایر شهرهای استان و در تبریز مواد اولیه تولید فرش تهیه می‌شود كه كیفیت مناسبی ندارند.

خاطری اضافه كرد: ورود تابلو فرش‌ها و گلیم‌های تزئینی كوچك موجب شده صنعت و بازار برزگ فرش اصیل بیجار توسط سایر شهرها و كشورهای دیگر مصادره شود.

وی افزود: اكنون حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر به صورت سنتی و اصیل فرشبافی را در این دیار زنده نگهداشته و امیدواریم با گسترش كارگاه‌های فرشبافی و ارزش گذاری واقعی آن توسط فروشندگان، به تعداد بافندگان و علاقه مندان این صنعت افزوده شود.

این مسوول با اشاره به اینكه اداره فرش بیجار با بافندگان فرش دستبافت قرارداد خرید تضینی تولید فرش تنظیم كرده است، گفت: بطور متوسط هر بافنده با همیاری اعضای خانواده در طول سال می تواند ۲ تخته فرش تولید كند و این اداره در قالب خرید تضمینی مبلغ مناسبی را به آنها بابت خرید فرش می‌پردازد.

او با تشریح اینكه تولید فرش در جهان یك صنعت مهم به شمار می رود، اظهار داشت: تولید فرش دستباف بیجار این روزها در كشور چین كپی شده و این ضمن ضربه زدن به اصالت فرش بیجار، موجب ركود بازار فروش این محصول در كشور و صادرات آن خواهد شد.

خاطری با اشاره به اینكه در شهر تبریز مردان بسیاری به حرفه فرشبافی اشتغال دارند ولی در بیجار بافندگان فرش زنان سرپرست یا بد سرپرست هستند، یادآور شد: زنانی كه به حرفه فرشبافی اشتغال دارند در كنار آن مجبورند به سایر وظایف خانه‌داری و تربیت فرزندان هم توجه داشته باشند.

این مسوول با بیان اینكه زنان بیجاری به صورت فصلی به فرشبافی اشتغال دارند، اضافه كرد: بافندگان فرش بیجار كه در روستاها بیشتر به این هنر اشتغال دارند در فصول سرد سال كه كارهای خارج از منزل كم است فرصت هنرنمایی روی دار قالی پیدا می‌كنند.

او گفت: بافندگان فرش بیجار بیشتر از روی نقشه‌های قدیمی و ذهنی كار می‌كنند و نقشه جدید و زیبا به تاجران سایر شهرهای استان عرضه می شود یعنی اینكه اصالت طراحی فرش بیجار نصیب دیگران می‌شود بطوریكه در نمایشگاه‌های فرش كه در استان برگزار می‌شود، فرش بوكان با طرح و نقشه بیجار عرضه می‌شود كه جای بسی تأمل دارد.

رئیس اداره فرش بیجار تاكید كرد: حمایت دولتی از فرشبافان كمتر شده و بیمه قالی بافان دارای شرایط و ضوابط سخت گیرانه‌ای است كه موجب شده ریزش زیادی در حوزه اشتغال فرش داشته باشیم.

وی افزود: فرش‌هایی كه توسط بافندگان طرف قرارداد اداره فرش بیجار تولید می‌شوند، دارای شناسنامه ملی با درج كلیه مشخصات شامل نام بافنده، محل بافت، مواد مصرفی و تاریخ تولید است و سپس به شركت فرش ایران ارسال می‌شود.

بافنده های فرش سفارشی كار می كنند

یكی از تولید كنندگان فرش دست بافت در بیجار می گوید: این روزها با افزایش قیمت فرش در بازار، در هر خانه ایی یك دار قالی وجود دارد كه یا به فرش سفارشی مشغول است یا برای تزئینات داخلی منزل و یا هدیه به اقوام در حال فعالیت است.

خانم مینا دریایی ادامه داد: فضای مجازی و خانه نشینی دختران دانش آموز به علت شیوع كرونا در ۲ سال اخیر موجب شده است كه همه به تولید گلیمچه های كوچك و تزئینی روی آورند و با نمایش در فضای تلگرام و اینستاگرام، بدون واسطه سفارش می گیرند و می فروشند.

او با اشاره به اینكه بیش از ۵۰ سال در حرفه فرش بافی فعالیت داشته است گفت: بی مهری ها و كارشناسی بی علم و آگاهی برخی از دلالان فرش در بیجار موجب شده است جامعه فرش بافان دیگر به این بازار اعتماد نداشه باشند و هر یك برای خود مشتری یابی دارند.

این تولید كننده گفت: قیمت گذاری ناعادلانه و از روی عدم آگاهی موجب شده میل و علاقه به فرشبافی در بافندگان كم شود، فرش‌ دیگر نمی تواند بدون هدف بافته شود، باید امروز برای آینده فرشبافی، دستور عملی و برنامه بلند مدت از سوی متولیان امور طراحی و اجرا شود تا رونق به این هنر دست مردمان گروس باز گردد.

وی ادامه داد: طراحی و احیای دوباره نقشه‌های فرش و گلیم با نگاره‌های خاطره انگیزه اصیل گروسی، حمایت از بافندگان و رفع دغدغه ها و نیازهای اقتصادی آنها، بیمه تامین اجتماعی و سختی كار می‌تواند آینده این هنر را امیدی دوباره بخشد، اگر فرش به قیمت واقعی به فروش برود، هم دلگرمی برای بافنده دارد و هم می‌تواند در مخارج زندگی همیاری مطمئن برای خانواده به همراه داشته باشد چون فرشباف، یك هنرمند است كه باید برای نمایش هنر و ذوق خود از بهترین مواد اولیه و ابزار ساخت بهره مند باشد.

خانم دریایی می گوید: نخ، دارچوب و نقشه فرش، لازمه و نیاز اولیه هنرنمایی بافنده برای نمایش آنچه كه در ذهن دارد است و هر چه كیفیت این مواد و ابزار بالا باشد، می‌تواند در پایان كار او، رخ نمایی كرده و ارزش واقعی خود را به نمایش بگذارد، فرشی كه تولید می‌شود باید از بازار فروش و مشتری مناسبی هم برخوردار باشد البته هنر فرشبافی، دارای مشكلات و موانع زیادی است كه صبر و تحمل می خواهد و در ادامه عرضه به بازار و كشف قیمت مناسب، نیازمند تجربه است.

او با اشاره به اینكه نخ خام، تهیه رنگ طبیعی، چله كشی، طراحی نقشه، تولید فرش و ساخت چارچوب اساس اولیه یك فرش باف است، هرچه این موارد ارزان قیمت به دست تولید كننده واقعی برسد و دست دلالان عرضه را قطع كنند، می توان رونق بازار فروش را بار دیگر به صورتی دیگر ایجاد كرد.

فرش دستباف یك كالای لوكس تبدیل شده است

یكی از فروشندگان فرش در بیجار گفت: فرش بیجار با توجه به هزینه های تمام شده امروز، به یك كالای لاكچری تبدیل شده است كه كمتر خانواده ایی می تواند یك تخته فرش گروس را تهیه كند و در منزل زیر پا اندازد.

محیا ساجدی می گوید: ورود تابلو فرش و فرش های تزئینی رنگارنگ، نقش و نگار قدیمی فرش بیجار و فاصله قیمت این محصولات موجب شده است كه خرید فرش اصیل صرفه اقتصادی نداشته باشد و با افزایش خانه های لوكس و آپارتمانی، جایی برای فرش نمی ماند.

وی با اشاره به خواص درمانی پشم گوسفند كه در نخ فرش های دستی وجود دارد، توضیح داد: در گذشته كه فرش و گلیم دست بافت توسط مادارن در خانه تولید می شد، مصرف خانگی داشت با ارتباطی كه با پا و بدن انسان داشت، بسیاری از بیماری های امروزی كمردرد، واریس و دردهای زانو وجود نداشت.

ساجدی ادامه داد: از ۲ مغازه ایی كه برای عرضه فرش دستباف داشتم، یكی از اجازه و یكی را هم اگر تا پایان سال فروش مناسبی نداشته باشد، جمع و خانه نشین خواهم شد.

او می گوید: مشتری برای فرش نیست، همه به دنبال تابلو فرش های ارزان قیمت و زیبا هستند صرفا برای هدیه دادن، چند وقتی هم است كه گلیم های كوچك مد شده است و بسیاری از نوجوانان و جوانان در خانه در ایام تعطیلی مدارس به علت شیوع كرونا، به تولید آن روی آورده اند.

این فروشنده گفت: بازارهای جهانی باید بر روی صادرات فرش باز شود و بتوانیم بصورت مستقیم با تاجران فرش خارج كشور مبادلات داشته باشیم تا هم از نظر ارز آوری در كشور نقشی داشته باشیم و هم با قیمت مناسب فرش باف تشویق شود.

موزه فرش بیجار محلی برای عرضه فرش آهنین بیجار است

رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیجار اظهار داشت: با احداث و بهره برداری از موزه فرش می‌توان اصالت و تاریخچه فرش بیجار را در كشور بار دیگر احیا كرد.

محمدابراهیم الیاسوند گفت: موزه فرش بیجار برگفته از نقشه فرش اصل گروس در زمینی به مساحت ۱۱ هزار و ۹۱۲ متر مربع و چهار هزار و ۴۰۰ مترمربع زیربنا در منطقه محمودآباد احداث می‌شود كه فاز اول آن در مرحله تكمیل فنوداسیون است.

وی افزود: پروژه موزه فرش بیجار تاكنون ۲۵ میلیارد ریال اعتبار برای تكمیل فاز اول هزینه شده است و كه تا پایان سال ۹۹ نیز حدود ۲ میلیارد ریال اعتبار جهت فاز دوم پروژه جذب خواهد شد، برآورد اعتبار اولیه برای تكمیل این پروژه حدود ۱۷۰ میلیار ریال است، نمی‌توان زمان دقیقی را برای بهره برداری این پروژه عظیم بدلیل مشكل تامین اعتبارات اعلام كرد.

صادرات فرش دستباف كردستان حمایت خواهد شد

رییس مركز ملی فرش كشور گفت: با اعطای تسهیلات ارزان قیمت و مانع زدایی در صادرات فرش دستباف كردستان حمایت از این صنعت در دستور كار قرار گرفته است، راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی فرش دستباف و ساماندهی صادرات فرش دستباف به كشورهای هدف به ویژه كشور های عضو اتحادیه اوراسیا، در اولویت است و تسهیلات ویژه ای از محل اشتغال پایدار روستایی برای این منظور تامین شده است.

فرحناز رافع افزود: از محل اعتبارات توسعه روستایی می توان تسهیلات مورد نیاز تولید كنندگان و تا سه نوبت اعتبار ۱۸ میلیارد ریالی به متقاضیان ارایه شود، ارزش واقعی فرش دستباف در جامعه شناخته نشده به همین خاطر قیمت واقعی برای فرش دستباف در جامعه وجود ندارد.

وی با اشاره به اینكه حمایت‌های لازم از فرش دستباف ایرانی به عمل نمی‌آید یادآور شد: یكی از مهم‌ترین اقداماتی كه در حال انجام است، بحث ایجاد دهكده فرش در راستای گسترش فعالیت‌ها در حوزه فرش است، افتتاح پایانه صادراتی فرش دستباف ایران زمینه را برای پررنگ شدن هویت فرش دستباف ایران كمك خواهد كرد، یكی از پروژه‌های كلیدی، توسعه بازار و برندینگ، ترویج هویت و ارتقای جایگاه فرش دستباف ایرانی در بازارهای جهانی است كه به موازات آن، خانه‌های فرش در پنج كشور هدف صادراتی راه‌اندازی و عملیاتی خواهند شد تا بتوانند پشتیبان صادركنندگان فرش در بازارهای صادراتی باشند.

رییس مركز ملی فرش اظهار داشت: راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی فرش دستباف در دستور كار قرار دارد و پروژه‌های متعددی در حوزه توسعه بازار تعریف شده كه در سایه آن، گسترش استفاده از فناوری‌های نوین در تولید فرش دستباف اعم از مراحل طراحی، رنگرزی و تولید، در دستور كار قرار گرفته است، در حال حاضر ساماندهی صادرات فرش دستباف به كشورهای هدف به ویژه كشور های عضو اتحادیه اوراسیا، در اولویت است.

او ادامه داد: باید بر اساس سلیقه بازار جهانی شامل طرح و رنگ به این كشورها فرش صادر شود, هر چند حفظ برند و هویت ایرانی فرش دستباف از اهمیت زیادی برخوردار است اما به دلیل اینكه در حال حاضر سلیقه مردم دنیا نسبت به گذشته تغییر كرده است، باید برای ماندگاری و حیات فرش ایرانی و صادرات آن، فرش‌هایی با سلیقه آنها و با حفظ اصالت ایرانی تولید شوند.

رافع با اشاره به اینكه یكی از مهمترین چالش‌های مركز ملی فرش ایران در حال حاضر رونق هر چه بیشتر بازار جهانی است، یادآور شد: در صورتی كه صنعت فرش كار آمد باشد باعث رونق بازار و تجارت جهانی ایران خواهد شد، برای رونق و صادرات فرش ایرانی ما نمی‌توانیم نقشه‌ها و طرح‌های قدیمی را همچون گذشته وارد بازار جهانی كنیم، بلكه باید به سمت تحول البته با حفظ فرهنگ و هویت ایرانی پیش رویم، یكی از مواردی كه باعث بهبود صنعت فرش می‌شود متعادل سازی صنایع مرتبط و پشتیبان تولید فرش و همچنین شرایط عرضه و تقاضا است.

وی گفت: حمایت دولت از سرمایه گذاران، عرضه كنندگان تخصصی بسیار اهمیت دارد و علاوه بر این ایجاد مركز جامع تخصصی فرش و زمینه سازی برای جذب سرمایه گذاران خارجی نیز به تقویت صنعت تولید فرش ایرانی كمك خواهد كرد.