پناهگاه حیات وحش نایبندان وسیعترین منطقهٔ حفاظت‌شده ایران است كه در شهرستان طبس است. پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس یك میلیون و ۴۲۲ هزار هكتاری كه در عمق كویر مركزی قرار دارد در سال ۱۳۸۰ به عنوان پناهگاه حیات وحش تحت حفاظت قرار گرفت. پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس، بزرگترین زیستكاه یوزپلنگ آسیایی در كشور وبزرگترین پناهگاه حیات وحش در خاورمیانه است. پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس منطقه‌ای با كمترین تعارضات انسانی و حداقل فعالیت‌های صنعتی و كشاورزی است و این شرایط طبیعی نسبتاً بكری را برای جانوران پناهگاه فراهم آورده است. وجود دو قله مرتفع ۳۰۰۹ متری نایبندان و ۲۴۵۰ متری علی‌آباد موجب شده تا منابع آبی لازم برای رشد گیاهان و زندگی حیوانات مختلف در پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس فراهم شود. ویژگی خاص پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس دورافتادگی كامل آن و محاصره شدن از هر سو با دشت كویر است. ارزش اصلی نایبندان به محیط امنی است كه برای تعدادی از جانوران بیابان‌زی ایران به ویژه یوزپلنگ فراهم كرده است. به نظر می‌رسد بیشترین جمعیت یوزپلنگ آسیایی در این منطقه زندگی می‌كند. تصویری از یك یوزپلنگ كه با دوربین تله‌ای گرفته شده به عنوان بهترین عكس دوربین‌های تله‌ای در سال ۲۰۱۴ انتخاب شد.یرترین یوزپلنگ جهان نیز در این منطقه زندگی می‌كرده‌است. لاشه یك یوزپلنگ نر ۱۲ ساله كه «جنگال» نامیده شد در سال ۱۳۹۰ در نایبندان كشف شد كه به دلیل سن زیاد و احتمالاً ناتوانی در شكار تلف شده بود جمعیت نسبت مناسبی از قوچ و میش در تپه ماهورها و دامنه ارتفاعات نایبند وجود دارد كه به همراه جمعیت كم‌تراكم جبیر در زیستگاه‌های دشتی و تپه ماهورها طعمه‌های مناسبی برای یوزپلنگ آسیایی فراهم می‌شوند. كل‌وبز هم در صخره ها و ارتفاعات به ویژه قله نایبند دیده می شود و شواهدی نیز مبنی بر زیست پلنگ در این ارتفاعات به دست آمده است. سیاه‌گوش، روباه معمولی، روباه شنی، شغال، خارپشت ایرانی، تشی و خرگوش صحرایی از دیگر انواع پستانداران ساكن این منطقه هستند. نایبندان در اقلیم گرم و خشك واقع است و بخش عمده آن از دشت تشكیل شده كه در نواحی نزدیك به كوهستان حالت استپی و در نواحی دورتر از كوهستان حالت بیابانی و كویری همراه با شوره‌زارهای وسیع پیدا می‌كند. میزان بارندگی كم است و میانگین آن بین ۷۰ تا ۱۱۰ میلی‌متر است، اما حدود دویست چشمه آب شیرین و آب شور در منطقه وجود دارد كه البته بسیاری از آنها در تابستان و هنگام خشكسالی بسیار كم‌آب شده یا كاملاً خشك می‌شوند. از مهمترین گونه های شناسایی شده خزندگان این منطقه نیز به افعی شاخ‌دار، مار جعفری، تیرمار، بزمجه بیابانی، مار شتری، شترمار شیرازی، مار قیطانی، مار خالدار، مار جعفری، جكوی دم‌پخ گایزرلینگ، آگامای استپی، آگامای چابك و آگامای سروزغی دم‌سیاه میتوان اشاره كرد. از پرندگان شاخص این منطقه هم زاغ بور، هوبره، كبك، سبزه‌قبا، تیهو، كوكر گندمی و شكم‌سیاه و انواع مختلف پرندگان شكاری همچون شاه‌بوف، شاهین، دلیجه، بالابان، عقاب طلایی، و سنقر خاكستری را میتوان نام برد. غار بزرگی معروف به «غار كفتار» یكی از جاذبه‌های گردشگری نایبندان در این منطقه است كه گله بزرگی از كفتارهای راه‌راه در آن زندگی می‌كنند. به طور كلی بیشترین تعداد كفتار ایران در نایبندان به سر می‌برند. علاوه بر یوز و كفتار، این منطقه زیستگاه مناسبی برای حیوانات در معرض خطری همچون «جبیر» نوعی غزال كوچك، «شاه‌روباه» نایاب‌ترین نوع روباه در ایران، و گربه شنی است. تا حدود ۳۰ سال قبل در منطقه «رباط گور» پناهگاه حیات وحش نایبندان گورخر ایرانی هم زیست می كرده كه هم‌اكنون نسل آن در این منطقه منقرض شده است. تاكنون ۱۷۷ گونه گیاهی در این پناهگاه شناسایی شده. گیاهانی چون بادام كوهی، انجیر وحشی، تاغ، چوبك تماشایی، كلاه میرحسین خار سفید، كلاه میرحسین دم عقربی، بادام عاجی، بادام خاكستری، گون درختچه‌ای، زیره كرمانی و زیره سیاه را از انواع گونه‌های گیاهی این منطقه هستند كه از ارزش حفاظتی بالایی برخوردارند.[۴] هرچند كارشناسان بر این باورند كه بسیاری از گیاهان منطقه هنوز شناسایی نشده و تنوع گیاهی نایبندان باید بسیار بیشتر از این باشد.