مسجد جامع سبزوار یكی از قدیمی‌ترین مساجد سبزوار است كه در دوره سربداران ساخته شده است. مسجد جامع سبزوار با مساحتی حدود چهار هزار متر مربع مشتمل بر ایوان های قبله، شمالی، صحن، شبستان و رواق در حاشیه جنوبی خیابان بیهق این شهر واقع است. بنا بر شواهد معماری بخش هایی از این بنا در طول زمان مرمت و بازسازی شده است.
كتیبه های مسجد
قبله محراب در ضلع جنوبی ایوان قرار دارد بر بالای آن كتیبه ای به تاریخ ۱۲۹۲ ه.ق و بر راس این ایوان دو مناره آجری دیده می شود. در طرفین این قسمت شبستان های با طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده است. در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد كتیبه هایی به صورت سنگ نوشته از دوران صفویه با تاریخ های ۹۷۹ و ۱۱۳۶ ه.ق درباره مراعات سكنه سبزوار و دستوری از شاه طهماسب صفوی ثبت می باشد. از عمده تزیینات مسجد جامع سبزوار كاشی هفت رنگ و كاشیكاری خشتی است. این بنا ویژگی های معماری سده هشتم هجری را نشان می دهد.
معماری مسجد
ایوان جنوبی مسجد كه مدخل ورودی به گنبدخانه است ۱۷ متر ارتفاع دارد. عرض دهانه ایوان ۵ر۹ متر است. بر فراز این ایوان دو مناره ی آجری قرار دارد كه در اواخر دوره ی قاجار به بنا اضافه شده است. در تصویری كه از حدود سال ۱۳۰۰ در آلبومخانه ی كاخ گلستان موجود است ایوان جنوبی مناره ندارد. جالب اینجاست كه پوشش این ایوان به شكل رومی بوده و نمای آن با كاشی هفت رنگ تزیین شده است. یكی از بخش های ارزشمند این بنا گنبد پشت ایوان جنوبی بوده كه یك پوسته و به شكل عرقچین به ارتفاع ۸۰ر۱۲ متر است. گوشه سازی گنبد با سه كنجهای كشیده به شیوه ی گنبدهای دوره ی تیموری اجرا شده است. عرقچین میانی روی چهار نیمتاق قرار گرفته است. كاربندی تزیینی دارد كه در سالهای اخیر ناشیانه با خطوط آبی تزیین شده است. سه كنجها نیز مقرنس گچی دارد.
زیبایی مسجد جامع سبزوار را شیرین سخنان سبزواری و بسیاری از سیاحانی كه روزگاری مهمان این شهر بوده اند سروده اند. در این میان اما “ابن یمین فرومدی، شاعر عصر سربداری كه خود یكی از مهمترین شاعران عصر خویش است. در شعر كوتاهی آورده است: حبّذا طاقی كه جفت این رواق اخضر است وز بلندی مر زمین را آسمانی دیگر است. مسجد جامع همی خوانندش اما جنتی است و اندر و فواره ای مانند حوض كوثر است آب آن فواره تا سر برزد از جیب زمین از رشاش او هوا را دائماً دامن تر است.
نحوه دسترسی
آدرس :سبزوار، حاشیه جنوبی خیابان بیهق
