خانه توفیقی زنجان دربافت قدیمی شهر در محله معروف به غریبیه بالا كه به محله خرابه رجی نیز مشهور بوده ، قرار دارد . این بنا از شمال غرب نزدیك به دروازه رشت و از جنوب نزدیك به دروازه رشت و از جنوب نزدیسك به دروازه قزوین می باشد .بنای توفبقی از جمله بناهای اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی بوده كه این امر با توجه به نوع معماری و تزیینات بكار رفته در آن بخوبی مشاهده می باشد . شماره ثبت ملی این اثر ۲۶۶۴ به تاریخ ۲۵/۱۲/۷۸ می باشد .
معماری بنا
بطور كلی بنای توفیقی از نقطه نظر سبك معماری و سیاق تزئینی مصادیق الگوی متقارن معمول و رایج در اواخر قاجار و اوائل پهلوی ساخته شده اند می باشد . این تقارن در شیوه معماری داخلی و سبك تزئینی در نمای خارجی به نقطه اوج می رسد لمبه كاری شده با طرحها و رنگهای زیبا در نمای داخلی و سقف و همچنین بخشهای آجر كاری شده در طرحها و موتیف های تزئینی متعدد . از جمله شاخص های معماری و شیوه تزئینی این اثر تاریخی می باشد . این بنا منزل مسكونی مرحوم علی اكبر خان توفیقی نخستین شهردار و رئیس بلدیه شهر زنجان بوده است .
مالكیت بنا
در حال حاضر بنیاد شهید استان زنجان در نظر دارد از بنای مزبور به عنوان گنجینه آثار شهیدان استان استفاده و بهره برداری نماید فلذا بدین منظور نیز اقداماتی اجرائی را در زمینه مرمت ، باز سازی و استحكام بخشی بنا انجام داده است .
تزیینات بنا
اولین نكته ای كه در بدو ورود به منزل توفیقی نظر هر بیننده ای را به خود جلب می نماید ، حجم پیش آمده تالار طبقه اول با ستونهای گرد آجری آن در قسمت ورودی ساختمان می باشد ، در واقع پر كار ترین بخش نمای این ساختمان از نظر كار نماسازی با آجر همین حجم بیرون زده تالار می باشد آجر چینی رخبام در نمای جنوبی و همچنین آجر كاری ساده و مختصر دو طرفدر اصلی ، در جبهه جنوبی از جمله بخشهای تزئینی بنا می باشد ، از دیگر موارد تزئینی این اثر می توان بوجود تزئینات گچبری ، نگارها ، گچكاری دیوارهای طبقه اول در محل تلاقی سقفهای كاذب استفاده از لمبه با طرح ها و رنگهای زیبا و بكار بردن آجر های تزئینی به شكلهای قاب بندی در طرحهای مختلف به سبك تزئین بی نظیر آن اشاره نمود .
با عنایت به بررسی به عمل آمده مالكیت بنا در حال حاضر به نام بنیاد شهید انقلاب اسلامی استان زنجان می باشد و همانطوریكه قبلاً ذكر شده این بنیاد در نظر دارد گنجینه آثار هدای استان را در این بنا دائر نماید .در زمینه ثبت این اثر در فهرست آثار تاریخی نیز تا بحال اقدامی صورت نپذیرفته است .بنای توفیقی تا چند سال اخیر بصورت منزل شخصی فعال و قابل استفاده بوده تا اینكه بنیاد شهید استان زنجان طی طرحی مصوب در نظر دارد تا بنای مزبور را گنجینه آثار شهدای استان زنجان دائر نموده و مورد بهره برداری قرار دهد لذا در این راستا اقدامات حفاظتی و مرمتی را به انجام رسانیده كه مشروح آن در صفحه بعد آمده است.
مرمت و باز سازی بنا
نظر به اینكه بنای مزبور منزل اولین شهردار زنجان (آقای اكبر توفیقی ) می باشد. از آنجائیكه نامبرده فردی خیر بانی بناهای عام المنفعه دیگر همچون رختوشویخانه ، كارگاه و غیره … در سطح استان بوده است . كه تماماً یا در فهرست آثار ملی ثبت شده و یا در حال ثبت می باشد. لذا ضروری می نمود تا منزل شخصی وی نیز در فهرست آثار تاریخی كشور به ثبت برسد .
اشاره به اقداماتی كه در دوره های گذشته روی بنا انجام شده است .
۱- توسعه و یا تعمیرات و دخل و تصرف انجام شده تاكنون
۲- رطوبت زدایی دیوارهای بیرونی (زه كشی )
۳- مرمت سقف طبقه همكف
۴- تعمیر و مرمت آجر كاری نما
۵- مرمت بغل درگاهها
۶- تعویض ستونهای چوبی ایوان
۷- مرمت و باز سازی سقفهای كاذب ( تزئینی و غیره تزئینی )
۸- مرمت و باز سازی در و پنجره های چوبی
۹- بازسازی در و پنجره های چوبی
۱۰- مرمت و یا تعویض ناودانیها
نحوه دسترسی
با عنایت به موقعیت گسترش شهر در جهت شرقی و غربی و وجود رود خانه معروف زنجان چای در جنوب شهر است .همچنین مد نظر قرار دادن رشته كوههای ضلع شمالی شهر بنای توفبقی در قسمت شرقی شهر و در حد فاصل رشته كوههای مزبور رودخانه زنجان چای ( در قسمت شمالی رود خانه ) واقع گردید .
