روستای دارستان نام روستایی است در استان كرمان و ۲۹ كیلومتری شهرستان سیرجان. باغبانی و كشاورزی شغل اصلی مردم دارستان است و مهم ترین محصول كشاورزی آن پسته است. دارستان در قدیم دارای یك حمام عمومی بوده كه مردم روستای دارستان و روستاهای اطراف از آن استفاده می كرده اند. قدمت این حمام به بیش از صد سال می رسد.روستای دارستان در جنوب شرقی بخش گلستان ( ملك آباد ) شهرستان سیرجان استان كرمان قرار دارد.این روستا در طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۵۹ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۲۸ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۲۸ درجه و ۳۹ دقیقه تا ۳۰ درجه شمالی قرار دارد.مقر این روستا بستری دشت گونه است كه توسط اراضی كشاورزی و باغات پسته محدود شده است. این دشت كویری بین كوههای مركزی ایران و منتهی الیه زاگرس جنوبی قرار دارد. تصاویر ماهواره ای ، تعدد باغات پسته در حاشیه این روستا و روستاهای همجوار را به خوبی نشان می دهند.اما علیرغم توسعه كشاورزی در این منطقه ، روستای دارستان نسبت به روستاهای اطراف كمتر در حصار باغات پسته قرار گرفته و از هكتارها زمین آزاد برخوردار است كه قطعاً در توسعه و پیشرفت آینده این روستا نسبت به سایر روستاها نقش بسیار مهمی ایفاء خواهد كرد.
مسیر نقلیه
دارستان در كیلومتر ۲۸ شهر سیرجان قرار دارد . جاده مواصلاتی قدیم سیرجان در مسیر خود به سوی بندرعباس با گذر از نجف شهر ، ابراهیم اباد و ملك آباد ، از وسط روستای دارستان عبور می كند.رضا شاه پهلوی در تبعید به جزیره موریس پس از یك شب اقامت در سیرجان ، از همین مسیر به سوی بندرعباس عبور كرده است.
زبان و گویش
زبان تكلم مردم دارستان فارسی بوده و خصوصیت بارزی كه در مكالمات روزمره به چشم می خورد ادای بسیار سریع واژه ها و جملات است.از جمله ویژگیهایی كه به زیبایی زبان شیرین فارسی افزوده است استفاده از ضرب المثل است . به كمك ضرب المثل كه هم كوتاه كننده سخن و هم روشن كننده منظورِ گوینده است ، میتوان به مخاطب عام در فهم مطلب كمك كرد. استفاده از ضرب المثل در بین مردم دارستان رایج بوده و از جایگاه خوبی برخوردار است.
دین و عقاید
دین مردم دارستان اسلام و مذهب آنها شیعه دوازده امامی است.
اقوام ، طوایف ، تیره ها
شول ، خواجویی ،شیبانی و عباسپور ، به ترتیب پرجمعیت ترین خانوارهای دارستان را تشكیل می دهند. ازدواج هایی متعددی كه در طی سالیان دراز بین طوایف اصلی دارستان صورت گرفته است علاوه بر ایجاد بستر همكاری ، زمینه توسعه و پیوند ان خانوارها را پدید آورده و تا حدود زیادی از بروز اختلاف های قومی جلوگیری نموده است.
در شعاع دو كیلومتری روستا:
پمپ بنزین و نفت گاز
باسكول دیجیتال و ترمینال ضبط و فرآوری پسته
قلعه سنگی بی بی دن – از مراكز تفریحی طبیعی
اشتغال
در كنار مشاغل ریز و درشت ،می توان از كشاورزی و صنایع دستی ( متمركز بر گلیم بافی ) بعنوان مشاغل اصلی مردم روستای دارستان نام برد.
از دیگر مشاغل ، دامداری ، بنایی و كارگری ساختمان است كه دستمزد آن منبع درآمد عده ای از خانوار ها محسوب می شود.
همان گونه كه بیان كردیم روستای دارستان دارای فعالیتهای كشاورزی و باغداری است. سطح خدمات محدود به خدمات آموزشی و تجاری است. منابع معدنی و صنعتی در حداقل ممكن ایجاد شده اند و صنایع محدود به پسته پاك كنی اكثرا خانگی و دستی است.
شغل عمده مردم روستا در زمینه كشاورزی و عمدتا از نوع باغداری است كه به صورت مالك عمده یا خرده به تولید محصول پسته می پردازند و یا با كارگری در شركت كشاورزی سیرجان بنیاد نقش عمده ای در تولید محصول پسته شهرستان دارند كه نتیجه آن برداشت سالانه چندین هزار تن پسته از این منطقه و فروش به تجار عمده جهت صادرات این محصول به خارج از كشور است و با توجه به اینكه پسته دومین محصول صادراتی كشور پس از نفت و گران ترین محصول كشاورزی ایران محسوب می شود، لزوم سرمایه گذاری در این بخش كاملا احساس می شود.
دامداری در این روستا عمدتا به شكل سنتی انجام می شود. اكثر اهالی به پرورش چند رأس گوسفند در خانه می پردازند كه تولیدات آنها بیشتر جنبه خودمصرفی دارد. صنایع دستی مانند بافت «گلیم شریكی پیچ» كه نوعی بافت خاص از گلیم است در روستای دارستان رایج است. این محصول توسط بانوان عمدتا در شهرستان سیرجان و به خصوص در روستای دارستان تولید و راهی بازارهای جهانی می شود
كشاورزی
در حوزه كشاورزی ، این روستا توانسته است چندین موتور پمپ آبرسانی باغات را تحت نفوذ خود قرار دهد كه محصول عمده آنها پسته است.
از لحاظ منابع آب كشاورزی روستای دارستان ، در حال حاضر چشمه و رودخانه ای در این روستا جریان ندارد بلكه منابع آب كشاورزی را چند حلقه چاه تشكیل می دهند كه در اطراف روستا قرار دارند و آب آنها توسط موتورها ی پمپ به سطح زمین هدایت می شود.
در سالیان دور، كه كشت محصولاتی چون گندم و جو و ارزن و پنبه در زمینهای كشاورزی روستا رونق فراوان داشت، منبع اصلی تأمین آب كشاورزی قنوات مختلفی بود كه یادگار پیشینیان بودند اما با رایج شدن حفر چاههای عمیق و استحصال آب از عمق زمین و كاهش بارندگی و خشك شدن قنات ها و عدم مرمت آنان، اراضی فراوانی زیر كشت باغات پسته رفته و سبب توسعه فعالیتهای كاربردی و كالبدی روستای دارستان شده است بطوریكه در حال حاضر آب كشاورزی باغات شرقی از موتور پمپ دانشكر، آب باغات شمالی از موتورپمپ توانایی و شهسوار، آب باغات غربی از موتور پمپ عبدل آباد، آب باغات جنوب غربی از موتور پمپهای غلامحسین رییس، فخرآباد و محمودآباد و آب باغات جنوبی از موتورپمپ حاج خاتون تأمین می شود و سالیانه چندین تن پسته خشك از باغات روستای دارستان تولید شده و توسط بازرگانان داخلی تحت عنوان پسته سیرجان – كه در نوع خود یكی از مرغوبترین پسته های ایران به شمارمی آید – به كشورهای دیگر صادر می شود.
اقلیم ( آب، هوا، خاك )
عوامل مؤثر بر شكل گیری روستای دارستان:
۱. توانهای جغرافیایی
۲. منابع آب
۳. منابع خاك
۴. ارتباط و نحوه دسترسی
۵. وجود واحدهای خدماتی
۶. استفاده از تكنیك های جدید
۷. شیب مناسب زمین
روستای دارستان در منطقه ای خشك و كویری واقع شده است به همین دلیل آب و هوای آن ویژگیهای اقلیمی مناطق كویری درون فلاتی ایران را داراست كه از مشخصات آن می توان به كمی بارندگی، دامنۀ نوسان حرارتی كم و بیش زیاد و خشكی را نام برد.
تابستانهای گرم و زمستان های سرد از خصوصیات این نوع اقلیم می باشد.
درجه حرارت:
طبق اندازه گیریهای انجام شده، بیشترین دما مربوط به ماههای تیر و مرداد و كمترین آن مربوط به اسفندماه می باشد
رطوبت نسبی:
طبق اندازه گیریهای انجام شده، میزان رطوبت نسبی در آذر ماه به حداكثر خود و در ماههای خرداد و تیرماه به حداقل خود میرسد.
بارندگی:
بیشترین مقدار بارندگی روستای دارستان در فصل زمستان بوده كه خود معلول جریانهای مدیترانه ای از غرب است و در فصل بهار نیز بارشها به صورت رگبارهای زودگذر دیده می شود.
منشأ اصلی بارشها در این روستا، جریانهای مرطوبی هستند كه همراه مراكز كم فشار از اوایل آبان ماه تا اواخر اردیبهشت از غرب كشور وارد می شوند. این جریانها به علت بارندگی هایی فراوانی كه در نواحی غرب انجام می دهند و همچنین عدم وجود مكانیسمهای تشدید بارندگی در بین راه، با بارش قابل ملاحظه ای در این روستا همراه نیستند.
بارندگی های تابستانه نیز تحت تأثیر جریانهای موسمی می باشند و مقدار بارندگی حاصل از آنان ناچیز است.
آب:
منبع آب شرب
منبع آب شرب روستا، یك مجتمع آبرسانی است كه در ۴ كیلومتری روستای دارستان قرار دارد. این مجتمع شامل استخری به ارتفاع ۵ متر است كه علاوه بر روستای دارستان، تامین كننده آب شرب روستاهای امیرآباد شول و ملك آباد نیز می باشد.
سوانح طبیعی
در سالیان اخیر،در روستای دارستان، سوانح طبیعی مشهور و عمومی یعنی زلزله و سیل به صورت محدود و جزیی روی داده است.
با وجود اینكه گسل بلورد در مسیر عبور خود از نزدیكی این روستا عبور می كند اما در ۵۰ سال گذشته زلزله مخربی در این روستا روی مشاهده نشده و تنها در حد تكانهای جزیی، زلزله های خفیفی روی داده است.
وقوع سیل نیز در این روستا با توجه به موقعیت دشت گونه بودن چندان دور از انتظار نیست اما از شدت و تأثیر محدودی برخودار بوده است. شدیدترین و تأثیرگذارترین سیلی كه در دهه های گذشته رخ داده است مربوط به سیلاب حوالی سال ۱۳۵۴ است كه بیشتر موجب تخریب روستاهای همجوار شد اما به روستای دارستان به بلحاظ دارا بودن سیل بند ( خاكریز ) آسیب جدی وارد نشده است.
پوشش گیاهی
جنگل و مرتعی در حاشیه روستای دارستان وجود ندارد. بیشتر اراضی اطراف روستا را باغات پسته پوشانیده اند كه عمده آنها در قسمت شمال شرقی و جنوب و جنوب غربی روستا واقع شده اند.
بجز باغات پسته، پوشش گیاهی نواحی بیابانی منطقه شامل بوته های تیغ دار با برگهای سوزنی یا خاردار نظیر آدور و كهورك و بوته های فصلی مانند جلنگو و مَك ( = شیرین بیان ) می باشد.
وجود آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی این منطقه، دشت گونه بودن، كم بودن مقدار بارندگی و بادهای موسمی تابستانهای گرم و خشك و زمستانهایی سرد را پدید آورده است و این شرایط باعث عدم پوشش گیاهی ممتد در این منطقه شده است.
جمعیت
آمار و ارقام:
طبق محاسبات در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی جمعیت روستای دارستان ۱۳۰۶ نفر می باشد كه از این تعداد ۶۸۷ نفر را مرد و ۶۱۹ نفر را زن تشكیل می دهند.
آمار جمعیت روستای دارستان كه در سال ۱۳۸۵ در پی سرشماری عمومی نفوس و مسكن مركز آمار ایران اعلام شد از رسمیت بیشتری برخوردار است.
سیر تحولات جمعیتی:
روستای دارستان در سال ۱۳۴۵ شمسی به عنوان یك آبادی متوسط در سطح منطقه محسوب می شده و جمعیتی برابر با ۴۶۹ نفر را در خود جای داده بود و این در شرایط بود كه هنوز تغییرات اجتماعی – اقتصادی و كالبدی تمدن جدید به وجود نیامده بود و جمعیت سكونت گاهها وابسته به توانهای ارگانیك و طبیعی خود بوده است.
در سال ۱۳۵۵ جمعیت این روستا با رشدی ۰.۵ درصدی به ۴۹۲ نفر رسید.
اما در سال ۱۳۶۵ جمعیت این روستا رشد قابل توجهی به مقدار ۴.۷ درصد را تجربه میكند و به عدد ۷۷۷ نفر می رسد
در سال ۱۳۷۵ با رشد نسبی ۳.۱ درصد جمعیت روستا به ۱۰۵۵ نفر می رسد
در سال ۱۳۸۰ با رشد ۲.۵ درصد به ۱۱۹۳ نفر رسید.
و در سال ۱۳۸۵ جمعیت روستا با بالاترین رشد نسبی خود یعنی ۴.۸ درصد به عدد ۱۳۰۶ نفر رسیده و این روال رشد با سیر صعودی ادامه دارد. مضاف بر اینكه واگذاری مسكن جدید در دارستان كه از حوالی سال ۱۳۸۷ در قالب شهرك جدید ، افزایش آمار جمعیت این روستا را سرعت زیادی بخشیده است.
بررسی ویژگیهای جمعیتی روستا:
الف) جمعیت ساكن روستا كه به طور دائم در تمام فصول سال در این روستا ساكن بوده و عمدتا بومی هستند و در فعالیتهای اقتصادی روستا نقش مهمی دارند و تعداد آنها در سال ۱۳۸۶ در حدود ۱۳۰۶ نفر در غالب ۳۰۰ خانوار بوده است
ب) جمعیت بومی غیر ساكن ( جمعیت فصلی ) كه معمولا ساكن شهرستان سیرجان بوده و فقط در ایام تعطیل و فصل برداشت محصول به روستا می آیند علاوه بر آنها عده ای هم از روستاهای كفریز و برج شیله به منظور تحصیل و به عنوان دانش آموز در ابتدای سال تحصیلی ساكن روستا می شوند
ج) كارگران مهاجر شاغل در باغات پسته كه عمدتا افغانی بوده و در فصول مختلف سال تعداد آنها به تناسب كارهای موجود در باغات تغییر می كند اما مهاجرت آنان به صورت غیر دائم است
قابل توجه این كه از زمان تأسیس روستای دارستان اجازه سكونت دائم به هیچ یك از مهاجران افغانی داده نشده است.
روند رشد جمعیت و پیش بینی جمعیت آینده روستا:
با احتساب نرخ رشد ۴.۸ درصدی جمعیت روستا در سال ۱۳۸۵ و ادامه این روند جمعیت روستا در پایان سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۵۲۰ نفر پیش بینی می شود .
نقائص و كمبودها و بی توجهی ها – گله مندی از كم توجهی ها
مركزیت دارستان
عدم گسترش حوزه نفوذ روستای دارستان به عوامل زیادی بستگی دارد كه از مهمترین آنها بی توجهی تاریخی و چندین دهه گذشتۀ مسئولین اجرایی شهرستان، به موقعیت ویژه این روستا جهت مركزیت خدمات دهی به روستاهای مجاور است، كه باعث تمركز خدمات و امكانات در روستای ملك آباد گردیده است و دسترسی بهینه به خدمات را برای سایر مردم این دهستان مشكل نموده است، در صورتی كه با كمی آینده نگری این دهستان می توانست به مركزیت دارستان شكل گرفته و خدمات را بهتر و قابل دسترس تر ارائه می داد، اما به علت این ظلم تاریخی حوزه نفوذ این روستا كاهش پیدا كرده است.
كارگاه صنایع دستی
وجود كارگاه صنایع دستی كه در سال ۱۳۵۴ زیر نظر سازمان صنایع دستی ایران در زمینی وسیع و دارای سالن و تاسیسات ساختمانی مناسب ، با هزینه فراوانی اجراء و به بهره برداری رسیده است ، تنها در سالهای اولیه توسط زنان گلیم باف روستا مورد استفاده قرار می گرفت و اكنون سالهاست كه راكد و بدون فعالیت مانده است.
وعده و وعید مسئولان هم برای احیا و استفاده مفید از فضای این كارگاه راه به جایی نبرده است و در همان مرحله طرح دادن و حیف و دریغ خوردن , عقیم مانده است.
