كتیبه سر در مسجد جامع نطنز كه متصل به خانقاه است بخط ثلث برجسته با كاشی فیروزه ای بر زمینه آجری و مورخ به سال ۷۰۴ هجری بشرح زیر است :
” بسم الله الرحمن الرحیم امر بالعمارت المستحده فی المسجد المولی المعظم الصاحب الاعظم دستور ممالك العالم ممهد قواعد الخیر و كرم خواجه زین الدنیا والدین خلیفه ابن الحسین الماستری بمساعی الصدر المعظم شمس الدین محمد بن علی نطنزی فی سنته اربع و سبعمائه ”
مسجد نطنز درب قدیمی جالبی دارد كه دارای كتیبه است و قسمتی از آن به مرور زمان ساییده و محو شده است. خطوط بر جای مانده درب مزبور و تاریخ آن بشرح زیر می باشد :
” …… بن یحیی النطنزی تقبل الله عمل استاد………… الاصفهانی فی رمضان سنته خمس و عشرین و ثمانمائه ”
كتیبه ایوان شمالی
در ایوان شمالی مسجد جامع نطنز به خط ثلث سفید بر زمینه آبی آیات ۹ و ۱۰ سوره جمعه و آیه ۱۱۴ سوره هود نقاشی شده و دنباله كتیبه به عبارات زیر ختم می شود :
” قال النبی صلی الله علیه و آله یا علی الائمه بعدی اثنی عشر اولهم انت و آخرهم القائم الذی یفتح الله علی یدیه مشارق الارض و مغاربها قال من كان القرآن حدیثه و المسجد بیت نبی الله له بیتاً فی الجنته كتبه محمد رضا الامامی ”
كتیبه گج بری هلال دلخل ایوان شمالی شامل آیه ۱۸ و ۱۹ سوره توبه است و قسمت آخر كتیبه به تاریخ سبع و سبعمائه یا همان ۷۰۷ هجری قمری ختم می شود. در آرایشهای گچبری آخر این كتیبه نام حیدر نیز ذكر شده است كه یقیناً نام استاد گچ بر این كتیبه است ضمناً در آرایشهای گچبری محراب مسجد اولجایتو در مسجد جمعه اصفهان مورخ به سال ۷۱۰ هجری نیز كه سه سال پس از اتمام گچبری های مسجد جامع نطنز به انجام رسیده نام این استاد ذكر شده است.
اشعار فارسی در ایوان شمالی
در قسمت فوقانی یكی از مداخل ایوان شمالی كه این ایوان را به ساختمانهای مجاور آن اتصال می دهد اشعار زیر به خط نستعلیق سفید بر زمینه قهوه ای گچ بری شده است :
صفه روح فزائی كه هر آنكس دیدش دل زكیفیت آن صافی و نورانی شد
كرده گچ كاری این ابن غظنفر مهدی آن كه توفیق حقش ….. ارزانی شد
همتش كرد سفید از ره اخلاص چنان كه نجاتش دو جهان رحمت سبحانی شد
تازه ابر كف دستش گهر فیض چكید قدر و قیمت ز در و گوهر عمانی شد
فكرت و ذهن امامی پی سال و تاریخ چون گدایان به در موسی عمرانی شد
پنج پنجه بفكند از ید بیضا و بگفت رو سفیدی وی از مهدی كاشانی شد
كاشیكاری كف ایوان شمالی كتیبه ای بشرح زیر دارد :
“كارخانه حسن اسلامی نطنزی ۱۳۲۶ ”
“ساعی و بانی كاشیكاری این مسجد حضرت آقای حاج سید نعمت الله مرتضوی امام جماعت نطنز”
“رقم كریم پور نطنزی ۱۳۲۶ – ۱۳۶۶ ” سالهای هجری قمری و شمسی
كتیبه یك در قدیمی
در قدیمی مسجد جامع نطنز كه به كوچه مجاور شمالی باز می شود دارای كتیبه هایی بشرح زیر است ”
” اللهم صل علی النبی و الوصی و البتول و السبطین و زین العابدین و الباقر و الصادق و الكاظم و الرضا و التقی و النقی و العسكری و المهدی صلوات الله و سلامه علی نبینا و علیهم اجمعین ”
بر در قدیمی مزبور بخط نستعلیق تاریخ اتمام و نصب آن بشرح زیر منقور است :
” اتمام این در تاریخ سنه اثنی و سبعین و تسعمائه شد و نصب این در در تاریخ شهر ذی الحجه الحرام سنه اثنی عشر و الف شد”
در پایین در به خط ثلث برجسته عبارت زیر نوشته شده است :
” وقف كرد استاد علی ابن استاد حسین نجار نطنزی به سعی و عمل خود این در را مع چهار حبه از جمله سی و شش حبه عصار خانه واقعه در جنب چهار سوق جنب بلده مزبوره بر مسجد جامع بلده كه اجاره آن صرف روشنایی مسجد شود.”
الواح تاریخی بر نمای ایوان جنوبی
برلوح سنگی منصوب به جرز چپ ایوان جنوبی مسجد جامع نطنز به طول ۵۰ و عرض ۲۵ سانتی متر به خط نستعلیق برجسته كتیبه ذیل حجاری شده است :
” بنای تعمیر و سفید نمودن مسجد جامع به سعی عالی حضرات فضیلت و افادات پناه مولانا محمد باقرا دماوندی و سلاله السادات و النجبایی حاجی میر ابراهیم الحسینی النطنزی به اتمام رسید به تاریخ شهر ذی القعده الحرام سنه ۱۱۷۸ كتبه محمد علی ابن محمد سعید الحسینی النطنزی”
كتیبه لوح سنگی منصوب بر جرز راست ایوان جنوبی به خط نستعلیق برجسته و مورخ به سال ۱۱۰۳ هجری به شرح زیر است:
” هوالواقف”
“بسم الله الحمن الرحمن الرحیم بتوفیق حضرت جبار استاد حیدر نجار ولد مظفر نطنزی بشرح وقفنامچه علیحده تمامت سه طاق از ممر قناتین دستجرده نطنز و باغ و ملك تابعه آنرا وقف مسجد جامع نطنز نمود كه متولی آن هر ساله خاصل آنرا بعد از وضع موضوعات در وقفنامچه مزبوره صرف تعمیر بر بوریا و روشنایی مسجد مذكور نماید و خلاف كننده به لعنت خدا گرفتار گردد و كان ذلك فی ثامن شهر رجب سنه ثلاث و مائه و الف كتبه العبد الراجی اسنكدر ابراهیم آبادی النطنزی ”
مضمون لوح سنگی دیگری بر جرز چپ ایوان جنوبی وقف دو روز آب قناتین دستجرده نطنز مورخ شوال ۱۲۵۹ هجری است.
