آتشكده سیاهگل ایوان ، در ۲۵ كیلومتری شهرستان ایوان در بخش زرنه در ۱۵ كیلومتری جنوب غربی روستای سرتنگ و در مسیر رودخانه خروشان كنگیر قرار دارد. این آتشكده كه بر روی چهار پایه بنا شده، مربوط به دوره ساسانیان است و یكی از سالم‌ترین آتشكده‌های دوران قبل از اسلام در این استان می‌باشد. این آتشكده كه تا زمان صفوی روشن بوده، در چهار طرف دارای دالان برای طواف زرتشتیان به دور آتش مقدس بوده است.سیاهگل، یا گاومیشان و یا گاه میشان نامهای دیگر این آتشكده می باشند . آتشكده سیاهگل در سال ۱۳۷۹ به عنوان یكی از آثار ملی ایران با شماره ثبت ۲۷۹۳ به ثبت رسیده است.
در مجاورت این بنا معدن زغال سنگی وجود داشته كه سبب سیاه رنگ شدن خاك این منطقه بوده است و به همین دلیل این منطقه سیاهگل نامیده می‌شده است. این آتشكده كه تا زمان صفوی روشن بود، در چهار طرف دارای دالان برای طواف زرتشتیان به دور آتش مقدس بوده است.
معماری بنا
این بنای تاریخی دارای ایوانی مربع شكل به اندازه ۵x۵ متر و ارتفاع حدود ۱۰ متر است. قطر دیوارها یك متر، دارای آتشدان و در قسمت فوقانی، سوراخ هایی وجود دارد كه شاید برای خروج دود حاصل از سوخت باشد. اطراف این بنا به وسیله حیاطی محصور بوده ولی اكنون به علت عوامل طبیعی و غیرطبیعی تخریب شده است. این بنا از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده و نوع معماری آن مربوط به دوره ساسانی است. آتشكده در ساحل جنوبی رودخانه «گنگیر» و با فاصله تقریباً ۷۰۰ متر از آن قرار گرفته و در داخل دشتی كوچك قرار دارد كه به احتمال زیاد در اطراف این آتشكده، منازل مسكونی زیاد وجود داشته است.
زمین های حاصلخیز و آبرفتی اطراف آتشكده به احتمال زیاد وقف آن بوده اند. این آتشكده دارای چهار دروازه به طرف چهار جهت اصلی می باشد و همانند آتشكده دوره ساسانی در شهرستان قصر شیرین است. در مقابل آتشكده مذكور و در داخل رودخانه «گنگیر»، سنگ بلندی وجود دارد كه ارتفاع آن حدود ۱۲ متر و قطرش ۶ متر می باشد كه بسیار دیدنی است. این صخره را مردم سانیری می نامند. سنگ دیگری با ارتفاع كمتر در شرق آن واقع شده كه در اثر فرسایش كج شده است.
كاوشهای باستان شناسی
این آتشكده اولین بار توسط یك باستان شناس بلژیكی بنام واندنبرگ شناسایی شد. بر اساس معماری بنا و سفالها و اشیاهای پیدا شده قدمت آنرا به دوره ساسانی تخمین زد. مصالحی كه در این بنا استفاده شده از قلوه سنگهایی می باشد كه به طور فراوان در این منطقه یافت شده است . برای روی هم قرار دادن آنها از ملاط گچ استفاده كرده اند. نمونه های دیگری هم مانند این بنا كه با این مصالح ساخته شده را می توان در این منطقه پیدا كرد كه به عنوان مثال قلعه شمیران در ارتفاعات شمیران است.
ویژگی های بنا
از ویژگی های اصلی این بنا و دالان طوافی كه دور آن قرار دارد. می توان گفت كه این یك مكان مذهبی بوده كه در آن بر اطراف آتش نیایش می كردند. وجود سفال های مختلف از جمله سفالهای چرخ ساز و دست ساز به رنگ های نخودی و قرمز و همین طور تكه شیشه های مربوط به این دوران قدمت آتشكده را نمایان كرده است. همچنین وجود سفالهای دوره های بعد نشان دهندهٔ این است كه با وجود ورود اسلام اقوامی كه دران این شهرستان سكونت داشتند. همچنان به اعتقادات خود پایدار بوده اند و در این مكان نیایش می كردند.
جاهای دیدنی اطراف آتشكده
روستای سرتنگ شامل باغات گسترده ای همچون انگور، پسته، انار، زیتون و… است كه در مناطق سرتنگ، بانچنار، سیاهگل، پلیه و كاژاو واقع شده اند. آثار باستانی متعددی نیز در این روستا و در منطقه سرتنگ واقع شده كه بیشتر آنها به دوران سلسله ساسانیان برمی گردد. آثاری از جمله گنبد جهانگیر، قلعه شمیران، آتشكده سیاهگل، گوریا، پیروسِن و… متاسفانه گوریا و پیروسِن بعد از آبگیری سد گنگیر، زیر آب رفته اند.
نحوه دسترسی
این آتشكده در نزدیكی (جنوب غربی) روستای سر تنگ سفلی و در ساحل رودخانه گنگیر قرار گرفته است.
