محوطه تاریخی جولیان آبدانان ،نمادی از معماری ایران باستان و تاریخ كهن ساسانی است. در شمال شرقی شهر قدیمی جولیان نیز دژ جولیان قرار گرفته است. شهر تاریخی و قلعه جولیان با شماره های ۲۷۱۶۰ و ۲۶۸۸۵ در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند.شهر تاریخی جولیان آبدانان كه نمادی از معماری ایران باستان است در روستای چم كبود قرار دارد و جزو جاذبه های آبدانان محسوب می شود. این شهر تاریخی (نام محلی ژیلیو) را می توان نمادی از معماری ایران كهن و تاریخ ساسانیان دانست. جولیان شامل سه بخش اماكن مسكونی، چهار طاقی و آتشكده و قلعه دفاعی بوده است.
این شهر در زلزله ای ویرانگر در سال ۳۳۴ هجری قمری كاملا تخریب شده و هم اكنون تنها به صورت تپه ای با برخی سنگ های بجا مانده از آن دوران دیده می شود. در ساخت آن از سنگ، قلوه سنگ، گچ نیم كوبیده شده با پلان مستطیل و مربع كه عرض دیوارهای آن قطور و دارای طاق، پنجره و درهای كوتاه بودند استفاده شده بود.
چشمه ماه كوله
برای رساندن آب به شهر از چشمه ای به نام ماه كوله كه در نزدیكی قرار داشت استفاده می كردند و آب را از طریق لوله های سفالی به شهر می رساندند. قدمت این شهر باستانی بیش از ۱۵۰۰ سال است و در آن زمان حدود ۵۰۰۰ نفر سكنه داشته و در آن زمان شهری با موقعیت استراتژی برای شاهان ساسانی بوده است. شهر جولیان به سبب وجود آثار متعدد تاریخی از بهترین مكانها برای بررسی سرگذشت دوران ساسانی در استان ایلام است.
قلعه جولیان
بر روی تپه ماهور طبیعی مشرف بر این شهر باستانی آثاری از قلعه ای قدیمی قرار دارد كه بصورت دژی مستحكم ساخته شده است و چشم انداز آن دشت جولیان است. بخشی از دیوار باقی مانده به صورت كنگره ای ساخته شده و ارتفاع دیوار حدود دو متر بوده است كه احتمالاً دژی است كه نسبت به بناهای شهر باستانی جولیان از قدمت بیشتری برخوردار بوده است. دیوار این دژ با توجه به موقعیت تپه ساخته شده و نظم خاصی ندارد. در جبهه غربی آثاری از در ورودی به داخل محوطه بنا دیده می شود . موقعیت دامنه تپه در قسمت غربی مشرف به شهر و چهارطاقی جولیان است. به نظر می رسد این بنا به صورت معبر پله‌ای بوده است كه بر اثر فرسایش، آثار آن از بین رفته است. در ساخت قلعه نیز از مصالحی همچون قلوه سنگ و گچ استفاده شده است.
ریشه نامگذاری
جولیان به معنی خانه زندگی و آب به عنوان یكی از عناصر مقدس و مورد نیاز مردم زاگرس میانی از جمله مردم شهر جولیان بوده است. در زمان های نسبتاً دور، جولیان با «نخجیر كول رو» یكی از كشتارگاه های تاریخی خسروان، شاهان و عمرای عهد ساسانی در ارتباط بوده. بر دشت و زمین های زراعی روستای چم كبود كه یكی از حاصلخیزترین اراضی این دیار بوده، اشراف كامل داشته است. شهر تاریخی جولیان از مراكز حوضه زاگرس و ارتباط دهنده ماسبزان (به معنای ماهی بازان) كه از ایالت های سیمره بوده با شهرهای سرابباغ و مناطق دهلران و حوضه كرخه در خوزستان بوده است.
وضعیت كنونی
شهر تاریخی جولیان چنان جولانگاه زمینهای كشاورزی شده كه تنها زمانی متوجه تاریخی بودن این شهر می شویم كه در نزدیكترین نقطه از آن قرار گیریم. زمینهای كشاورزی تا عمق این شهر تاریخی رسیده و دیوارهای این شهر به طور كامل تخریب شده و اثری از تاریخ نیست و هر آنچه هست زمین كشاورزی است. دیوارهای اندكی نیز كه از این شهر تاریخی باقی مانده در حال تخریب است. در وسعت ۱۰ هكتاری این شهر تاریخی كشت گندم و جو انجام می شود. طبق گفته كارشناسان از شاخصه های معماری مهم این مكان وجود چهارطاقی ها، طاق های ضربی، طاق های جناحی و … است. ولی در حال حاضر چنین ویژگیهای در این شهر تاریخی وجود ندارد.
اثرات كشاورزی در منطقه
هر آنچه در بخشهای مختلف این شهر تاریخی به چشم می خورد زمین كشاورزی است . این اثر آنچنان مورد بی توجهی قرار گرفته كه روز به روز دیوارهای آن تخریب شده و به زمین كشاورزی تبدیل می شود. دیوارهای این شهر تاریخی نیز به طور كامل تخریب شده و سنگ ها ریزش كرده است . می توان گفت این اثر تاریخی دیگر راهی برای مرمت و بازسازی ندارد . باید آن را تخریب شده دانست. سنگهایی كه بر اثر تخریب اثر برای توسعه زمینهای كشاورزی مانند تپه ای در یك جا جمع شده اند. گواه تلخی بر بی توجهی های فراوان است.
این شهر تاریخی چنان دارای اهمیت است كه طبق گفته كارشناسان در آن زمان از لوله كشی آب بهره مند بوده است . آب شهر توسط لوله های سفالی در یك مخزن كه جنس آن از سنگ و ساروج بوده از یك چشمه آب كه در تنگ شمال غربی این بنا واقع شده تامین می شده است. اما در حال حاضر هیچ كدام از این شاهكارهای تاریخی باقی نمانده . با اینكه كه این مكان تاریخی در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . ولی مشخص است كه مسئولان حتی یك بار هم به این اثر سر نزده اند.
نحوه دسترسی
شهر تاریخی جولیان در ۱۰ كیلومتری شهر آبدانان و در جنوب شرقی استان ایلام واقع شده است. این شهر در قسمت شمالی روستای چم كبود بدانان، به فاصله سه كیلومتری از این روستا قرار دارد. یافتن این شهر تاریخی به دلیل نبود تابلوی راهنما و بدون شناخت نسبت به منطقه مشكل است به طوریكه باید پرسان پرسان تا این مكان رسید.
