مسجد و مدرسه سردار یكی از زیباترین مدارس علمیه شهر قزوین است كه در انتهای خیابان تبریز قرار دارد. بانی این بنا دو برادر به نام‌های «حسین خان» و «حسن خان»؛ از سرداران فتحعلی شاه قاجار می‌باشند كه در سال ۱۲۳۱ هجری قمری آن را در دو طبقه احداث نمودند.درِ ورودی این بنا در سمت شمال واقع است كه به هشتی وسیعی وارد می‌شود و در دو طرف آن به دو شبستان راه پیدا می‌كند. سردرِ زیبا و باشكوه مدرسه با كاشی‌كاری‌های مینایی و نقوش گل و بوته، پرندگان و خطوط اسلیمی زینت یافته و دارای كتیبه‌ای از سنگ مرمر و به خط نستعلیق ممتاز می‌باشد كه به قلم شیخ محمدعلی بن شیخ عبدالرحیم بوده و در آن تاریخ و بانی بنا مشخص شده است.
صحن مدرسه به شكل مستطیل با ۱۴۴۰ مترمربع مساحت دارای یك ساختمان دو طبقه می‌باشد كه اِزاره آن با سنگ و بقیه با آجرتراش و كاشی‌های رنگارنگ تزئین شده است. گرداگرد حیاط مدرسه از چهار طرف در قسمت گلویی با خط زیبای نستعلیق به رنگ سفید روی كاشی بنفش، اشعار محتشم كاشانی درج شده است. در وسط حیاط مدرسه حوضی سرپوشیده و در جنوب مدرسه مهتابی بزرگی است كه به اندازه یك متر از كف حیاط بلندتر است و از جانب شرق و غرب هم‌اندازه مدرسه می‌باشد كه در تابستان برای استراحت و یا انجام مراسم تعزیه احداث شده است.
۳۲ باب حجره در بخش شرقی و غربی دو گوشواره كه متصل به ایوان‌های كوچكی است، بنا شده به طوری كه در وسط یك مدرس (محل درس) یا حجره بزرگ است و در دو طرف آن دو گوشواره باریك قرار دارد كه راهروی طبقه دوم می‌باشد.
مسجد سردار در قسمت جنوبی حیاط مدرسه و متصل به مهتابی بزرگ آن واقع است و سه طاق آجری دارد. در بالای طاق میانی كه بزرگ‌تر از دو طاق دیگر است، گنبد مخروطی كوچكی با كاشی فیروزه‌ای برپا شده و در بالای گنبد، سرقبه‌ای با طول بیش از ۱/۲۰ و عرض ۴۰ سانتی‌متر قرار داشته است.
این مجموعه یكی از شاهكارهای هنری و معماری دوره قاجاریه می‌باشد.
