برج آتش‌نشانی تبریز ( برج یانقین ) نخستین تأسیسات آتش‌نشانی ایران است. با تأسیس اولین بلدیه كشور در تبریز، اولین آتش‌نشانی نیز به وجود آمد. برج آتش‌نشانی نبش خیابان خاقانی و خیابان بهادری تبریز واقع شده و تاریخ بنای آن مربوط به اواخر دوره قاجاریه است و ۲۳ متر ارتفاع دارد. این برج كاركرد دیده‌بانی داشت و شب‌ها نگهبانی در اتاقك فوقانی آن كشیك می‌داد و در صورت بروز آتش‌سوزی در هر نقطه از شهر، محل آن توسط نگهبان شناسایی می‌شد و به اطلاع مأمورین آتش‌نشانی می‌رسید. علاوه بر این در اتاقك فوقانی برج، همواره چراغی روشن بود و هنگام شب كسانی كه نیاز به امداد داشتند از طریق چراغ و برج می‌توانستند محل آتش نشانی را تشخیص داده و به آن مراجعه نمایند
معماری برج
پلان برج آتش‌نشانی تبریز در داخل برج دایره شكل است و با یك رشته راه‌پله حلزونی همچون بسیاری از برج‌ها و مناره‌های ایران به قسمت فوقانی متصل می‌شود. علاوه بر این، در اتاقك فوقانی بر، همواره چراغی روشن بود. هنگام شب كسانی كه نیاز به امداد داشتند از طریق چراغ و برج می‌توانستند محل آتش‌نشانی را تشخیص داده و به آن سمت بشتابند.این برج یكی از نمونه‌های نادر در نوع خود است كه تاكنون باقی مانده است. طبق مستندات تاریخی، انگلیسی‌ها برج‌های آتش‌نشانی خود را با الهام از این برج ساخته‌اند كه البته این مورد نیاز به تحقیق بیشتر دارد.
متاسفانه در حال حاضر امكان بازدید از فضای داخلی برج آتش‌نشانی تبریز وجود ندارد و تنها می‌توان به دیدن نمای بیرونی آن كفایت كرد. بر همین اساس در هر ساعت از روز می‌توانید از این بنای تاریخی دیدن كنید. در روز جزئیات بیشتری را خواهید دید و شب‌ها، نورپردازی برج، جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد.
تاریخچه
آتش كم‌وبیش عمری به قدمت بشر دارد و طبیعی است كه شیوه مهار و اطفای آن نیز هم قدمت با تاریخ كشف آن باشد. شیوه‌ای كه میان اقوام و حتی افراد یك قوم نیز یكسان نبوده و حتی گاهی مواجهه نادرست با آن سبب بروز حوادث مرگ‌بار فراوانی شده است. اما ردپای اولین آتش‌نشانی هدفمند در ایران را باید در سال ۱۲۲۱ شمسی در تبریز جستجو كرد، در آن زمانی كه مأموران روسیه تزاری برای تأمین امنیت و حفظ منافعی كه در این شهر داشتند، امكاناتی را به امر اطفا و مهار آتش اختصاص دادند كه از چند پمپ دستی دو طرفه از جنس برنز و مس برای پمپاژ آب تشكیل شده بود، تجهیزاتی كه تنها برای خاموش‌كردن آتش توانایی داشت و كار امدادی انجام نمی‌داد كه شاید اسم آتش‌نشانی هم از همین جا گرفته شده باشد!
از دیگر ابداعات اطفائیه ایرانیان، ساخت برجی ۲۳ متری به نام «یانقین» بود كه امروزه به‌نوعی نماد آتش‌نشانی در كشور محسوب می‌شود. این برج با هدف اطلاع سریع از حوادث ساخته شده بود كه همواره مردانی در بالای آن مشغول بررسی سطح شهر بودند. تا در صورت رویت دود و آتش، زنگ برنز بزرگی كه به همین منظور در بالای برج تعبیه شد بود را به صدا درآوردند. و پس از شناسایی محل دقیق حادثه ماموران اطفائیه با قراردادن بشكه‌هایی به روی گاری، خود را به محل حادثه می‌رساندند. و با پركردن بشكه‌های خود از آب‌انبار همسایه عملیات اطفای حریق را آغاز می‌كردند.
برج آتش نشانی در شهرهای دیگر
پس از آن دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی نیز توسط انگلیس‌ها در دو شهر آبادان و مسجد سلیمان با هدف حفاظت از تاسیسات پالایشگاه نفت این شهرها در مواجهه با آتش احداث شد و همانند آتش‌نشانی روس‌ها در تبریز جز اطفا حریق كاربرد دیگری نداشت.
از زمانی كه مردانی در ارتفاع ۲۳ متری برج «یانقین» چشم به گوشه گوشه شهر می‌دوختند تا در صورت رویت دود و آتش، زنگ برنز بزرگ را به صدا در بیاورند، ۱۰۰ سالی می‌گذرد و شمار ایستگاه‌های آتش‌نشانی در كشور از ۱۲۰۰ گذشته است.
یانقین كه در میان آذری‌زبان‌ها به‌معنای آتش و آتش‌سوزی است، علاوه بر اینكه در زمان نبود سیستم‌های مخابراتی نقش مهمی در اعلام سریع حوادث بر عهده داشت و از این حیث سبب الگوبرداری برخی كشورها نظیر فرانسه از این برج شد، ویژگی دیگری هم داشت كه با نصب چراغ بزرگی در بالای آن به‌نوعی به فانوس دریایی تبریز بدون دریا هم تبدیل شد و مسافران شبانه با دیدن آن از رسیدن به شهر و آبادی مطمئن می‌شدند و برای اطلاع از ادامه مسیر به آنجا می‌رفتند.
نحوه دسترسی
برج آتش‌نشانی تبریز نبش خیابان خاقانی و بهادری قرار دارد و در مركز شهر واقع شده است. برای دسترسی به این برج می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده كنید. خیابان خاقانی یك‌طرفه است؛ بنابراین اگر با خودروی شخصی قصد بازدید دارید، از سمت میدان دانشسرا (بازار تبریز) وارد خیابان خاقانی شوید. پس از در مسافتی كوتاه، برج را خواهید دید. البته به دلیل كمبود فضای پارك، توصیه می‌كنیم از بردن ماشین شخصی خودداری كنید.
اگر از خطوط BRT استفاده می‌كنید، در ایستگاه مسجد كبود پیاده شوید. از این ایستگاه تا برج آتش‌نشانی ۱۵ دقیقه پیاده فاصله است. اگر هم با استفاده از اتوبوس قصد بازدید را دارید، در پایانه خاقانی پیاده شوید. سپس هفت دقیقه پیاده‌روی كنید تا به این سازه تاریخی برسید.
