حمام كردشت جلفا ، یكی از آثار تاریخی روستای كردشت در بخش مركزی شهرستان جلفا می باشد . این بنا سالانه پذیرای هزاران نفر از گردشگران داخلی و خارجی است . این روستا و حمام كردشت ، در ساحل جنوبی رودخانه ارس و در امتداد رودخانه در جهت غرب به شرق كشیده شده است . آب و هوای آن معتدل با زمستان های ملایم و تابستان های گرم و از قسمت شمالی بتوسط كوه های كشور همسایه ارمنستان . از قسمت جنوبی بتوسط كوه های كمتال احاطه شده و در ناحیه شرقی شهرستان جلفا واقع شده است .
تاریخچه بنا
طبق اسناد تاریخی حمام كردشت در دوران شاه عباس صفوی و با دستور وی احداث شده و به حمام خانی مشهور بوده است. به عبارت دیگر، حق استفاده از این حمام متعلق به پادشاهان و بزرگان بوده است. در دوره قاجار و به دستور آقا محمدخان، این حمام دستخوش تغییر شده و در اختیار عموم مردم قرار گرفت. ولی متاسفانه در طول تاریخ در معرض تخریب قرار گرفت و در اثر عدم استفاده مردم از آن كاملا متروكه شد. البته در حال حاضر، پس از مرمت و بازسازی‌های صورت گرفته، به یكی از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی تبدیل شده است.
معماری بنا
این حمام زیبا دارای معماری سبك سنتی بوده و در میان باغ بزرگی بنا شده است. بنای حمام دارای یك هشتی به‌صورت هشت ضلعی به ابعاد ۳٫۵ در ۳٫۵ و ارتفاع ۴٫۵ متر است كه و در یكی از اضلاع آن در ورودی و در ضلع دیگر سربینه (ورودی رختكن) قرار دارد. سربینه حمام نیز هشت ضلعی است كه با كمك هشت ستون به سقف متصل شده است . هر یك از این سرستون‌ها دارای فرمنس‌كاری است كه به وسیله سرب به ساونی متصل است. گنبد سربینه دارای كاربندهای جالب و مزین به آهك‌بری‌های زیبا بوده و سكوهای رختكن با طاق ضربی پوشیده شده‌اند كه در زیر آن‌ها كفش‌كن‌هایی تعبیه شده است.
منبع روشنایی حمام توسط روزنه‌هایی تامین می‌شود كه در نوك گنبد قرار دارند. بر روی هر یك از روزنه‌ها سنگ مرمر نازك و ظریفی نصب بوده كه نور آفتاب از آن عبور كرده و ضمن تامین روشنایی یكنواخت در داخل حمام، افراد را از نگاه نامحرمان حفظ می‌كرد. رختكن حمام نیز توسط راهرویی به خزینه متصل است. گرماخانه یا خزینه (یا گرمخانه) در حمام به فضایی اطلاق می‌شود كه از ۴ ستون سنگی هشت‌بر، ۲ حوض مستطیلی و اتاقی با گنبد قیراندود تشكیل شده است. آب حوض‌های مذكور از طریق كانالی از محل جوش آب به آنجا هدایت می‌شده است. این بنای زیبای تاریخی طی پنج سال اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت و بازسازی است و سالانه هزاران نفر از گردشگران برای بازدید از آن مراجعه می‌كنند.
روستای كردشت
كردشت (كوردش یا كوردشت) از جمله نام‌های رایج در منطقه جلفا بوده و كلمه «كور» در زبان تركی به معنای بزرگ، پر و حجیم است. این روستا از نظر استراتژیكی نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا كرده و شاهد رشادت‌های ایرانیان در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بوده است. علاوه بر این، عباس میرزا، ولیعهد قاجار، این منطقه را به‌عنوان پایگاه خود در برابر ارتش روس انتخاب كرد و به مقابله با تجاوز آن‌ها پرداخت. بر اساس متون تاریخی این مجموعه نیز به دستور وی در همین دوران بنا شد و دارای ۸ عمارت تاریخی است كه از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به حمام و قلعه كردشت اشاره كرد.
روستای تاریخی كردشت، در ساحل جنوبی رود ارس از سمت غرب به شرق امتداد یافته و در ناحیه شرقی شهرستان جلفا قرار دارد. این روستا از ناحیه شمالی توسط كوه‌های كشور ارمنستان و در ناحیه جنوبی با كوه‌های كمتال احاطه شده است. روستای كردشت در دوران گذشته و در تقسیمات كشوری بخشی از محال منطقه دیزمار ارسباران (خاروانا) محسوب می‌شد. ولی در سال ۱۳۷۲ به همراه دهستان سیاری (سیه رود) از این منطقه جدا شده و به توابع شهرستان جلفا پیوسته است.
روستای كردشت به تبع قرارگیری در منطقه ارس دارای آب و هوایی گرم و مرطوب است. تابستان‌های منطقه گرم و طولانی بوده و در برخی مواقع میزان گرما به بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد. آب و هوای منطقه در فصل زمستان خنك و ملایم است.
موقعیت جغرافیایی كردشت
به لحاظ جغرافیایی، روستای كردشت در میان دره‌ای عمیق و حاصلخیز در كنار رودخانه مرزی ارس قرار دارد. همچنان كه پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، اطراف روستا با كوه‌های صخره‌ای در سمت شمال، واقع در خاك جمهوری آذربایجان، و جنوب احاطه شده است . از این‌رو، در یكی از بلندی‌های تاریخی قلعه‌ای نظامی در دوره قاجار احداث شده است. هم‌اكنون نیز روستای كردشت موقعیت مهم خود را حفظ كرده است، زیرا تنها معبر اصلی كناره ارس از مجاورت این روستا عبور می‌كند.
قلعه عباس آباد كردشت
قلعه عباس‌آباد كردشت در سمت چپ جاده كردشت به خروانق در بالای تپه‌ای صخره‌ای قرار داشته و درب ورودی قلعه در جبهه شمالی آن بنا شده است. این قلعه در ساحل رود ارس قرار دارد و به لحاظ تاریخی و نظامی دارای جایگاه بسیار مهمی است. زیرا مقر اصلی مبارزه‌های عباس میرزا، ولیعهد قاجار، در دوران تجاوز روسیه تزاری به خاك ایران بوده است. طبق كتاب‌های تاریخی این قلعه به دستور عباس میرزا و به لحاظ موقعیت استراتژیكی در این منطقه بنا شده. ولی شواهد حاكی از آن است كه پیش از استفاده نظامی از قلعه كردشت در دوران قاجار، این قلعه وجود داشته و قدمت بنا به سده‌های نخست اسلام منسوب است.
قلعه عباس‌آباد كردشت در سمت چپ جاده كردشت به خاروانا در بالای تپه‌ای صخره‌ای بنا شده ورودی آن در جبهه شمالی آن قرار دارد. دیوارهای قلعه از جنس سنگ و آجر ساخته شده و شش برجك نگهبانی به فاصله ۱۰۰ متر از یكدیگر در بالای دیوارهای قلعه تعبیه شده‌اند. این قلعه به لحاظ گنجایش، امكان جای‌گیری سربازان بسیاری را داشته و سربازان حاضر در آن، بارها پس از عبور از رود ارس، ساخلو (پادگان) سربازان روسی را مورد حمله قرار داده‌اند. در سال ۱۲۴۳ هجری قمری و پس از عبور سپاه روس از رود ارس، بخش‌هایی از خاك ایران از جمله جلفا، نخجوان، مرند. اصلاندوز و همچنین قلعه كردشت به تصرف آن‌ها درآمده و تا زمان برقراری صلح و عقد معاهده تركمنچای در اختیار سربازان روسی قرار داشت.
البته پس از خروج روس‌ها از منطقه و واگذاری امور استان‌ها به نیروهای دولتی، قلعه كردشت بارها توسط امرای محلی و حاكمان قره‌باغ مورد استفاده قرار گرفت و در اواخر دوره قاجار خاصیت نظامی خود را از دست داد.
