مسجد استاد شاگرد تبریز در خیابان فردوسی پشت دبیرستان دخترانه بنت الهدی واقع شده است. این مسجد در زمان امیر حسن چوپان ملقب به علاءالدین ساخته شده و به نام سلیمان؛ نواده هلاكوخان مغول، شهرت گرفت. از این رو عده‌ای آن را سلیمانیه و برخی علاییه می‌خواندند. ولی چون تحریر قسمتی از كتیبه مسجد به خط خواجه عبدالله صیرفی و قسمتی توسط شاگرد او نوشته شده است، این مسجد به نام «مسجد استاد و شاگرد» نامیده می‌شود. برخی بر این باورند كه این مسجد در حدود سال ۷۴۲ هجری قمری در محل مسجد سلیمانیه كه از بناهای قدیمی تبریز بوده. در اثر زلزله به كلی ویران شده، بنا گردیده است.
معماری بنا
مسجد استاد و شاگرد تبریز به شكل مستطیل كه ابعاد آن ۲۰ در ۳۵ متر بوده ساخته شده است. این مسجد دارای دو بخش شبستان و فضای گنبددار می‌باشد. باید توجه داشته باشیم كه ساختمان مسجد در زمان خود یكی از ارزشمندترین و كامل‌ترین بناها بوده است. عمده تزیینات مسجد از آجر می‌باشند كه از معماری آذربایجان الهام گرفته شده و در نوع خود كم نظیر است. دیوارهای این مسجد بسیار ضخیم، بلند و مستحكم است كه قدمت بنا را به خوبی نشان می‌دهد. داخل مسجد دو شبستان بزرگ با طاق‌های بسیار بلند دارد. شرح بنای مسجد در كتاب جامع‌التواریخ به این صورت نوشته شده است: …امیر شیخ حسن در تبریز اقامت نمود و عمارت بس عالی از مسجد و مدرسه و خانقاه و غیر آن در میدان كهن تبریز بنیاد نهاد . به اندك زمانی برآورد و اكثرش به اتمام رسید؛ چنان‌كه در تبریز از آن به تكلف‌تر عمارت نبود.
قبلاً این بنای یك سره آجری صحنی بسیار بزرگ و یك حوض در میان آن داشت. سپس بخش اعظم آن به ساخت دانشسرای دخترانه تعلق یابته و دیگر این حوض وجود ندارد.
بازسازی و مرمت
بنای اولیه مسجد استاد شاگرد به سال ۱۳۴۱ میلادی و دوره چوپانی بر می‌گردد و بانی ساخت آن شیخ حسن چوپانی بوده است. البته باور بر این است خود این مسجد بر روی بقایای مسجد یا بنایی بسیار قدیمی‌تر ساخته شده است. همانند بسیاری از بناهای تاریخی مهم دیگر تبریز، این بنا نیز از آن زمان دچار چندین بار زمین لرزه و تخریب كامل شده است و كتیبه عبدالله صیرفی (كه نام استاد شاگرد از آنجا نشأت می‌گیرد) در واقع از بین رفته است. سپس در دوره قاجار این مسجد سه بار به صورت اساسی تعمیر شده است.
تعمیر و مرمت برای بار اول توسط عباس میرزا، و پس از وی برای بار دوم توسط میرزامحمد قراجه‌داغی آوانسری در سال ۱۲۹۵ قمری، با گنبدها، دیوارها و صحن كاملاً دقیق و با ساخت محرابی از جنس مرمر اعلا، و بار سوم توسط محمدآقا اردبیلی در سال ۱۳۳۸ قمری انجام شده است. بنایی كه هم‌اكنون برای مسجد استاد شاگرد می‌بینیم مربوط به همین دوره می‌شود كه شرح مرمت سال ۱۳۳۸ قمری روی سنگ مرمرین دیوار شمالی مسجد نصب شده است.
نحوه دسترسی
همانطور كه قبلاً نیز به آن اشاره شد، مسجد استاد شاگرد در تقاطع خیابان فردوسی و محققی، در محله میار میار (مهادمهین)، پشت دبیرستان دخترانه بنت‌الهدی واقع شده است. محله میار میار و سه راهی محققی (سه راهی امین) در مركز شهر و نزدیكی بازار تبریز واقع شده است و به همین سبب دسترسی به آن بسیار آسان و سریع انجام می‌شود. برای دسترسی به این مسجد تاریخی در تبریز می‌توانید از تمام خطوط اتوبوسرانی منتهی به پایان محققی و بازار و همچنین خط BRT استفاده كنید.
