خانه لاله‌ای تبریز یكی از خانه های تاریخی این شهر است كه متعلق به دوره پهلوی اول می‌باشد. كه در خیابان ارتش جنوبی كوچه صدر واقع شده است . میراث فرهنگی آذربایجان شرقی این بنا را از خانواده لاله ای خریداری و به انتقال كتاب های استادیحیی ذكاء به تبریز پرداخت. بدین ترتیب دفتر پژوهش های فرهنگی و تاریخی ذكیء طی مراسمی در اردیبهشت ماه ۱۳۸۰ همزمان با روز جهانی موزه و آغاز هفته میراث فرهنگی در تبریز افتتاح شد.
استاد یحیی ذكاء
استاد یحیی ذكاء را می‌توان یكی از بنیانگذاران موزه در ایران نامید چرا كه ایشان در برنامه‌ریزی و راه‌اندازی بسیاری از موزه‌ها در تهران و شهرستان‌ها در ۴۰ سال اخیر نقش اصلی داشته‌اند. بنابراین به پاس خدمات مرحوم یحیی ذكاء در زمینه تاریخ و ایرانشناسی به ویژه پژوهش‌های منطقه آذربایجان و تبریز از این خانه به عنوان «دفتر پژوهش‌های تاریخی یحیی ذكاء» بهره‌برداری شده است . با همكاری خانواده ایشان، آثار فرهنگی به جای مانده از استاد ذكاء جهت استفاده پژوهشگران به خانه لاله‌ای‌ها در تبریز انتقال داده شد.
همچنین استاد یحیی ذكاء یكی از خبره‌ترین كارشناسان اموال فرهنگی بودند . در شناسایی و معرفی آثار دوره قاجار به ویژه نقاشی‌های این دوره، حق بزرگی به گردن جامعه هنری ایران دارند. تالیفات ایشان حدود چهل عنوان كتاب در موضوعات گوناگون از جمله: هنر، باستان شناسی، تاریخ (تاریخ باستان، تاریخ لباس، تاریخ ارتش، تاریخ قاجار)، زبان شناسی و مردم شناسی را شامل میشود.
كتاب های اهدایی زنده یاد ذكیء مجموعه ای ارزشمند برای پژوهشگران در زمینه های تاریخ، باستان شناسی و هنر محسوب می شود . كه به این منظور یكی از اتاق های این بنا جهت چیدمان لوازم شخصی استاد و نمایش آن بعنوان كتابخانه تخصصی دفتر پژوهش های فرهنگی-تاریخی یحیی ذكی اختصاص داده شده است.
قدمت بنا
قدمت خانه لاله ای به اوایل دوران پهلوی می رسد. بانی و مالك اولیه این خانه “فتح الله اوف” بوده و سپس سالها خانواده ابوالقاسم مختارنیا در آن سكونت داشته اند. در سال پنجاه شمسی حاج حسین لاله ای این منزل را خریداری نموده و اوایل دهه هفتاد خانواده لاله ای این منزل تاریخی را به میراث فرهنگی واگذار كرده اند.
معماری بنا
این بنا در دو طبقه ساخته شده است كه عرضه آن ۹۰۰ متر و اعیانی آن ۶۰۰ متر مربع است. در طبقه همكف یك اتاق مركزی و دو اتاق جانبی قرار دارد و راه ورود به این طبقه از طریق ۲ راه پله است. به طبقه اول نیز می توان از راه پله كلاه فرنگی وارد شد كه یك تالار بزرگ و چند اتاق دیگر دارد. این بنا دو ایوان با ستون ها و سرستون های گچ كاری شده دارد كه زیبایی خاصی به نما بخشیده است. خانه لاله‌ای دو ورودی دارد كه یكی در قسمت غرب و دیگری در جنوب غربی بنا قرار گرفته است. ساختمان اصلی در ضلع شمالی آن قرار دارد. در حیاط خانه حوضی زیبا توسط باغچه های گل كاری احاطه شده و خانه را به بهشت كوچك قجری تبدیل كرده است. قسمت شمالی حیاط خلوت نیز دارد كه روشنایی خانه را تامین می كند.
نحوه دسترسی
آدرس :استان آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان ارتش جنوبی، كوچه‌ی صدر
