آتشكده دره شهر در شرق شهرستان دره‌شهر، در سمت چپ رودخانه سراب بر روی تپه ماهورهای تنوره سرخ واقع شده است. با توجه به مصالح و سبك معماری، بنا مربوط به اوایل دوره اسلامی است. شاید پس از كاخ ها، آتشكده ها مهمترین آثار بر جای مانده از دوره ساسانیان باشد. این بناها مكانی برای گرامی داشت آتش مقدس و مراسم مذهبی بوده اند. لذا از نظر معماری مبتنی بر اصول خاص و ویژه هستند.
شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام دارای آثار تاریخی متعددی از دورانهای مختلف تاریخی به خصوص ساسانی و قرون اسلامی است . هر وجب خاك این شهرستان جای آثار تاریخی به چشم می خورد.
آتشكده های ساسانی
در دوره ساسانی سه آتش بزرگ به نام های آذر فرنبغ، آذرگشسب و آذر برزین مهر (مهر برزین) وجود داشته كه متعلق به سه طبقه از طبقات اجتماعی زمان ساسانی بوده اند. اگر آتشكده های ساسانی نسبت به اهمیت آتش های آنها درجات متفاوتی داشتند. اما اساس ساختمانشان تا حدودی یكسان و منطبق بر نقشه ای واحد بوده است. در كل فرم معماری آتشكده عبارت بوده است از یك بنای چهار ضلعی كه در چهار ضلع آن چهار درگاه طاقدار داشته است. بر روی این فضای چهار ضلعی گنبدی قرار می گرفته است، به همین دلیل است كه به چهار طاقی نیز مشهور شده اند.
گاهی این چهار طاقها به صورت منفرد هستند اما در بعضی از آنها دالان طواف دار و فضا های وابسته دیده می شود. مانند آتشكده قصر شیرین اصولاً این بنا ها را بر روی بلندیها می ساخته اند. از آتشكده های معروف این زمان می توان به آتشكده آذر گشسب در تخت سلیمان آذربایجان اشاره كرد.
طرح و ساخت آتشكده ساسانی به حدی ساده و نیرومند بوده است كه تأثیر بارزی بر معماری شرق و غرب داشته است. در سرزمین های تحت قلمرو آئین بودا شباهت كافی آتشكده با استوپا مورد قبول است. آتشكده به خاطر فضای بزرگ داخلی امتیازات بیشتری داشته است.
چهارطاقی دره شهر
شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام دارای آثار تاریخی متعددی از دورانهای مختلف تاریخی به خصوص ساسانی و قرون اسلامی است. یكی از این آثار آتشكده چهار طاقی است كه در حاشیه شهر دره شهر در روستای سرخ آباد در محلی مرسوم به “تنوره سرخ گچی” واقع شده است.
این مكان در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است و در نوع خود بی نظیر است. روایت است كه چارطاقی ها را آتشكده های دوره ساسانی می دانند . آتشكده‌ها عموما از دوره ساسانی و اسلامی به وجود آمده است.
معماری بنا
این چهارطاق در كناره چپ رودخانه سراب دره شهر بر روی تپه ماهوری تنوره سرخ واقع شده كه با توجه به مصالح و سبك معماری، قدمت آن به بیش از ۱۴۰۰سال می رسد.در قسمت جنوبی چهارطاقی بقایای پلكانی به طول ۱۰ متر و عرض یك متر با شیب ملایم وجود دارد كه احتمالا ورودی بنا بوده است.
این چهارطاقی بر پلانی مربع شكل به ابعاد ۵ در۵ متر بنا شده است . عرض دیواره ها ۸۰ سانتی متر و ارتفاع طاق از زمین ۷۰ سانتی متر است. گنبد تك جداره آن بر چهارطاق قوسی شكل و با سیستم گوشواره ساخته شده است. بر بالای گنبد دریچه ای وجود دارد كه به هنگام مرمت این دریچه بسته شده است.
این اثر تاریخی كه در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است . در ابعاد كوچكی نیز هست ، حتی یك حفاظ نیز از سوی مسئولان برای آن ساخته نشده است . اكنون محلی برای علوفه و دام میباشد. با وجود اینكه یكی از مهمترین آثار تاریخی استان ایلام آتشكده چهارطاقی شهرستان دره شهر است. ولی وجود علوفه دام و ریزش دیوارها و یادگاری نوشتن روی این اثر تاریخی هویت آن را از بین برده است.
نحوه دسترسی
آدرس : استان ایلام، در حاشیه شهر دره شهر در روستای سرخ آباد در محلی مرسوم به “تنوره سرخ گچی”
