موزه خوی در خیابان امام كوچه نورالله خان واقع شده است. ساختمان یك طبقه این موزه به مساحت ۲۵۶ متر مربع شامل دو سالن و یك تالار كوچك است كه در سال ۱۳۴۸ خورشیدی بنا شده است. سپس در سال ۱۳۵۸ به منظور گسترش موزه سه تالار كوچك به آن افزوده شد. در این موزه اشیایی متعلق به پیش از تاریخ، دوره‌های تاریخی و آثاری مربوط به هنرهای ایرانی و مردم‌شناسی به نمایش گذاشته شده است. از جمله آثار ارزشمند این موزه می‌توان به سنگ‌نبشته شاه تهماسب صفوی، كتاب‌های خطی. سكه‌های دوران مختلف، گِل‌مهره‌ها و …، اشاره نمود.
موزه ها به منزله ویترینی برای شناساندن هویت و تاریخ یك كشور محسوب می شوند. در استان آذربایجان غربی نیز شانزده موزه فعال است . تمامی اشیای آنها در فهرست ملی موزه ها به ثبت رسیده اند. در این میان موزه خوی با دارا بودن بیش از دو هزار اشیا تاریخی یكی از غنی ترین موزه های آذربایجان غربی به شمار می رود.
مشخصات بنا
ساختمان یك طبقه این موزه به مساحت ۲۵۶ متر مربع شامل دو سالن و یك تالار كوچك است . كه در سال ۱۳۴۸ خورشیدی بنا گردیده و سپس در سال ۱۳۵۸ به منظور گسترش موزه سه تالار كوچك نیز به آن افزوده شد. در این موزه اشیایی متعلق به پیش از تاریخ، دوران تاریخی و آثاری مربوط به هنرهای ایرانی و مردم شناسی به نمایش گذاشته شده است. در یكی از سالن ها اشیای باستانی مكشوفه از نقاط مختلف آذربایجان، خراسان، ری، گیلان و كاشان و در سالن دیگر اشیاء مردم شناسی و هنرهای تزئینی و ملی به نمایش گذاشته شده است.
آثار به نمایش گذاشته شده
از آثار ارزشمند این موزه می توان به سنگ نبشته شاه تهماسب صفوی، كتاب های خطی، سكه های دوران مختلف، گِل مهرها و … اشاره كرد. گل مهرهای این موزه مربوط به دوره ساسانی است . كه در گذشته نشان از مرغوبیت و تضمین كالاهای داخل خمره ها بوده و بر دهانه خمره ها زده میشد. این گل مهرها در گذشته دربردارنده رشته هایی از پوست به عرض هشت تا نه میلیمتر بود كه از وسط گل مهر عبور داده می شد . و به دهانه ظروف سفالی بسته می شد تا درجه كیفیت آن كالا را نشان دهد. سفال های نخودی رنگ اواسط هزاره چهارم قبل از میلاد كه دارای نقوش با رنگ قهوه ای است نیز از آثار باستانی این موزه محسوب می شود.
انواع ظروف سفالی، مسی، چینی و ابزار آلات جنگی گرم و سرد از مهمترین اشیای این موزه هستند. قدیمی ترین اثر موزه سنگ های ابسیدین، سنگ شیشه مكشوفه از تپه اهرنجان سلماس است . كه مربوط به هزاره هفتم قبل از میلاد می باشد. در محوطه موزه نیز نمایشگاهی از آثار سنگی شهرستان خوی مربوط به دوران مختلف تاریخ دایر است.
سفالهای موزه
سفال های هزاره اول و دوم قبل از میلاد از آثار با ارزش دوره تاریخی است كه بیشترین بازدید كننده را به خود جلب می كند . بیشترین اشیایی كه ویترین های این موزه پربار را به خود اختصاص داده، اشیای شیشه ای مربوط به دوره قاجار است. از دیگر آثار خیره كننده این مجموعه می توان به كاسه پایه دار نخودی رنگ هزاره چهارم قبل از میلاد. تنگ های سفالی خاكستری، ساغرهای ته دگمه ای، قیفی شكل و كاسه ای به رنگ خاكستری روشن مربوط به اواسط هزاره دوم قبل از میلاد اشاره كرد.
آثار چوبی و فلزی، سلاح های سرد و گرم، كتاب های خطی، خرمنكوب سنتی و مهرهای مالكیت چوبی با متن دعا، زیبایی خاصی به ویترین های این موزه بخشیده است. آثاری نیز از نمونه سفال های نخودی رنگ مربوط به سبك اردبیل و دوره اولیه متعلق به سوم و دوم قبل از میلاد. ظروف صیقلی به رنگ سیاه دوره متاخر (سده اول قبل از میلاد تا سده دوم میلادی) ویترین های موزه را آراسته است.
سكه های تاریخی
سكه های دوره تاریخی و دوره های مختلف اسلامی از اُموی تا زندیه از دیگر آثار ارزنده این موزه هستند . تعدادی سكه ضرب خوی از جنس مس مربوط به دوره ناصرالدین شاه قاجار در سال های اخیر به سكه های دوره اسلامی این موزه افزوده شده است. دو ویترین موجود در سالن باستان شناسی این موزه نیز مزین به زیورآلات، دشنه، خنجر و تیشه مفرغی بوده. اغلب آثار فلزی موزه خوی مربوط به دوره صفوی است. از مهمترین اشیاء این موزه كتیبه سنگی متعلق به دوره شاه طهماسب صفوی است . دربردارنده فرمان شاه طهماسب مبنی بر معافیت بازاریان خوی از پرداخت مالیات می باشد كه در همین شهرستان كشف و هم اكنون در اختیار این موزه قرار دارد.
موزه فعلی خوی جزء ده موزه قدیمی كشور است كه با بیش از دو هزار قلم اشیای ارزشمند تاریخی به جا مانده از نیاكان این مرز و بوم حائز اهمیت است. فقط ۶۵ درصد از این اشیاء در معرض دید عموم قرار دارد . بقیه اشیا به دلیل كمبود جا در مخزن موزه خوی نگهداری می شود.
نحوه دسترسی
ساختمان موزه خوی در خیابان امام، كوچه نورالله خان واقع شده و آماده استقبال از بازدید كنندگان است.
