مسجد میرزایی زنجان ، قدیمی‌ترین بنای مذهبی پابرجا در سطح شهر زنجان می‌باشد كه در مجموعه بازار پایین قرار دارد و احتمالاً در حدّفاصل اواخر دوران صفویه تا اوایل دوران قاجار احداث شده است. مسجد میرزایی از دو بخش تشكیل گردیده است. بخش نخست معروف به شبستان قدیم است كه به فاصله یك رقبه از دكان‌های بازار قرار گرفته و خود دارای یك واحد شبستان و حیاط می‌باشد. شبستان قدیم از ۱۵ چشمه طاق و تویزه* پوشانیده شده و طاق‌های آن از نوع پنج او هفت كند و خوابیده است كه این روش موجبات زیبایی هر چه بیشتر شبستان را فراهم نموده است.
معماری مسجد
محراب در راستای قبله با خالی نمودن قسمتی از جرز جنوبی ایجاد شده و در طرفین آن درِ ورودی از حیاط قرار گرفته كه هم اكنون با بالا آمدن سطح حیاط به پنجره تبدیل شده است. كاشی‌كاری محراب مرمت گردیده و از فرم تزئیناتی خود خارج شده است. در این محراب یك واحد كاشی چهارگوش دیده می‌شود كه به اواخر دوران صفویه تا قبل از دوران قاجار نسبت داده می‌شود.
بخش دوم مسجد جدید است و در سبك كلی، تقلید ناقصی از مساجد به شیوه چهار ایوانی است و در آن عناصر لازم در مساجد چهار ایوانی از جمله صحن مركزی، ایوان‌های چهارگانه، حجره‌های طلاب، وضوخانه، شبستان زنانه و مردانه وجود دارد. گرداگرد صحن مركزی مسجد را حجره‌ها و ایوان‌های چهارگانه به طور قرینه پوشانیده است. جمعاً ۱۴ واحد حجره در سه طرف صحن مستقر شده و سقف حجرات با استفاده از طاق‌های نوع كلیل به سبك آذربایجانی پوشانیده شده است.
در سردرِ این مسجد تاریخ دیگری با عدد ۱۲۸۲ هجری قمری به چشم می‌خورد. در این قسمت كتیبه‌ای به خط نستعلیق نیز وجود دارد كه بنابر آنچه كه از قسمت خوانای آن به دست آمده، شخصی دو قطعه زمین مزرعه و یك قطعه زمین باغی در نهر قاسم‌آباد و دو قطعه زمین مزرعه در تخت دولابار را وقف مسجد و حجره‌ها نموده است.
در زلزله‌ای كه بیش از ۲۰ سال پیش رخ داد دو شكاف در شبستان مردانه ایجاد شد و همچنین ایوان شمالی كمی از فرم خارج شد.
تویزه
*تویزه: دنده‌های اصلی پوشش طاق- لنگه- قالب و قوسی كه با گچ و نی ساخته می‌شود.
تویزه در تولید فضایی شكوهمند، زیبا و پرجذبه نقشی تعیین‌كننده دارد و وسیله‌ای حتی نمادین در مقوله معماری به شمار می‌رود. تویزه همزمان سه كار اصلی را انجام می‌دهد: نخست انتقال نیروهای رانشی در طول مسیری كه از شكل تویزه داده می‌شود به نقاط مطمئن. دوم ممكن داشتن تقسیم‌بندی سطوح قوسی شكل پوشش‌های گنبدی به پاره‌هایی چند و سوم آزاد گذاشتن دست معماران در تعیین میزان و شكل خیزی كه به پوشش قوسی و گنبدی داده می‌شود.
نحوه دسترسی
آدرس :مسجد نجفی میرزائی در بافت بازار شهر زنجان (بازرا پائین) قرار دارد.
