مجسمه شیر سنگی همدان معروف به سنگ شیر یكی از معدود آثار به جا مانده از دوره فرمانروایی پادشاهان باستانی ایران در این منطقه از كشور می‌باشد، كه در جنوب شهر همدان در كنار جاده قدیم همدان- ملایر قرار گرفته است.شهر كنونی همدان مركز فرمانروایی پادشاهان ماد و پایتخت تابستانی هخامنشیان بوده است با این وجود از آن دوران بقایای اندكی باقی مانده و این مجسمه یكی از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود. در دوران حكومت مادها و هخامنشیان ساخت این مجسمه‌ها اهمیت زیادی داشت زیرا طلسم شهر بودند و به اعتقاد آن‌ها بلایا و مصیبت را از شهر دور می‌كردند.
تاریخچه شیر سنگی
به طوری كه ابن فقیه همدانی (سال ۲۸۲ هجری قمری) در كتاب «البلدان» در توصیف این شیر می‌نویسد:
«از شگفتی‌های همدان، مجسمه شیری است از سنگ بر دروازه شهر، كه گفته می‌شود طلسمی است برای سرما و آن از كارهای بلیناس رومی صاحب طلسمات است. هنگامی كه قباد، او را برای طلسم كردن آفت‌های شهر روانه كرد، گویند كه از بسیاریِ برف و سرما، در همدان، سوار با اسبش در میان برف غرق شد و همین كه این طلسم را به صورت شیر در آنجا كار گذاشت، برفش كاهش یافت و كارش به شد».
با توجه به متن بالا ابن فقیه از بلیناس به عنوان سازنده این مجسمه نام می‌برد. وی در حقیقت همان آپولونیوس تیانی از دانشمندان مكتب فیثاغورث بوده كه در سده نخستین میلادی می‌زیسته و در دوران باستان از یونان به روم، مصر، بین‌النهرین، ایران و هندوستان سفر كرده است. لاكهارت، هرتسفلد و واندن برگ اعتقاد دارند كه این مجسمه توسط آپولونیوس و در زمان پارت‌ها (اشكانیان) ساخته شده است ولی فلاندن، جكسن و لیدشمن مجسمه شیر سنگی را اثری ساخته شده در زمان مادها می‌دانند.
این مجسمه سنگی در دوران اشكانیان به همراه مجسمه دیگری به شكل شیر (به همین حالت و ابعاد) بر دو سمت یكی از دروازه‌های شهر نصب بوده و به همین جهت در زمان حمله اعراب به همدان، آن دروازه را «باب الاسد» (دروازه شیر) نام نهادند.
تخریب و مرمت
در سال ۳۱۹ هجری قمری كه دیلمیان همدان را به تصرف خود درآوردند، مجسمه شیرها را از بالا به زیر افكندند. مرداویج دیلمی قصد داشت یكی از مجسمه‌ها را به ری منتقل نماید اما چون موفق نشد، یكی از مجسمه‌ها را به طور كامل تخریب كرد و پنجه‌های شیر دیگر را شكست و این مجسمه را كه در ابتدا به صورت یك شیر نشسته بود، به شكل كنونی درآورد. این مجسمه آسیب‌دیده سال‌های زیادی بر روی زمین افتاده بود تا این كه در این سال ۱۳۲۸ خورشیدی توسط مهندس سیحون؛ طراح و معمار آرامگاه ابوعلی سینا، بر بالای سكویی در وسط یكی از میدان‌های شهر همدان نصب گردید.
در سال ۱۳۳۰ افرادی به تصور این كه درون شكم این شیر سنگی دفینه‌ای نهفته است قسمتی از جلوی سینه آن را شكستند و جدا ساختند كه از طریق مقامات انتظامی دستگیر شده و شیر سنگی نیز دوباره ترمیم گشت.
مجسمه شیر سنگی به طول ۲/۵ متر و عرض ۱/۱۵ متر و ارتفاع بیش از ۱/۲۰ متر (كه از سنگ قهوه‌ای رنگ ساخته شده) در حال حاضر در انتهای خیابان ۱۲ متری سنگ شیر و در وسط یكی از میدان‌های شرقی همدان بر روی پایه‌ای نصب گردیده است. تپه‌ای كه در حال حاضر مجسمه شیر سنگی بر روی قرار گرفته، تپه‌ای باستانی است زیرا یك تابوت كه متعلق به دوره اشكانیان بوده است از آن محل كشف شده و در حال حاضر در موزه تپه هگمتانه نگهداری می‌شود.
