روستای قمبوان دهاقان ،روستای است كه در شهرستان دهاقان در استان اصفهان قرار دارد از نظر تاریخی از مكانهای ارزشمند به شمار می رود. بررسی های موجود نشان می دهد این روستا در گذشته، بصورت قلعه ای با دروازه ها، برج ها و دیوارهای بلند بوده است. در گذشته های دور كمبون به ریخت یك باغ روستا بوده كه با بكارگیری كاریزها آبیاری می شد و سپس با ساختن برج ها (قلعه ها) بافت كانونی میانی آن ساخته شده است.قُمبُوان یا كُمبُوان یكی از روستاهای بخش مركزی شهرستان دهاقان در استان اصفهان است. این روستا در دهستان قمبوان جای گرفته است.
در لفظ محلی این روستا كمبون شناخته میشود. رودخانه كیلچی و قنات عشق آباد تنها رود خانه و قنات قمبوان و یالان چی از چشمه های اطراف این روستا است. از مكانهای تفریحی منطقه عباس اباد است كه شامل چشمه و درخت تنومند توت است همچنین كوه شاه عبدالله نیز یكی از تفرجگاه های مردم قمبوان و روستاهای اطراف میباشد كه در پنج كیلومتری شمال شرقی قمبوان واقع شده است. از نظر فرهنگی این روستا حائز اهمیت است و اولین مدرسه این روستا، در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی با نام ناصر خسرو (قدس فعلی) تأسیس گردیده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا، ۱۷۹۰ متر است. منابع آب كشاورزی، قنوات، رودخانه شور و همچنین دو چشمه می باشد كه آب مورد نیاز اراضی زیر كشت را تامین می كنند.
تاریخچه و قدمت روستای قمبوان
میتوان پیشینه آن را به دوران باستان و پیش از اسلام نسبت داد. شكل گیری اولیه روستا پیرو وجود آب و جهت جریان آب بوده است و معماری شكل پراكنده داشته سپس به روستایی قلعه مانند و با بافت متمركز تبدیل گشته است كه از طریق دروازه هایی ورود و خروج به آن كنترل می شده است و در زمان های نا امنی برج های دیده بانی نقش مؤثری در حفظ امنیت ده داشته است. شیوه مهرازی بافت دیرین كمبوان به صورت تركیبی از شیوه های سرزمین های بیابانی و كوهستانی است و در گذشته بناها از خشت و گل و گاهی با بكارگیری سنگ در پایه ها ساخته می شده است. بافت نوین روستا آجری است. درهای سنگی باغ های كمبوان كه همانند شان در تیران و باغ های تپه آریایی ها در خوانسار نیز وجود دارد بسیار دیرین هستند. برخی پژوهشگران پیشینه این درها را متعلق به دوران پیشاآریاییان و زمان سلطهٔ آشوریان بر قبایل ایران پیش از متحد شدن روستاهای قبایل ماد و نابودی آشور بدست ایشان دانسته اند.
ریشه نامگذاری
واژه كمبون به چم كومه در باغ می باشد كه نشان دهنده شیوه زندگی نخستین مردمانی است كه آنجا یكجانشین شده اند كه دامدارانی بودند كه در كنار گودال های آب كومه هایی ساختند و پس از استقرار با دامهایشان به كشاورزی و باغداری روی آوردند. در زبان سانسكریت كم به چم گودال آب یا چاله می باشد. پس از استیلای اعراب واژه كمبون معرب شده و به قمبوان دگرگون گشته است.
محصولات و سوغات
از محصولات كشاورزی این روستا كه معروف نیز می باشد می توان به لوبیا چیتی اشاره نمود. آب زمینها از قنات تامین شده و محصولات دیگر آن غلات، حبوبات، گندم، جو و پنبه است و شغل اهالی زراعت است. سوهان محلی از سوغات این روستا است كه در چند سال گذشته و با توجه به برپایی نمایشگاهها در سطح كشور، در نزد مردم شناخته شده است.
آداب و رسوم
آیین ها و جشن های باستانی همواره با شكوه در قمبوان برگزار میگردند. از جمله شنبه بدر كه بازمانده جشن نوروز بزرگ یا آبپاشان می باشد كه در خردادروز از فروردین برگزار میشده ولی با تغییر تقویم به نخستین شنبه نوروز افتاده است.
پوشش محلی
كلاه سیاه نمدی مانند كلاه مادها در سنگ نگاره های تخت جمشید، پیراهن بدون یقه، جلیقه، شلوار سیاه پاچه گشاد كه به آن تمون می گویند، كلچه (شنل نمدی زمستانه) و گیوه ملكی كه همهٔ این لباس ها در گذشته در روستا تولید میشد. پوشش محلی زنان چارقد سفید، پیراهن بلند، پاكش (شلوار زنانه) است
آثار تاریخی روستای قمبوان
مسجد جامع قمبوان (مسجد آبی) مربوط به دوره صفویه است و قدیمی ترین تاریخی كه بر روی دیوار آن نوشته شده مربوط به سال ۱۰۰۶ است. كتیبه ای در محراب آن وجود دارد كه هنوز خوانده نشده است. همچنین یكی از مهمترین آثار تاریخی قمبوان مسجد شبستان است. كاروانسرای قدیمی قمبوان را نیز میتوان جزو آثار تاریخی قمبوان به حساب آورد. از دیگر آثار باستانی (اسطوره ای) این روستا میتوان به جاپا دُل دُل كه به گفته خودشان جای سم اسب علی روی سنگ است و چهل دخترون مكانی در جوار گورستان قمبوان كه به گفته اهالی روستا چهل دختر در آن ناپدید شده اند اشاره كرد. آسیاب های آبی قمبوان كه گندم و جو را به آرد بدل می ساخته و عصار خانهٔ قمبوان كه در زمان صفویه راه اندازی شده و با اسب سنگ های عصاری بزرگ در آن برای گرفتن روغن از دانه ها چرخانده می شده است از دیگر مكانهای تاریخی این روستاست. برج های زیادی در دوره های گوناگون بخصوص صفویه در كمبون ساخته شده است كه برای دیده بانی و كشاورزی بكار گرفته میشد و كنون برخی برپا هستند. بنای چهل دختران امامزاده سید محمد باقر، حمام های تاریخی كمبون و قلعه تاریخی طاهری كه با مساحتی بیش از دو هزار مترمربع در دل بافت تاریخی این روستا واقع شده از مكانهای دیدنی كمبوان است.
