نقوش و نگاره‌های به كار گرفته‌شده در صنایع‌دستی استان خراسان شمالی ریشه در اعتقادات و باورهای هنرمندان این خطه از كشورمان دارد و هنرمندان خراسان شمالی، صنایع‌دستی را با نگاره‌های متنوع با رنگ‌های الهام گرفته از طبیعت خلق می‌كنند.
اسناد و مدارك برجای‌مانده از ادوار گذشته در خراسان شمالی بیانگر آن است كه تولید صنایع‌دستی در این منطقه از ایران سابقه‌ای دیرینه برخوردار است. نوآوران و استادان صنایع‌دستی در این حوزه جغرافیایی همواره به‌موازات آفرینش‌های ذوقی صنعتگران و هنرمندان دیگر مناطق كشور، در خلق آثاری زیبا و خلاقانه دستی داشته‌اند كه برخی از این رشته‌های هنری اكنون برجاست و چون سفیری صادق، گوشه‌ای از هویت تاریخی و فرهنگی این خطه را روایت می‌كند.
نساجی سنتی (پارچه‌بافی)
در گذشته این هنر درصد بالایی از مواد اولیه موردنیاز تولید لباس و پوشاك را در استان تأمین می‌كرده است. در حال حاضر نیز بخشی از این منسوجات نظیر چادرشب، حوله، چوخه، پارچه‌های ابریشمی و… در سطح استان بافته می‌شود.
گلیم‌بافی
گلیم در واقع نوعی فرش بدون پرز است كه با درگیری تاروپود به یكدیگر ایجاد می‌شود. گلیم ازجمله قدیمی‌ترین زیراندازهایی است كه توسط بشر ابداع‌شده و مورداستفاده قرار گرفته است تا جایی كه محققان سابقه ۷ هزارساله برای آن قائل‌اند.
الیاف استفاده‌شده در این زیراندازها عمدتاً از نوع طبیعی بوده و بیشتر جهت زیرانداز یا تزئین بكار می‌رود. طرح گلیم‌ها متأثر از فرهنگ سنتی و محیط جغرافیایی طبیعی بافندگان است، در بیشتر روستاهای استان در هنگام بافت از نقشه استفاده نمی‌شود و از نقوش ذهنی كه دارای تنوع بیشتری هستند استفاده می‌گردد.
گلیم‌ها دارای بافت یك رو و دورو بوده و كاربری آن‌ها در زمینه‌هایی مثل روفرشی، رومیزی، جوال، خورجین، پادری، كناره، گلیم زیرانداز، گلیم تزئینی مانند تابلو، رختخواب بند، كوله‌پشتی، رومبلی، كفش و كیف زنانه، جوراب، دستكش و زانوبند است.
سفره كردی
با مهاجرت عشایر كرد در عصر صفوی به سرزمین پهناور خراسان و سكنی گزیدنشان در این منطقه بسیاری از آداب و سنن ایشان به این منطقه منتقل شد. رایج‌ترین هنر عشایر كرد، بافت نوعی گلیم به نام سفره كردی است كه بازگوكننده داستان زندگی بافنده است. این هنر مختص به خراسان بوده و از بافته‌های منحصربه‌فرد زنان كرد عشایر این خطه است كه در شهرستان‌های بجنورد، مانه و سملقان، شیروان، فاروج و اسفراین رواج دارد. سفره كردی در ابعاد ۱۵۰*۱۰۰.۱۲۰*۱۰۰ و ۲۰۰*۱۰۰ سانتیمتر مربع به همراه نقش‌های بسیار زیبا و با مضامین و مفاهیم عمیق كه ریشه در باورهای این منطقه دارد، از جنس پشم بافته می‌شود. نقوش بكار رفته در این دست‌بافته‌ها نیز دارای تنوع بسیاری بوده كه عمدتاً شامل نقوش انتزاعی گیاهی، حیوانی و نقوش هندسی و بر اساس سه شكل مربع، مثلث و دایره است.
جاجیم و پلاس
جاجیم دست بافته‌ای است ضخیم شبیه پلاس یا گلیم كه راه‌راه و رنگین است و مانند سایر دست‌بافته‌ها به‌عنوان زیرانداز مورداستفاده قرار می‌گیرد و جنس آن عمدتاً از پشم انتخاب می‌گردد تمام جاجیم یك‌بار بافته می‌شود و رنگ و نقش آن متنوع و نمادهایی مانند جوان بودن بافنده و امید به آینده‌ای روشن را در بر دارد.
پلاس نیز نوعی گلیم پشمی است كه از دیرباز به‌عنوان زیراندازی مناسب برای محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین بكار می‌رود و از این نظر در مفروش كردن كف چادر عشایر خراسان شمالی و ساختن سیاه‌چادر و نیز در خانه‌های روستایی مورداستفاده است. بافت گونه پیچ پلاس منحصر به خطه خراسان شمالی است.
چادرشب‌بافی
چادرشب پارچه‌ای است دستبافت، رنگارنگ و چهارخانه كه امروزه بافندگان روستای رویین اسفراین به‌عنوان دهكده نساجی سنتی كشور در تولید و عرضه این محصول نقش بسزایی دارند. این پارچه در موارد گوناگونی چون روتختی، رومیزی، پرده و آویز، رومبلی و… مورداستفاده قرار می‌گیرد.این هنر صنعت در شهرستان‌های اسفراین و گرمه تولید می‌شود.
ابریشم‌بافی
ابریشم به‌واسطه نرمی، شفافیت، ظرافت و استحكام فوق‌العاده كه دارا است یكی از مهم‌ترین و گران‌بهاترین الیاف نساجی بشمار می‌رود. نحوه بافت كاملاً شبیه پارچه‌بافی سنتی است و مصارف آن در دوختن لباس، روسری، دستمال و لبه یقه، سرآستین و پیش‌سینه لباس‌های محلی فاخر و… است. در منطقه راز و جرگلان بجنورد، ابریشم‌بافی از قدمت زیادی برخوردار است. نقوش این نوع بافته غالباً به‌صورت هندسی و برجسته بر روی كار نمایان است. صنعتگران شهرستان‌های بجنورد، اسفراین و گرمه تولیدكننده ابریشم استان هستند.
حوله‌‌بافی
نوعی فرآورده نساجی سنتی است كه در ابعاد كوچك عرضه می‌شود. تاروپود آن تماماً از نخ پنبه‌ای بوده و جاذب رطوبت است. اسفراین، بجنورد، گرمه و جاجرم، شهرستان‌های فعال در این رشته هستند.
سیاه‌چادربافی
دست بافته‌ای بسیار ساده با موی بز برای تولید چادر عشایری كه با توجه به خاصیت موی بز، محافظ بسیار خوبی در برابر سرما و رطوبت است. مانه و سملقان، شیروان، اسفراین از مهم‌ترین مراكز تولید این محصول در سطح استان است.
كیسه‌بافی
دست‌بافته‌ای كه از پشم بهاره و دست ریس با ظرافت زیاد تهیه‌شده و در استحمام مورداستفاده قرار می‌گیرد. صنعتگران منطقه مانه و سملقان، شیروان، تولیدكننده این هنر صنعت است.
شال‌بافی
نوعی دست‌بافته چهارگوش بسیار ظریف است كه دارای تارهای یكرنگ بوده و نقوش، توسط پودهای رنگی پدیدار می‌شوند. در این بافت سر آزاد پودها در پشت پارچه دیده می‌شوند. شهرستان‌های جاجرم، گرمه تولیدكننده این محصول هستند.
چوخه‌بافی
چوخه را نوعی تن‌پوش پشمی معنی می‌كنند. چوخه به‌عنوان جلیقه چوپانی، لباس كشتی (پالتوی چوخ)، پا تابه، كت‌وشلوار و… بكار می‌رود و به علت نوع آب‌وهوای سرد و شرایط اقلیمی، مردان چوخه را به‌عنوان البسه در زمستان استفاده می‌كردند. به علت استحكام بسیار خوب این پارچه در برابر كشش و ازآنجاكه در مبارزه كشتی هیچ پارچه‌ای مانند چوخه دوام نمی‌آورد پوشیدن این لباس به‌عنوان یكی از قوانین كشتی محلی این خطه محسوب شده و نام این مبارزه به كشتی با چوخه شهرت یافته است. شیروان، اسفراین ازجمله شهرهای این استان هستند كه به تولید این محصول می‌پردازند.
نواربافی
بافتن نواری باریك و بلند از جنس نخ، پشم و ابریشم دستبافت است كه در منطقه رویین اسفراین و راز و جرگلان با طرح‌های متفاوت بافته می‌شود و به مصارف تزئینی لباس می‌رسد این نوارها به‌وسیله كارت‌های چهارگوش بافته می‌شوند. اسفراین و جاجرم از مهم‌ترین مراكز تولید این محصول هستند.
پی‌تاوه (گزی بافی)
دست بافته‌ای با عرض ۱۵ سانتیمتر با تاروپود پشمی ظریف كه قسمتی از آن با نخ الوان رودوزی شده باشد كه برای بستن به ساق پا در نواحی سردسیر خراسان شمالی استفاده می‌شود. جاجرم و شیروان از تولیدكنندگان این هنر صنعت به شمار می‌روند.
