منطقه‌ای كوهستانی، ییلاقی و زیبایی در شهرستان ماهنشان استان زنجان است كه در مرز استان زنجان و آذربایجان غربی قرار دارد. قارقالان در روستای هم‌جوار این روستا یعنی روستای باصفا و زیبای علم كندی است كه در همه فصل‌های سال به‌جز زمستان به این منطقه گردشگرانی را از همه استان‌ها به اینجا می‌كشاند.روستای علم كندی و منطقه قارقالان یكی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی ماهنشان به شمار می‌رود. روستای علم كندی در شهرستان ماهنشان در هفته گردشگری با كسب بالاترین امتیاز در سال ۹۹ به‌عنوان برترین روستای گردشگرپذیر انتخاب شد. منطقه قارقالان در روستای علم كندی از توابع شهرستان ماهنشان كه یك طبیعت بكر و همیشه‌بهاری و آرام با كوه‌ها و دامنه‌های سرسبز و برفی كه دارد چشم هر بیننده‌ای را خیره خود می‌كند.
همان‌طور كه از اسم این منطقه‌ی كوهستانی آشكار است. (قارقالان در تركی به معنای جایی است كه در آن برف دائمی وجود دارد) به خاطر ارتفاع زیاد (تقریباً ۳هزار متری) بیش از نیمی از سال در آن برف وجود دارد و مملو از برف‌هایی است كه به‌صورت یخچال در این منطقه مانده‌اند. در اینجا بهار با آب شدن برف‌ها در خردادماه آغاز می‌شود و در اوایل تابستان منطقه را زیبا می‌كند. ییلاقات علم كندی از آثار ثبت‌شده است. قارقالان سرزمین ریواس نیز به شمار می‌رود.
در قارقالان بهار در اواخر اردیبهشت آغاز می‌شود و در اواخر بهار و در اوایل تابستان منطقه، مناظر بسیار زیبایی را می‌سازد؛ كه چشم هر بیننده‌ی را به‌سوی خود جلب می‌كند. مسیر روستای علم كندی تا پای كوه قارقالان جزو زیباترین و بكرترین مناطق استان زنجان است. جویبارها و سرسبزی خاص این مسیر، بسیار آرامش‌بخش و مناسب برای پیاده‌روی است. غارهایی با ارتفاع نامعلوم، چشمه‌هایی با آب سرد و شیرین از مناظر زیبای این مسیر است.
قارقالان مراتع فوق‌العاده‌ای برای دام‌ها در فصل تابستان است و به خاطر همین غنای مراتع، محصولات لبنی عالی دارد به خاطر همین مراتعش، هرساله تابستان‌ها چندین روستا از روستاهای شهرستان‌های ماهنشان، هشترود و میانه (مانند روستاهای انجمن، رجعین، طوق و…) برای چرای دام‌هایشان به اینجا می‌آیند و تابستان را در اینجا می‌مانند در واقع این روستاها، زندگی نیمه كوچ‌نشینی دارند و برخی از آن‌ها ۲۰ روز در راهند تا به قارقالان برسند. هر یك از این روستاها سهمیه‌ای ازنظر تعداد دام‌هایش دارد چند هزار دام در تابستان در این مناطق به چرا مشغول‌اند و چوپانانی كه بانواهای سنتی خودصدای دل‌نشینی را در منطقه سر می‌دهند كه گوش انسان خسته از مدرنیسم را به آرامش دعوت می‌كند در ییلاق چوپانان پشم قوچ و میش بزرگ‌تر از یك سال را در اواخر بهار و پاییز می‌چینند و پشم چینی بره یك بار در سال و یك با هم در مرداد ماه است. پشم پاییزه به علت تحرك و چرای مناسب گوسفندان در ییلاق زبر و كلفت است و آن را برای تهیه پوشاك چوپان، تشك و لباس‌های گرم به كار می‌برند.
مسیر علم كندی تا پای كوه جزء زیباترین مناطقی است كه در استان زنجان می‌توان دید. جویبارها و چشمه‌های فراوان، مسیری مملو از گل و گیاه و انواع گیاهان دارویی مانند كاكوتی، چای كوهی (توكلیجه) گل پر، پونه و بیش از همه ریواس‌های بزرگ و خوشمزه. اینجا سرزمین ریواس‌ها است. گیاهی به نام سوی، شبیه شاخه درخت كه پوستش را می‌كنند و می‌خورند و به همین خاطر نام سوی (پوستش را بكن) به آن داده‌اند هم برایمان تازگی دارد. مردمان سرزمین كردنشین كه از پشت قارقالان برای چیدن همین گل و گیاه آمده‌اند در این مسیر زیاد دیده می‌شوند.
طبیعت زیبای این منطقه در اواخر بهار و اوایل تابستان بسیار دیدنی است. در این زمان رویش گیاهان آغاز می‌شود. آب شدن برف‌ها و صدای پرندگان و كلا منظر طبیعی به چشم می‌خورد. توصیه ما بهترین زمان برای این سفر به این منطقه در فصل‌های بهار و تابستان هست. ضمناً اهالی روستا هرساله در تابستان جشن ییلاقی برگزار می‌كنند. وجود رودخانه و چمنزارهای اطراف این منطقه یكی از بهترین مناظر را برای عكاسی به وجود آورده است. در حقیقت آتلیه‌ای طبیعی برای علاقه‌مندان به عكاسی است.
از نظر آب و هوایی دارای آب‌وهوای سرد كوهستانی با تابستان‌های معتدل و خنك و زمستان‌های سرد و یخبندان است كه جاذبه‌های متعددی را برای گردشگری به‌خصوص در فصل زمستان در خود جا داده و همواره مردم را از استان‌های هم‌جوار به این شهرستان می‌كشاند. كوهنوردی، عكاسی، پیاده‌روی در مراتع سرسبز، تماشای مناظر زیبا، شب‌نشینی دور آتش و… از جمله فعالیت‌هایی است كه شما می‌توانید در سفر به این منطقه انجام دهید. به منظور اقامت در این منطقه شما می‌توانید از كلبه‌ها و اقامتگاه‌های محلی استفاده كنید و یا در دل طبیعت كمپ برگزار كنید و شب را در هوای خنك این ییلاق به صبح برسانید.
قلعه بهستان یا كهن‌دژ در نزدیكی روستای بهستان و در كنار رود قزل‌اوزن مستقر شده است. این مكان تاریخی یكی از ۲۰ قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان به شمار می‌رود و دوران استفاده از آن تا قرن پنجم هجری قمری تخمین زده می‌شود . به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاكمان جهت دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت این قلعه كرده‌اند. طوری كه طبقات بالای آن جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مستعمل بوده است.
سازندگان قلعه بهستان با در نظرداشتن طرح اولیه، اقدام به كندن كوه و تخلیه خاك‌ها و سنگ‌ها كرده و اتاق‌ها را ساخته‌اند و به ازای هر اتاق، دالان‌هایی ساخته شده كه نقش راه‌های ارتباطی را ایفا می‌كند. در حال حاضر، راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه یكی از مناطق دست‌نخورده و سالم دژ به شمار می‌رود و به اتاقی منتهی می‌شود كه شبیه طاق محراب مساجد است و سبك معماری آن الگویی برای ساخت راه‌پله‌ها بوده است.
با توجه به مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص قلعه‌های تاریخی استان زنجان و گمانه‌زنی در قلعه‌های دیگر، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت كه قلعه روستای بهستان مركز امور سیاسی و اداری روستا و محل استقرار حاكم محلی بوده است.
بهار «علم‌كندی» ماهنشان را از دست ندهید
ییلاقات علم‌كندی از زیباترین مناطق شهرستان ماهنشان است و بهار هر سال به دلیل هوای خنك و معتدل، مسافران و گردشگران زیادی را از سراسر كشور در دامان خود جای می‌دهد. در روستای علم‌كندی از توابع ماهنشان، ییلاقات بسیاری وجود دارد كه مهم‌ترین آن‌ها قارقالان نام دارد و همان‌طور كه از نامش پیداست در اكثر روزهای سال پوشیده از برف است. این ییلاقات همه ساله مورد استفاده عشایر استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی و منطقه زنجانرود قرار می‌گیرد و اهالی آن هر ساله طی تابستان جشن ییلاق برگزار می‌كنند.
شغل بیشتر ساكنان ییلاقات علم‌كندی دامداری بوده و گردشگرانی كه علاقه زیادی به مصرف لبنیات دارند می‌توانند این محصولات ناب با طعم‌های خاص را بدون واسطه از مردم این منطقه خریداری كنند؛ در واقع به جرات می‌توان گفت كه اگر كسی قصد دارد مدتی را به دور از هیاهو و آلودگی‌های شهری در مناطق دیدنی و بكر طبیعت بگذراند، نباید بهار ییلاقات علم‌كندی ماهنشان را از دست بدهد.
منطقه علم‌كندی ۳۵ كیلومتر جاده خاكی دارد و بعد از رسیدن به روستای زیبای علم‌كندی نیز ۲ تا ۳ ساعت باید پیاده‌روی كرد. با وجود چنین مسیری، آن‌چه در نهایت چشم‌نوازی می‌كند، كوهپایه‌های بكر قارقالان است. روستای علم‌كندی دارای تابستان‌های خنك و سبز، انواع گیاهان دارویی، كوه‌های مرتفع، غارهایی با ارتفاع نامعلوم، چشمه‌های متعدد با آب‌های سرد و شیرین و درختان میوه مختلف است.
شورگلی، تنها دریاچه طبیعی زنجان
دریاچه طبیعی شورگلی كه در جوار روستای خندق‌لو و پری واقع شده، چشم‌انداز بسیار زیبایی میان یك دشت وسیع ایجاد كرده است كه هر گردشگری را به خود جذب می‌كند. وسعت دریاچه حدود نیم كیلومتر مربع است و گستره‌ای شمالی ـ جنوبی دارد. طول دریاچه نیز ۱.۲ كیلومتر و عرض آن ۵۰۰ متر است؛ در واقع این دریاچه از طریق جاده ماهنشان به روستاهای سهند سفلی، سهند علیا، قاضی‌كندی، حسن‌آباد و پری دسترسی دارد.