مسجد جامع خوزان،مسجدی است چهار ایوانه،درمحله ای به همین نام (خوزان)در قرن هشتم هجری بر روی آثار دوره سلجوقی در زمان ایلخانان مغول بنا گردیده است . در دوره صفوی (۱۰۸۶ه.ق)تعمیرات و الحاقات بسیاری در این بنا انجام میشود از جمله این تعمیرات و الحاقات ایجاد مناره و گلدسته بر روی جزرهای ایوان جنوبی و نقاشی های تزئینی با نقوش گل و تٌبه و اسلیمی در زیر نیم طاقهای چهار ایوان اصلی صحن حیاط است.در د.ره قاجار نیز شبستان(بیت الشتاء)ضلع غربی مسجد گسترش یافته و مورد تعمیر قرار گرفته است.از سایر ویژگیهای این بنا مقرنس كاری و قطار بندی ،بهمراه گچبری و تزئینات معقلی و كاشكاری و مشبك گچی و آجری با ستونهای سنگی تراش در قسمت شبستان اشاره كرد .این بنای با ارزش و نفیس در سال ۱۳۷۵ هجری شمسی توسط اداره كل میراثفرهنگی استان اصفهان و با همكاری امام جماعت مسجد پس از تهیه نقشه های معماری و تعمیرات اساسی به شماره۱۷۲۱به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
مسجد جامع محله خوزان، از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان خمینی شهر در استان اصفهان است كه دارای پیشینه ای هفتصد ساله و بیش از آن می باشد. این مسجد كهن كه هنوز هم ارزش های معماری و زیبایی های در و دیوار و فضای معنوی خود را حفظ كرده، به سبك مساجد چهار ایوانی ساخته شده است. بر روی این اثر معماری پربها در دوران صفوی، تغییرات زیادی انجام گرفته و قسمت هایی به آن افزوده شده است كه از آن جمله می توان به مناره و گلدسته و ایوان جنوبی آن اشاره كرد. نقش های تزئینی با نقوش گل و بوته و اسلیمی های زیبا در زیر و نیم طاقی های ایوان اصلی صحن نیز از دیگر مواردی است كه به آن اضافه شده است. این مسجد در زمانی دیگر دستخوش تغییرات در معماری خود شده است، در این مرحله بیت الشتاء یا شبستان زمستانی در ضلع غربی آن گسترش یافته و تزئیناتی همچون مقرنس كاری، گچبری، تزئینات كاشیكاری و ستون های تراشیده شده به آن افزوده شده است. این مسجد از نوع مساجد چهار ایوان با حیاط مربع است كه در هر ضلع آن ایوانی قرار دارد و مشابه مسجد زواره و اردستان است و در محله خوزان و كهندژ از نواحی قدیمی شهرستان خمینی شهر قرار گرفته است.
تاریخچه
گفته می شود قبل از احداث مسجد امكان وجود آتشكده ساسانی در این مكان وجود داشته كه بعد از ورود اسلام به خوزان به مسجد تبدیل شده است، شیوه معماری آنرا به قرن هشتم هجری نسبت می دهند و آثار فعلی و تزئینات آن به عهد صفویه نسبت داده می شود. قدح موجود در آن به سنه ۱۱۰۸ ه.ق وقف گردیده است. در سال ۱۰۶۸ ه.ق (دوره صفویه) تغییرات و الحاقات به آن صورت گرفته كه شامل مناره و گلدسته است. در دوره قاجار شبستان ضلع غربی مسجد گسترش یافته و تعمیر شده است و ایوان های چهارگانه آن با هم قرینه هستند.
معماری بنا
این مسجد تاریخی از نوع مساجد چهار ایوانی است كه حیاطی مربع شكل نیز دارد كه در هر یك از اضلاع آن یك ایوان ساخته شده است. بنا مشتمل بر صحن، ایوان ، گنبد خانه و شبستان های ستون دار است كه با كاشی و آجر تزئین و نما‌سازی شده است. حیاط مسجد، مربع شكل است و در هر ضلع آن ایوانی قرار گرفته است. شبستان مسجد در عقب ایوان باختری واقع شده است. این شبستان۲۰ ستون سنگی با ارتفاع تقریبی ۲ متر از سنگ پارسی دارد كه به وسیله قطعاتی از سنگ مرمر شفاف از بالا نور را جذب می كند. در حال حاضر، كتیبه ای در مسجد نیست و تنها یك سنگاب با كتیبه ای به تاریخ رمضان ۱۱۰۸ هجری قمری وقف حاجی حیدر، دیده می شود. معماری مسجد به شیوه معماری مساجد قرن هشتم است و آثار فعلی و تزئینات آن مربوط به عصر صفویه بوده و در آن دوره به بنا اضافه شده است. از ویژگی های این بنای تاریخی، مقرنس كاری و قطار بندی به همراه گچبری، تزئینات معقلی، كاشی كاری و مشبك گچی و آجری با ستون های سنگی تراش در قسمت شبستان است. این تزئینات زیبا را شاید در كمتر مسجد جامعی با چنین قدمتی بتوان دید. شاید بتوان گفت مهم ترین و جذاب ترین قسمت مسجد، كه توجه گردشگران را بسیار به خود جلب می كند، تزئینات كار شده در این مسجد است.
علت نامگذاری
خوزوان یا خوزان از واژه «خوز» و «ان» نشانه كثرت و جمع تشكیل شده است. خوز در سنگ نوشته های شاهنشاهان هخامنشی به قوم عیلامیان و از سرزمین آنها گفته می شده كه در منطقه كوهستانی بین النهرین تا فلات ایران گسترده شده بود. همچنین گفته می شود خوزان به محل طلوع و درخشیدن خورشید اطلاق می شود. از آنجا كه خمینی شهر از سه ده به نامهای خوزان، فروشان و ورنوسفادران بوجود آمده بود، به آن (سه ده) می گفتند كه بتدریج بر اثر گسترش این دهات و اتصال آن به یكدیگر به همایونشهر و سپس خمینی شهر تغییر نام داد.
نحوه دسترسی
آدرس :خمینی شهر، خیابان شریعتی جنوبی، پنجشنبه بازار
