مسجد آرد خرما اردكان ، كوچكترین مسجد ایران می باشد كه یكی از سادهترین و در عین حال كوچكترین مساجد تاریخی ایران در كوچه دروازه میرمحمدصالح در ابتدای خیابان امام خمینی(ره) شهر اردكان در استان یزد می باشد . این مسجد با وجود سادگی و بیآلایشی خود، تاریخچه ای عجیب در پس آن پنهان است.هرچند همه مردم اردكان با نام این مسجد كه “آرد و خرما” نام دارد، آشنایی دارند ولی تنها وجه تسمیه و علت نامگذاری آن نیز در هاله ای از ابهام است. این مسجد كه نه معماری منحصر به فردی و نه سبك روشن و واضحی در ساخت دارد، تنها دارای یك مشخصه است كه آن را از منحصر به فردترین مساجد ایران قرار داده و آن هم ارتباط تنگاتنگش با مردم در طول بیش از یك قرن گذشته است.
اگر به استان یزد سفر كرده و از جاذبه‌های گردشگری اردكان دیدن كرده‌اید بازدید از مسجد آرد خرما، كوچكترین مسجد ایران را نیز در لیست خود قرار دهید.
وجه تسمیه مسجد آرد خرما
“مصطفی شاكر” خادم این مسجد در مورد وجه تسمیه آن میگوید: نقل قول‌های گذشتگان حاكی از آن است كه تاجری از شاهرود به علت مرگ شترش مدتی در اردكان ساكن می‌شود و مردم ساخت مسجدی را در محل فرود آمدن كاروانش به وی پیشنهاد میكنند كه او اعلام میكند پولی برای این كار ندارد اما حاضر است به جای دستمزد كارگران به آنها آرد و خرما بدهد، لذا بعد از ساخت مسجد، آن را مسجد “آرد و خرما” نامیدند.
اما اهالی محله دروازه میرصالح به نقل قول دیگری نیز معتقد هستند؛ آنها شنیدهاند كه در گذشته، پشت مسجد كنونی، آسیابی وجود داشته كه اكنون اثری از آن نیست. به گفته آنها، در زمان قحطی كه وضعیت اقتصادی مردم بد بود، مردم اردكان برای تهیه آرد، هسته خرما را به این آسیاب می‌آوردند و تبدیل به آرد میكردند و به همین دلیل به مسجد مذكور نام “آرد خرما” نهادهاند.
تاریخچه مسجد آرد خرما
سبك معماری مسجد آردخرما شبیه به سبك بناهای دوره صفویه است اما كارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند كه قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد كه چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی كه از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند. یكی از این وقف نامه ها مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ.
معماری مسجد
سبك معماری بنای مسجد آرد و خرما، نزدیك به سبك بناهای دوره صفویه است اما تنها یك احتمال وجود دارد كه قدمت آن به دوره صفوی برسد چرا كه آثار باقیمانده از جمله وقفنامههای مسجد مربوط به دوره قاجاریه بوده و زیلوی قاجاری آن چند سال پیش به دست یغماگران میراث كهن، ربوده شده است. به گفته خادم این مسجد، دو وقفنامه برای این مسجد وجود دارد كه یكی مربوط به قرائت قرآن و دیگری روغن چراغ است كه هر دو در قرن سیزده هجری قمری یعنی در سالهای ۱۲۶۷ و ۱۲۷۸ ه.ق نوشته شده است.معماری مسجد آرد و خرما مانند سایر مساجد كوچك محلی دیگر، فاقد گچبری و تزئینات خاص است. سقف بنا را به روش طاق و تعویزه پوشیدهاند و یك چهارم كل مجموعه را با یك نشیمنگاه در بخش سر در ورودی ساختهاند. بخش ورودی در عرض ۲.۵ متر و عرض ۱.۶ تر و با یك قاببندی ساده، از نشیمنگاه و در ورودی فضای بنا، تفكیك شده است.مسجد به صورت غربی – شرقی و در عرض سه متر و طول ۵.۵ متر بنا شده و به همین علت نیز در سمت شمالی یا سمت راست بنا، سه طاقچه جهت قراردادن قرآن ها تعبیه شده است.
اطلاعات عمومی درباره مسجد آرد خرما
بهترین فصل گردشگری: بهار و پاییز
نحوه دسترسی به مكان: باخودرو شخصی
مسیر دسترسی به مكان: خیابان امام خمینی(ره)شهرستان اردكان
فاصله تا مركز استان: ۶۵كیلومتر
فاصله تا مركز شهرستان: نزدیك به مركز شهرستان
امكانات رفاهی موجود: نزدیك به مغازه و فروشگاه، نزدیك به پارك باغ ملی، سرویس بهداشتی
مكانهای گردشگری نزدیك به آن: بافت قدیمی اردكان، مسجد جامع اردكان، موزه مردم شناسی، موزه فرهنگ، خانه های قدیمی اردكان
در چند سال گذشته تعمیر این مسجد با اقداماتی مانند مرمت ضلع جنوبی مسجد، تراشیدن دیوار بیرونی و بازسازی نمای آن و كفسازی صحن جنوبی مسجد انجام شده و طرح توسعه این مسجد با اضافه شدن ساختمانی به ابعاد چهار در ۷.۵ متر به اتمام رسیده است و بعد از اجرای طرح توسعه مسجد آرد و خرما، این مسجد رونق چشمگیری به وی‍ژه با حضور ورزشكاران و پیشكسوتان ورزشی اردكان داشته است و در مناسبتهای گوناگون مامنی برای آرامش و خلوت بندگان حضرت حق و بعضاً مكانی برای پخت و توزیع نذورات است.بنا بر شواهد و نقل قولها این مسجد را كوچكترین مسجد ایران مینامند ولی سندیتی در این رابطه وجود ندارد. اما باید اعلام كنیم اگر به دنبال دیدن «ترین» ها در ایران هستید باید به دیدن این مسجد بروید!
