كتیبه سیغندل ورزقان یا كتیبه میخی اورارتوئی (۷۵۳ – ۷۳۵ پیش از میلاد) در سه كیلومتری روستای سیغندل در ورزقان و بر دامنه كوه زاغی بر سینه سنگی یكپارچه و مرتفع منقوش است.سمت جنوبی سنگ مزبور كه به شكل هرم ناقص است، را به صورت مستطیلی صاف و صیقلی نموده و فرمان ساردوی پسر آرگیشتی پادشاه اورارتوئی را در ده سطر به خط میخی بر آن نقش كرده اند.این كتیبه به شماره ۷۹۵ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.سیغندل یكی از روستاهای استان آذربایجانشرقی است كه در دهستان ازومدل جنوبی بخش مركزی شهرستان ورزقان واقع شدهاست. این روستا در ۵ كیلومتری شهرستان ورزقان ودر مسیر جاده ورزقان-اهر قرار دارد و كتیبه میخی اورارتوئی در ۳ كیلومتری این روستا و بر دامنه كوه زاغی بر سینه سنگی یكپارچه و مرتفع منقور است.
اورارتو نام حكومت مقتدری بوده كه در مركز فلات آناتولی و كناره دریاچه ی وان از اتحاد طوایف مختلف ایجاد شده بود و بعدها در اثر حملات و كشورگشاییها قلمرو آنها تا كناره های دریای خزر كشیده شد.این سنگ نبشته كه مشتمل بر ده سطر است، توسط محمد جواد مشكور كشف شد و در سال ۱۳۳۰ شمسی آن را به جهانیان شناساند. همین كتیبه را بعدها دانشمند اورارتوشناس گرجی به نام ملیكشویلی از روی عكس آن خواند و نتیجه پژوهش خود را در این باره در سال ۱۹۶۰ انتشار داد.
سنگ نبشته سیغندل به ساردوی دوم (۳۳-۷۵۰ ق.م) پسر آرگیشتی اول تعلق دارد و در آن از حمله به ناحیه كوهستانی پولو آدری و گشودن ۲۱ دژ و تصرف ۴۵ یا ۴۴ شهر در یك روز، سخن میرود.
ملیكشویلی حدس زده است كه پولو آدری محل زندگی یك طایفه كوهنشین در شمال آذربایجان ایران بوده و كتیبه به حوادث سالهای ۴۵-۷۴۷ قبل از میلاد مربوط میشود.
ترجمه و تفسیر كتیبه سیغندل:
۱ – ارابه جنگی خدای خالدی به راه افتاد
۲ – آن به كادیا اونی پادشاه پولو آدی حمله كرد
۳ – ناحیه ای كوهستانی است به یاری خالدی توانا
۴ – در ارابه جنگی نیرو مند خالدی این لشكر كشی
۵ – ساردوری پسر آرگیشتی صورت گرفت
۶ – ساردوری گوید من ۲۱ قلعه را گرفتم
۷ – من در یك روز ۴۵ (یا ۴۴) شهر را تصرف كردم ، لیب لی اونی
۸ – شهر پادشاه و شهر مستحكم را در جنگ گرفتم
۹ – ساردوری پادشاه مقتدر شاه بزرگ
۱۰- شاه كشور شاه مملكت بیا اونی و فرمانروای شهر توشپا

در سطر اول از كتیبه، سخن از خالدی است. خالدی یكی از خداوندان اورارتویی بوده و در معابد بزرگ در صدر خدایان اورارتوی قرار داشت. وی خدای جنگ بوده كه در مقایسه با سایر مجسمه ها و كتیبه های كشف شده ا ز اورارتوییان به «شكل انسان كه گاهی با ریش و گاهی بدون ریش و ایستاده بر روی یك شیر، نشان داده شدهاست.» آنها برای جنگ از خالدی اجازه میگرفتند و آنچه در سطر سوم می خوانیم نشان می دهد اورارتوییان معتقد بوده اند كه پیروزی در جنگ حاصل توانایی خالدی است.
در سطر دوم از شخصی به نام كادیااونی نام می برد كه پادشاه منطقه پولودآدی بوده است و می نویسد، خالدی به راه افتاد و به آنجا حمله كرد.
در سطر سوم به توصیف ناحیه ی پولوآدی میپردازد و میگوید منطقه ای كوهستانی است و شاید اورارتوییها به منطقه قره داغ پولوآدی میگفتند.
در سطر چهارم منظوراز ارابه شاید مجموع لشكركشی هایی باشد كه معتقد بوده اند از طرف خالدی انجام میشده و از قدرت زیاد آن یاد شده است و در سطر پنجم از ساردوری پسر آرگیشتی به عنوان فرمانده یاد میكند.
سطر ششم از قول ساردوری به تصرف ۲۱ قلعه در منطقه اشاره كرده و در ادامه ودر سطر هفتم از ۴۵ شهر یاد می كند كه در عرض یك روز آنها را متصرف شده است و از لیب لی اونی به عنوان یكی از شهرهای مهم و محكم یاد می كند كه در سطر بعدی از تصرف آن سخن به میان آورده است. سپس به تعریف و تمجید از خود به عنوان شاه مقتدر و شاه كشورهای فتح شده می پردازد .
اوراتوئی ها خود را ( بیاای نی ) می گفتند و پایتخت آنها شهر توشپا بوده است.
اینكه اورارتوییان چهل و چهار شهر و بیست ویك قلعه را فتح كرده اند نشان میدهد كه در منطقه ورزقان و منطقه منتهی به سیغندل شهرهای زیادی بوده است و شاید قلعه های كاسین، زرآوا، وتپه های نقاره داشی سكی اوستی، مازار دالی سی و روستاهای لَه لَلّو، كیقال و غیره از یادگارهای آن دوران باشد. آنچه در كتیبه سیغندل میخوانیم و به نتیجه میرسیم این است كه منطقه ورزقان و قره داغ در آن زمان از شكوه و عظمت و رونق بسیاری برخوردار بوده است.

قلعه های اطراف كتیبه:
ملیكیشولی دانشمند و اورارتوشناس گرجی كه این كتیبه را ترجمه كرده است از وجود قلعه های مختلفی در اطراف آن خبر داده و نیز وجود طایفه ی كوه نشین در این منطقه را محتمل میداند.
هیأت باستان شناس آلمانی در سال ۱۹۶۷ و ۱۹۷۱ در اطراف سیغندل به پژو هشهایی مقدماتی دست زده اند و از وجود دو قلعه در این محل خبر داده اند كه یكی به دوران پیش از تاریخ كه به دست ساردوری دوم تسخیر شده است و دیگری متعلق به اورارتوییهاست و «این قلعه به دست ساردوری دوم در جوار قلعه ی قدیمی ساخته شده است و قلعه مذكور در سیغندل از جمله بزرگترین استحكامات در ایران است.»
در روزگاران قدیم در بالای كتیبه سنگی قلعه ارمنی نشین [در حوالی كتیبه ی سیغندل] وجود داشته كه مردم كارهای آهنگری خود را به آنها مراجعه میكردند.» این مورد را سالمندان سیغندل نیز تصدیق میكنند و نیز به دلیل آشنایی ارامنه و اوراتوییها به فن آهنگری وجود ارمنی نشینان در این قلعه بعید به نظر نمی رسد (بخصوص كه در زمانهایی ارمنی ها بر آذربایجان مسلط بوده اند.) محمد جواد مشكور كاشف كتیبه سیغندل، اورارتوییان را از تمدن های دنیای قدیم میشمارد.