تیمچه هراتی یزد كه قدمت آن به اوایل دوران پهلوی می رسد ، به جهت دارا بودن الگوی معماری سنتی همواره مورد توجه گردشگران بوده است. این بنا كه قسمتی از مجموعه بافت تاریخی شهر را تشكیل می دهد،روزگاری محل مراجعه و تجارت مردم بوده است . این بنا در مجاورت خیابان امام خمینی یزد واقع شده است . تیمچه هراتی یزد در واقع یك نماد شهری می باشد كه ورودی های فرعی آن زیبایی معماری سنتی منطقه در بافت تجاری را تداعی می كند . شیوه ساخت ، نوع الگوی معماری ، اصالت و ویژگیهای تزئینی بنا از مواردی هستند كه نظر گردشگران را به خود معطوف نموده است.
نمای رو به خیابان ِاثرِ تاریخی تیمچه هراتی در یزد.
تاریخچه بنای تیمچه هراتی در یزد
تاریخ این بنا را به دوران پهلوی اول نسبت داده اند . بنای تیمچه هراتی در تاریخ هفدهم از ماه اسفند در سال ۱۳۸۱ با شماره ۷۷۸۵،به عنوان یكی از آثار ملی كشور معرفی گردید.محلی ها مالكیت اولیه بنای مذكور را به مرحوم هراتی نسبت داده اند ،اما هرگز سندی در این خصوص یافت نشد . پس از هراتی بازرگانانی كه در این بنا مشغول تجارت بودند از ساكنان آن محسوب می شدند . آخرین مالك بنا را آقای دكتر مجیبیان معرفی نموده اند . پس از آن بنا بر اثر عوامل جوی و فرسایشی مدتی متروك ماند و در طی سال های گذشته مورد مرمت و باز سازی قرار گرفت.
نمایی از بنای تیمچه هراتی قبل از مرمت. تیمچه اصطلاحی ایرانی است كه گاهی به فضای سرپوشیده وسیع با حجره های دو یا سه طبقه دور تا دور اطلاق می شود و گاهی نیز آن را به راسته بازار كوتاه ،پهن و مسقف كه از دو سو قابلیت بسته شدن دارد،منسوب می دارند. تیمچه هراتی نیز بنایی است از مجموعه تجاری كه در قلب بافت تجاری شهر یزد واقع شده است . این مجموعه تاریخی كه امروز به صورت نمادین جلوه می نماید،در گذشته محل مراجعه و تجارت مردم بوده است . بنای تیمچه هراتی در مجاورت خیابان امام خمینی یزد كه از خیابان های اصلی و اولیه شكل گیری شهر یزد می باشد،بنا شده است .
طرحی از مبنای دید و منظرِ تیمچه هراتی یزد.
سبك معماری استفاده شده در چهار جبهه ،نشانگر تعلق اثر به دوران پهلوی می باشد ،كه ظاهر درها و پنجره ها ،نمای آجری رو به خیابان و نوع ستون ها این نظریه را تایید می نماید . تیمچه هراتی یزد بنایی با ویژگیهای منحصر به فرد و متفاوت نسبت به معمول ِ بناهای تاریخی از این حیث می باشد.هویت سازندگان ، الگوی معماری ، هدف از ساخت و نوع استفاده از بنا،هر كدام به نوبه خود دارای نكات تامل برانگیزی هستند كه به بنا جایگاه متفاوتی می بخشند . قرار گیری تیمچه در مجاورت بازار و اهمیت محوطه ی بازار بر توریستی بودن مجموعه تاكید دارد . به طوری كه نظر اكثر گردشگران داخلی و خارجی را به خود معطوف نموده است .
نمایی از پنجره ها و طاقكان در بنای تیمچه هراتی یزد.
نمایی دیگر از بنای تیمچه هراتی یزد.
تیمچه هراتی در مجاورت بافت شهری یزد واقع شده و شاخصیت آن از لحاظ موقعیت قرار گیری در خیابان اصلی و قدیم امام منجر شده است تا این اثر به عنوان یك نماد شهری مطرح شده و در اذهان عموم مردم جا گیرد. جنبه های یادمانی الگوهای معماری ِاین بنا بسیار ریشه دار است و در نظر مردم ارزش و اعتبار ویژه ای یافته است . بنای مذكور به عنوان یك پتانسیل مهم اجتماعی و فرهنگی به شمار می آید، كه جایگاه ارزشمندی در سیمای شهر یزد دارد .
نمایی ازتیمچه هراتی در مجاورت خیابان اصلی و قدیمی امام در یزد.
دیوار های باد بر كه از نوع خشتی می باشد ، ساختار یك بنای سنتی را تداعی می كند كه بر جذابیت بازدید بنا از سوی گردشگران می افزاید. در دیوارهای اثر از درگاه ها و پنجره های بسیار بهره برده شده است. وجود طاقچه ها در اتاق ها به نوعی بیانگر چگونگی معماری زمان ِ اثر می باشد. این بنا دارای نعل درگاه های خشتی و در نما به سبك رومی می باشد .
تصویر بخشی از پنجره های رو به بیرون تیمچه هراتی یزد.
نمونه ای از نعل درگاه حجره ها در تیمچه هراتی یزد.
تصویر قسمتی از فضای داخلی تیمچه هراتی یزد
در روی پشت بام تركیبات آجر باعث ایجاد كنگره هایی گردیده اند كه خط عمودی نما را محصور می كند. از جمله تزئینات بنا می توان به نمای سیمگل و گچ اشاره كرد. نمای بیرونیِ رو به خیابان نیز دارای نمای آجری می باشد.
نمای آجری رو به خیابان، در بنای تیمچه هراتی یزد.
در اطراف این بنا چندین واحد مسكونی با معماری ساده و چند واحد تجاری و تاسیساتی كه بعد ها شكل گرفته اند، قرار دارد. از همجواری های حائز اهمیت بنا، قرار گیری مسجد فاطمه الزهرا (س) در كوچه پشتی تیمچه می باشد.
همجواری تیمچه هراتی یزد و مسجد فاطمه الزهرا (س) . معابر فرعی متصل به تیمچه هراتی به صورت شبكه ای بوده كه چگونگی بافت شهر سازی سنتی را آشكار می سازد. این معابر در گذشته شاه كوچه نامیده می شدند. ابعاد این كوچه ها بر اساس شرایط اقلیم و نیازها سنجیده شده است. درواقع قسمت عمده بنا تداعی كننده یك اثر سنتی ِبومی است كه بر حسب شرایط اقلیم منطقه شكل گرفته است.
نمایی از معبر كوچه پشت ِ تیمچه هراتی در یزد
