سقانفار كیجا تكیه ای در بابل است كه این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۱۷۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.از عشق و علاقه ایرانیان به امام حسین (ع) و اهل بیت تكیه هایی در سراسر ایران بوجود آمده است كه این تكایا مكانهایی زیبا و عرفانی برای عزاداری های باشكوه در ایام محرم می باشد . سقانفار كیجا در دوره ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۳۰۶و در مركز محله ” حمزه كلا” بنا شد .
و طولی نكشید كه به یكی از جاذبه های این محله تبدیل شد و به محلی برای عرض عشق و ارادت عاشقان ابا عبدالله گردید باید گفت كه شالوده این بنا با عشق گذارده شده زیرا دو دختر جوان با پول جهیزیه خود این مكان را بنا كرده اند و در سال ۱۳۲۰ این بنا دوباره احیا و بازسازی شده است.
وجه تسمیه و معنی سقانفار كیجا تكیه
داستان این نام گذاری به انجایی بر می گردد كه در سال های دور، بیماری مهلك “وبا” كل این منطقه را درگیر مرگ ومیر كرده بود و دو دختر جوان نذر می كنند كه برای نابودی این بیماری پول جهیزیه خود را صرف ساخت بنایی برای عزاداری امام حسین(ع) نمایند متاسفانه بعداز دو سال هر دو دختر فوت می نمایند و واژه ” كیجا” كه در فرهنگ مردم طبرستان معنی دوشیزه می دهد، بر روی این تكیه گذاشته شد و اما واژه ” سقانفار” یا ” سقانپار” و ” سقاتالار” در گویش مردم مازندران به اتاقك ها و آلاچیق های چوبی اطلاق می شود كه برای گورستان ها و تكایا و مساجد ساخته می شود.
زمانی كه به مشاهده این بنا می آیید قطعا با دنیایی از طرح، نقش، نگارو ظرافت روبرو خواهید شد. نقش هایی كه گویی با بازدید كنندگانشان حرف می زنند و دنیایی از زیبایی حیرت انگیز را به همگان هدیه می دهند و انقدر معماری این بنا پیچیده و هنرمندانه می باشد كه معرفی همه ی انها شاید در یك مقاله نگنجد. در ابتدا به سراغ معرفی سقاتالارجزء اصلی تكیه می رویم; ستون های مزین شده در سقانفاراین بنا پایه های ساختمان را محكم و استوار نگه داشته و یكی از عناصر زیبا شناسی این بنا، همین ستون ها می باشند. تزیینات ستون های سقانفار همگی با اشكال چهار گوش و یا نوار های چوبی زیبا شده اند و سرستون های كنده كاری شده نیز این بنا را شكیل تر كرده است. سقانفار این تكیه با اشكال گوناگون دیگری از جمله: حكاكی ذكر روی قطعه های چوب و یا اژدهایی با دهان باز به سوی خورشید مزین و این مكان را تبدیل به نشانه هایی از هنر معماری ایرانی كرده است. از دیگر ابزار ها و معماری های به كار رفته در این بنا می توان به : نال بالای سرستون، پلور، دهان اژدری، پتك، هلا، تخته و تخته پوشاننده سقف بنا اشاره كرد كه در رابطه با هركدام به توضیح مختصری بسنده خواهیم كرد.
نال بالای سرستون:همان گونه كه از نامش پیداست به بخشی از بالای سرستون اطلاق می شود كه در دورتا دور بنا قرار می گیرد و با تزییناتی از قبیل نقاشی و خطاطی مزین شده است.
پلور: همه ما بارها انها را در معماری خانه های شمالی دیده ایم، “پلور” همان تیر های چوبی قطوراست كه شاكله اصلی سقانفار را تشكیل می دهد.
دهان اژدری: سرستون ها كه جزئی جدا نشدنی از سقانفار ها به شمار می روند، دارای فرمی به شكل دهان اژدها می باشند كه تیر های افقی و عمودی بنا را به هم متصل می نمایند و این گونه معماری برگرفته از معماری اسیای شرقی و كشور چین می باشد.
پتك: ابزاری كه درز بین تخته های سقانفار را می پوشاند ” پتك” نام دارد.
هلا: بخشی دیگر از سقانفار “هلا” می باشد كه از تیر های چوبی اریب تشكیل شده و بر روی همه انها تخته كوبی انجام می شود.
تخته: تخته نیز وظیفه پوشاندن پلورها را بر عهده دارد.
تخته پوشاننده سقف: این تخته ها همراه با سفال و گالی، سقف سقانفار را می سازند و تخته ها جنسشان از چوب های نازكی است كه با نقوشی از جمله تصاویر گیاهان، حیوانات و نقش های اساطیری مزین شده است.
نقاشی های حك شده بر پیكره بنا: طرح ها و نقاشی های گوناگونی كه همگی حامل پیامی از فرهنگ و سنن گذشته می باشند وبعضا بر گرفته از فرهنگ و معماری كشور چین است، بر روی تخته های چوبی تكیه به چشم می خورد. این نقاشی ها عبارتند از: خورشید، دیو، جبرئیل، بدن انسان با سرهای شغال، سگ، ماهی و پرندگان، مرد قلیان به دست، شكارچی باتفنگ، مالك عذاب، رستم ودیو سفید، دختری كه گاو می دوشد، اسرافیل مشغول دمیدن در صور، ماری كه به دور مرغی می پیچد و همچنین مرثیه محتشم كاشانی نیز با خطی هنرمندانه و زیبا بر پیكره این بنا نقش بسته است
تمام این اجزا و اشكال روی هم رفته بنایی چهارگوش در دوطبقه را ساخته اند، بنایی كه جای جای ان نشانه هایی از هنر خطاطی، منبت كاری، نقاشی و سفال گری به چشم می خورد.
این بنای دوطبقه كه در یك طبقه ی آن زنان برای عزاداری گرد هم می آیند و در طبقه دیگر مردان مشغول سوگواری می شوند با یاد و نام حضرت ابوالفضل(ع)كه سقای دشت كربلا می باشد ساخته شده و در زیر سقانفار این بنا، زیر تخت و طبقه هم كف می باشد كه روی هم رفته تكیه ای چشم نواز را شكل داده است.
كاركرد های دیگرسقانفار كیجا تكیه بابل: همان گونه كه بیان شد این تكیه با نام امام حسین (ع) و اهل بیت مطهرش بنا شده و به همین علت در گذشته كه مردمان روستا از امكانات آب لوله كشی برخوردار نبوده اند در این مكان ظرف بزرگی كه حجم فراوان اب را در برمی گرفته قرار داده می شده تا مردم از آب آشامیدنی بنوشند و سیراب گردند.
از زمانی كه این تكیه علاوه بر كاركرد های متعددش تبدیل به قطب گردشگری نیز گشته امكانات فراوانی از جمله: سرویس بهداشتی، اقامتگاه، رستوران، دسترسی به وسایل نقلیه و بوفه نیز در این مكان تعبیه شده است.
نحوه دسترسی به سقانفار كیجا
آدرس: مازندران- بابل- محله حمزه كلا
