حوض دختر گبر ،یك حفره سنگی كه متعلق به قرن ۵ تا ۷. م می باشد كه آن را شناسنامه اقلید می نامند. این حفره سنگی متعلق به دوران ساسانی می باشد كه قدیمی ترین كتیبه ایران به خط پهلوی بر روی دیواره آن نقش بسته است. حوض دختر گبر در اصل محل دفن فردی مهم در دوران یزدگرد سوم ساسانی است. كاوش های باستان شناسی صورت گرفته نشان هایی از شیوه دفن مردگان در آن تاریخ را به دست آورده است.حوض دختر گبر اقلید، سند افتخار تمدن كهن این شهرستان است.
شهرستان اقلید با ۴۴ اثر تاریخی كه به ثبت ملی رسیده اند، میراث با ارزشی را در دل خود جای داده است. اقلید را كلید فتح استان فارس می نامیدند. زیرا برای دستیابی به فارس اول باید اقلید فتح می شد.
در دامنه تپه ای به نام تل قلات دخمه ای قرار دارد كه شبیه گودالی است. مردمان محلی نام آن را حوض دختر گبر گذاشتند و به همین نام معروف شد. بر دیواره این گودال كتیبه ای نوشته شده است كه به عنوان شناسنامه آن در نظر گرفته شده است.
حوض دختر سه پله، یك حوض با عمقی كم و یك كتیبه به خط پهلوی ساسانی دارد كه این كتیبه به طول ۲ متر و عرض ۸۸ سانتیمتر است. كتیبه ای كه با خود تاریخ این منطقه را حمل می كند.
با رمزگشایی این كتیبه مشخص شد كه حوض سنگی به نام دخمه در این كتیبه ثبت شده است. در این حوض یك فرد می تواند با زانویی جمع شده دفن شود.
یكی از شیوه های تدفین در دوران ساسانی دفن استخوان های مردگان در شكاف ها و حفره هایی در دل كوه و سنگ بود. گاهی به این حفرات دخمه گفته می شد. در گذشته بر روی این حوض سنگی، سرپوشی از جنس سنگ قرار داشت. كتیبه ای كه در حوض دختر گبر قرار دارد یكی از مهمترین كتیبه های دوران ساسانی است. البته بخش هایی از این كتیبه آسیب دیده و از بین رفته است.
دلیل اهمیت این كتیبه شیوه نگارش آن است كه به صورت عمودی و با خطوط شكسته نوشته شده است كه سبك خاصی در كتیبه های ساسانی است. نوشته های روی این كتیبه شامل اطلاعاتی در خصوص نام فرد متوفی و نسب وی، تاریخی كه در آن كتیبه نگاشته شده و نام فردی كه دستور ساخت آن را داده است، می باشد.
در بالای این تپه كه حوض دختر گبر در آن قرار دارد استودان هایی كه متعلق به دوران زرتشتیان است كشف شده است. زرتشتیان قبل از آنكه استخوان های مردگان را در استودان قرار دهند، جسد را در محلی باز قرار می دادند تا روح از بدن آن خارج شود. سپس آن را در فرورفتگی هایی كه به آن استودان می گفتند دفن می كردند. زیرا آنها معتقد بودند كه مردگان ناپاك هستند و برای آنكه خاك و آب آلوده نشوند اجساد را به حیوانات و پرندگان وحشی می سپردند و سپس استخوان های باقیمانده آن را دفن می كردند.
این سند تاریخی در سال ۱۳۳۴ كشف و در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. مردم محلی اعتقاد دارند كه این اثر تاریخی بسیار باارزش و مبارك است.
البته در حال حاضر مراقبت خاصی از این اثر تاریخی صورت نمی گیرد. اثرات مخربی كه حوادث طبیعی بر روی این میراث ملی می گذارند به مرور زمان باعث از بین رفتن آن خواهد شد. بطوری كه اكنون هشت سطر اول این كتیبه از بین رفته است. این حوض بخشی از تاریخ این مرز و بوم را با خود دارد. حداقل كاری كه می توان انجام داد ایجاد یك حفاظ شیشه ای بر روی این یادگار ساسانی و حافظت از آن در مقابل عوامل طبیعی است.
نحوه دسترسی به حوض دختر گبر
در مسیر آباده به اقلید، در سمت چپ جاده تپه هایی قرار دارند. در پایین یكی از این تپه ها آرامگاه امامزاده عبدالرحمن است. به این امامزاده كه رسیدید باید ماشین خود را پارك كنید و ادامه مسیر را پیاده بروید. در دامنه تل قلات، حوض دختر گبر دیده می شود.دقت كنید كه برای بازدید از این اثر تاریخی باید از روی سنگ های بزرگی در روی تپه بالا بروید بنابراین شاید مسیر برای افراد كهنسال و كودكان كمی مشكل باشد.
اقلید
اقلید یكی از شهرهای استان فارس است كه در فاصله ۲۷۵ كیلومتری شیراز قرار دارد. در گذشته به اقلید كلید گشایش استان فارس گفته می شد. كم كم كلید به كلیل و سپس به اقلید تغییر پیدا كرد. به آن كلید می گفتند زیرا برای فتح فارس اول باید به فتح اقلید اقدام می كردند. این شهرستان دارای آب و هوایی سرد و كوهستانی است. ارتفاعات برفگیر این منطقه باعث جاری شدن چشمه های زیادی در فصول بهار و تابستان می شود. از این رو این منطقه حاصلخیز و سرسبز است. اقلید در فصل تابستان میزبان عشایر است.
اقلید شهری است كه ارزش تاریخی بسیار زیادی دارد. قرار گیری آن در مسیر جاده شاهی از اصفهان به شیراز، باعث شد كه این منطقه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی گسترده تری داشته باشد. اقلید مركز تربیت اسب های جنگی كوروش بود. در اسناد تاریخی از اقلید به عنوان شهری آباد و مهم در دوران قبل از اسلام یاد شده است. این شهر در فهرست مرتفع ترین شهرهای ایران رتبه ششم را دارد.
