غار التپه بهشهر در روستایی با نام التپه در استان مازندران شهرستان بهشهر واقع شده است. یكی ازقدیمی ترین سكونتگاه های بشری در استان های مازندران و گیلان و گلستان با قدمت بیش از دوازده هزار سال در غار التپه شناسایی شده است.لازم به ذكر است كه شهرستان بهشهر دارای غارهای باستانی هوتو، كمربند و التپه است كه به زمان پیش از تاریخ و نو سنگی و میانه سنگی تعلق دارند. آثار بدست آمده از این غارها قدمت و زمان طولانی زندگی بشر در این نقطه از دنیا را به اثبات می رساند.
التپه نام سكونت گاهی در دامنه های شمالی رشته كوه های البرز یا به طور دقیق تر در پایه كوهای جهان مورا (پیش كوههای البرز) است. روستای التپه با چشم اندازی وسیع به سمت شمال مشرف بر جلگه سرسبز و حاصلخیز مازندران و دورتر از آن خلیج گرگان (خورد دریا) و شبه جزیره میانكاله و دریای خزر (گت دریا), از سوی دیگر با چشم اندازی به سمت جنوب به كوه های جهان مورا و درختان سر سبز و سر به فلك كشیده جنگل منتهی می گردد. روستای التپه در جنوب شرقی دریای خزر و جنوب غربی خلیج گرگان و در یك كیلومتری شهر بهشهر و جنوب بزرگراه ارتباطی بهشهر- گرگان قرار گرفته است.
بقایای نخستین اجتماعات بشری در دوره فرا پارینه سنگی Epipalaeolitic در غار التپه به دست آمده است. غار التپه درشرق شهر بهشهر و غرب روستای التپه واقع شده است. این غار در سال ۱۹۴۶ میلادی توسط Dr.Mac Berny حفاری شده و لایه های تمدنی دوره فرا پارینه سنگی (زندگی و معیشت این جوامع بر اساس شكار غزال و فوك استوار بوده) در آن نمایان شده است. بر اساس داده های استخوانی و صنایع سنگی در این غار، این دوره از ۱۲۵۰۰ سال پیش آغاز و در حدود ۱۱۰۰۰ سال پیش به اتمام رسیده است.
علت نامگذاری التپه
التپه را گاه علی تپه می نامند كه اشتباه است. «التپه مركب از دو كلمه ال + تپه است. “اَل” نام درختی كه در گذشته با قدمت چند هزار ساله دراین منطقه می روئید، “تپه” نوعی عارضه ارتفاعی است. درمحافل علمی جغرافیائی ،”ال” بعنوان نام درخت و پدیده طبیعی و”تپه” هم بعنوان عارضه ارتفاعی و آن نیز یك پدیده طبیعی خوانده می شود كه دو پدیده طبیعی در كنار هم در این نام استفاده شده است». بنابراین التپه به معنای درختانی بر روی تپه است و باتوجه به قرارگرفتن این روستا بر ارتفاع، باید بپذیریم كه واژه التپه و وجه تسمیه آن صحیح است.
تغذیه مردم عصر حجر
خوراك مردمان این دوران ازسوی شكارچیان و از گیاهان و گوشت جانوران فراهم می شد. مردمان این دوره به بخش هایی از تن جانوران، مانند جگر، قلوه و مغز دلبسته بودند. خوراك روزانهٔ اینان سرشار از كربوهیدراتی بود كه از بنشن یا حبوبات به دست می آمد.
پژوهش ها نشان می دهد كه دوسوم انرژی موردنیاز مردمان آن دوران از گوشت به‌دست می آمد. آنان نیز مانند مردمان كنونی، از چربی پرهیز می كرده‌اند ولی نه به همین نسبتِ كنونی. گمان برده می شود كه نخستین مصرف شیره، كه از ترش شدن انگورهای وحشی ساخته شده بوده، در این دوره رخ داده باشد.
ویژگی دوران پارینه سنگی
در دوران پارینه سنگی، انسان ها در گروه های نسبتاً كوچك گرد هم آمده و به گردآوری گیاهان، ماهیگیری و شكار پرداخته اند. ساخت ابزار سنگی ویژگی اصلی این دوران است، اما انسان ها در سراسر پارینه سنگی از ابزارهای چوبی و استخوانی نیز بهره می گرفته اند. انسان ها در آن دوران از چرم و الیاف گیاهی نیز استفاده می كردند. در اواخر دوران پارینه سنگی، انسان ها نخستین بار اقدام به آفرینش هنری كردند كه شامل هنر صخره ای و ساخت اشیا و نقاشی درون غارها می شد. همچنین آغاز رفتار مربوط به باورهای دینی مثل برگزاری آیین ها و آیین خاكسپاری مربوط به اواخر پارینه سنگی است. آب و هوای پارینه سنگی متشكل از دوران یخبندان و بین یخبندان بود و بطور متناوب دماهای سرد و گرمی را تجربه می كرد.
چون بشر در این دوره ساختن ابزار و آلات سنگی را یاد گرفته است این دوره را عصر حجر می خوانند. اولین ابزار سنگی كه بشر ساخته محتملاً سنگ بزرگی بوده كه تمام اطراف آن را با وسیله ای تیز كرده بوده است. دانشمندان این وسیله را اصطلاحاً تبر محكم می نامند. همچنین تكه سنگ هایی كه در اثر خرد كردن سنگ ها بدست می آمد، به عنوان ابزار مورد استفاده قرار می گرفته است. تیشه دستی و پاره سنگ های تیز تنها ابزار انسان های عصر حجر بوده كه هزاران سال از آن ها استفاده می نموده اند.
عصر نوسنگی
در حدود ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد، تحول شگرفی در روش زندگی بشر پدید آمد. بدین معنی كه او كشت و پرورش محصولات را آموخت. این دوره را آغاز نئولیتیك یا «عصر حجر جدید» دانسته اند.در این دوره، او از حیوانات بعنوان منبع غذایی و از پوست آن ها برای لباس استفاده می كرد. او دسته هائی از حیوانات نگهداری می كرد، خانه می ساخت و به زودی نیز شروع به ساخت چیزهای تازه ای كرد كه در طبیعت یافت نمی شد.خاك رس را قالب گیری كرده، به بشقاب و ظرف تبدیل نمودند. وقتی كه آن را می پختند، می توانستند در این گونه ظروف پخت و پز نمایند. از پشم و كتان نخ تهیه می كردند.
عصر نوسنگی با رشد كشاورزی و آبیاری همراه است. چرا كه در عصر نوسنگی دما و بارندگی برای كشاورزی مناسب شد. عصر نوسنگی در ایران از حدود ۸۰۰۰ پیش از میلاد آغاز شد و حدود ۵۵۰۰ پیش از میلاد به پایان رسید. مشخصه این عصر در ایران رشد سكونت گاه های كوچكی است كه در آن ها ۵۰-۱۰۰ نفر ساكن شده بودند.این افراد یا در خانه های ساخته شده از آجر نپخته و یا چادر و یا سرپناه هایی از علف زندگی می كردند. حفاری های بیشتری برای شناخت تفاوت طبقات، شكل معابد و دیگر سازه های خاص آن زمان مورد نیاز است.تا این كه زمانی كه این انسان ها، شروع به كار و زندگی دسته جمعی كردند، ابتدا دهات و سپس شهرهایی به وجود آمدند و این سرآغاز همان چیزی بوده است كه امروزه « تمدن» نامیده می شود.
نحوه دسترسی به روستای التپه
روستای التپه در مسیر یكی از مناطق مهم تفریحی توریستی مازندران یعنی پارك جنگلی عباس آباد قرار دارد. این روستا در یك كیلومتری شهر بهشهر و جنوب بزرگراه ارتباطی بهشهر- گرگان قرار گرفته است. غار التپه نیز درشرق شهر بهشهر و غرب روستای التپه واقع شده است.