شهرستان آستارا در شمال غربی استان گیلان واقع شده است ، از شمال به رودخانه «آستارا چای» در مرز ایران و جمهوری آذربایجان، از شرق به دریای خزر، از جنوب به شهرستان تالش و از غرب به استان اردبیل محدود می شود. این شهرستان در بین كوههای پوشیده از جنگل تالش و ساحل نیلگون دریای خزراست.
جاده كرانه دریای خزر از آستارا شروع وبه بندر امام خمینی ختم می شود وبخشی از این جاده كه از شهرستان آستارا می گذرد به لحاظ چشم اندازهای طبیعی بسیارزیبا و بی نظیر است. آستارا كلمه ای تالشی است كه تالشیان آنرا «هسته رو»یا «آسته رو»تلفظ می كنند. اطلاق این نام به این شهر به این دلیل بوده كه سالها پیش در این ناحیه تپه های شنی، بركه ها، مردابها و نیزارهایی وجود داشته كه راه رفتن در آنها مستلزم احتیاط بوده و از این لحاظ آهسته رو یا آسته رو نامیده شده و به مرور زمان پس از آنكه عده ای از اطراف اردبیل و نواحی دیگر به این شهر مهاجرت نمودند و در آنجا مسكن گزیدند، آن را آستارا تلفظ نمودند.
چنانكه از كتب تاریخی بر می آید منطقه آستارا تا زمان صفویه و به خصوص پیش از اسلام، از موقعیت خاصی برخوردار نبوده است و از آن به بعد است كه به سبب بسط تجارت و موقعیت نظامی، اهمیت پیدا می كند و در آن قلاع متعددی می سازند. از زمان صفویه تا زمان قاجاریه نام آستارا صرفاً به منطقه ای بین انزلی و ارس كه قسمتی از آن در حال حاضر جزو جمهوری آذربایجان است اطلاق می شده است. در محل فعلی آستارا، دهی به نام دهنه كنار وجود داشت كه از زمان قاجاریه به بعد به سبب صدور كالا و آمد و شد نظامیان و ارتباط میان آذربایجان و گیلان توسعه یافته است.
آمد و شد بازرگانان و خارجیان و مسافرت تجار و ساكنین این شهر به نقاط مختلف روسیه و دیگر ممالك اروپایی سبب گردید تا تمدن جدید اروپا زودتر به این شهرستان رواج پیدا كند؛ به طوری كه همزمان با تأسیس دارالفنون در تهران، در آستارا نیز مدرسه ملی صادقیه افتتاح گردید و در سال ۱۳۰۰ نیز یك مدرسه دخترانه و همچنین یك كتابخانه و قرائتخانه دایر گردید. آستارا كه از آبادیهای قدیم گیلان بوده و به زبان تركی آذری تكلم می كنند،بعد از آذری زبانها ،اقوام گیلك و تالش بیشترین جمعیت شهرستان را تشكیل می دهند گفتنی است یكی از ویژگیهای معماری شهر آستارا بامهای سفالین وزیبایش است كه چهره ای متفاوت بدان بخشیده و به همین دلیل آن را شهر بامهای سفالی نیز نامیده اند.
اماكن تفریحی آستارا
منطقه نمونه گردشگری حیران: حیران یك منطقه بسیار وسیع در جنوب غرب گیلان است كه مرز بسیار نزدیكی با اردبیل دارد. این منطقه بسیار زیبا به خاطر پتانسیل بالا در جذب گردشگر به عنوان یكی از مناطق نمونه گردشگری در ایران انتخاب شده است. دهكده گردشگری حیران اولین بار در سال ۱۳۹۰ كار خود را آغاز و به سرعت توسعه پیدا كرد تا میزبان مسافرانی باشد كه از جاده اردبیل به آستارا گذر می كنند.
از تفریحات جذابی كه در این منطقه گردشگری وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره كرد.
سورتمه حیران
كارتینگ حیران
تله كابین حیران
و در آخر می توان گفت یكی از جذاب ترین تجربه ها رانندگی در گردنه زیبای حیران است كه زیبایی آن به جد بی حد و حصر است.
بازار گردی در آستارا: همانطور كه گفتیم آستارا یكی از مهم ترین شهرهای مرزی ایران و بزرگ ترین گمرك زمینی در شمال كشور محسوب می شود. به همین خاطر بازارهای موجود در شهر پر است از اجناس گوناگون با قیمت های مناسب كه گردشگران زیادی را تنها با هدف خرید به سمت خود می كشاند. از مهم ترین بازارهای آستارا می توان به بازار بزرگ ساحلی، مجموعه بازارهای نور و انواع پاساژها اشاره كرد.
جاهای دیدنی آستارا
آبشار لاتون: آبشار لاتون با ارتفاع تقریبی ۱۰۰ متر یكی از بلندترین آبشارهای ایران است و مسیر رسیدن به آن از روستای كوته كومه لوندویل در آستارا آغاز می شود.
تالاب استیل: این تالاب در مسیر جاده رشت به آستارا قرار گرفته و اولین مكان آبی در ایران است كه پرندگان مهاجر در آن توقف می كنند. تالاب استیل یكی از پنج منطقه نمونه گردشگری استان گیلان است.
ساحل صدف:ساحل صدف یكی از زیباترین سواحل این منطقه است و هر ساله با شروع شدن فصل گرم گرشگران زیادی را به خود جذب می كند. خوب است بدانید كه این ساحل از طرح سالم سازی نیز برخوردار است.
پارك جنگلی بی بی یانلو: این پارك جنگلی در غرب شهر آستارا واقع شده و بخشی از جنگل های هیركانی شمال ایران را شامل می شود.
باغ چای عباس آباد: این باغ چای در روستای عباس آباد شهر آستارا قرار دارد و گفته می شود كه قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد. این باغ زیبا تنها مركز كشت و تولید چای در آستار محسوب می شود.
قلعه شیندان (سندان): این قلعه بر فراز كوه شیندان در مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارد. از قدمت دقیق قلعه اطلاعات مشخصی در دست نیست؛ اما به احتمال زیاد به پیش از ورود اسلام به ایران برمی گردد.
آداب و رسوم آستارا
قره بایرام: قره بایرام در فارسی به معنی عید سیاه است و همزمان با آغاز بهار و عید نوروز در این شهر جشن گرفته می شود. در این روز مردم شهر به دیدار كسانی می روند كه عزیزان خود را از دست داده اند و سال جدید را بدون آن ها نو می كنند.
مراسم بارات گونی: این مراسم همزمان با تولد امام دوازدهم شیعیان برگزار می شود. در روز نیمه شعبان مردم شهر در امامزاده ابراهیم و امامزاده قاسم شهر جمع می شوند و برای برآورده شدن آرزوهای خود دعا می كنند.
مراسم شمع پایلاماخ: شمع پایلاماخ یكی از رسوم مذهبی- سنتی مردم آستاراست. مردم شهر در عصر تاسوعای حسینی بین افراد شمع های نذری را توزیع می كنند و هر فرد برای رفع حاجت خود در مكان های مشخص به ویژه مساجد و داخل طشت های پر از آب، ۱۲ عدد شمع روشن می كند.
آیین طشت گذاری: مراسم طشت گذاری یك آیین سوگواری مشترك بین مردم ترك زبانِ ایران است كه گفته می شود برای اولین بار در دوره صفویه در اردبیل برگزار شد. این مراسم به نوعی ادای احترام به كار جوانمردانه امام حسین (ع) در دشت نینواست. وی و یارانش پیش از رسیدن به دشت نینوا توسط سربازان حر متوقف می شوند و در آن لحظه امام حسین دستور می دهد تا آب موجود در مشك ها را به سربازان حر نیز بدهند. از آن جایی كه این حادثه در ۲۷ ذی الحجه اتفاق افتاد، مردم شهر های مختلف نیز این مراسم را در روز ۲۷ ام این ماه برگزار می كنند.
آب و هوای آستارا در فصول مختلف
بهار: در فصل بهار به خصوص ماه فروردین هوای آستارا بسیار خنك و گاهی اوقات سرد است.
تابستان: در فصل تابستان هوای آستارا شرجی می شود؛ اما در بخش های كوهستانی شهر می توانید هوای خنك را تجربه كنید.
پاییز: اوایل پاییز آب و هوای آستارا بسیار متعادل است و با نزدیك شدن به اواخر ماه مهر بارندگی در شهر افرزایش می یابد و هوا شروع به سرد شدن می كند.
زمستان: در این فصل هوای شهر بسیار سرد می شود چرا كه آستارا در منطقه تقریبا كوهستانی قرار دارد.
