در فاصله دو كیلومتری ازگنبد عضد، برفراز كوهستان شمال شرقی شیراز بنای زیبایی به چشم می‌خورد كه به چاه مرتاض علی معروف شده است. می‌گویند زمانی زاهدی بنام مرتاض علی در آن مقیم وبه عبادت مشعول بوده است.بنای تاریخی چاه مرتاض علی شامل چند اطاق و دو آب‌انبار است و مردم شیراز آنرا مكان مقدسی می‌دانند. آنها اعتقاد دارند كه هركس چهل شب جمعه یا شنبه در آنجا بماند و چله بگیرد بعد از هفته چهلم آرزویش برآورده خواهد شد.در حال حاضر بسیاری از مردم شیراز برای برآورده شدن آرزوهایشان در این مكان چله می‌گیرند. این بنا در نزد عامه مردم به چاه مرتضی علی نیز خوانده می شود .
به احتمال‌قوی این مكان آتشگاه یا آتشكده‌ای اززمان ساسانیان بوده‌است؛ چون قوس‌های بیضی شكلی كه درآن‌دیده می‌شود و مصالح ساختمانی قلوه سنگ وگچ و آهگ نشانه‌هایی ازسبك ساختمانی آتشكده‌های آن زمان است. عده ای هم معتقدند این بنا مهرابه ای برجای مانده از دوران پیش از اسلام در ایران است.
این بنا نسبت به دیگر آثار معماری شیراز دارای معماری شاخص و قابل توجهی نیست . اما در عوض جایگاه خاصی در فرهنگ و تاریخ عامه مردم بویژه در قدیم داشته است.
قسمت‌های مختلف‌این بنا با سنگ‌وگچ ساخته شده و درپاره‌ای از قسمت‌های آن كتیبه‌هایی از آیات قرآن و احادیث با كاشی دیده می‌شود. كتیبه فوقانی خواناست ولی كتیبه‌های طرفین به سبب مرور زمان پاك شده و اكنون نمی‌توان كاملا آن را تشخیص داد. كتیبه بالای سر در ورودی بخط ثلث است و روی آن اسامی دوازده امام نوشته شده است:
اللهم صل علی محمد المصطفی و صل علی‌علی‌المرتضی و صل علی فاطمه مریم‌المهدی و صل علی حسن‌المجتبی و صل علی حسین بن علی وصل‌علی محمدبن علی‌التقی وصل علی محمدبن علی‌النقی و صل علیحسن‌بن‌العسگری و صل علی حجة‌القائم‌المهدی.
بر پیشانی سر درچاه نیز كتیبه‌ای روی سنگ مرمر كنده شده كه خط آن از نوع نستعلیق است و عبارات زیر روی آن خوانده می‌شود:
قال‌النبی صل اله علیه وآله وسلم افضل‌الصلوة واكمل‌التحیات. مثل اهل بیتی كمثل سفینة‌النوح من تمسك بها نجی و من تخلف عنهاغرق ۱۳۲۸ه.ق.
در داخل ورودی و در داخل سر در نیز كتیبه دیگری با قطعات آبی و سقید از كاشی و بخط كوفی دیده می‌شود كه كلمات الله؛ محمد؛ علی در روی آن خوانده می‌شود.
دراین مجموعه كوچك ساختمانی پله‌ای وجود دارد كه وقتی از آن پائین بروید به صفحه‌ای كوچك و تاریك می‌رسید كه مفروش و محل راز ونیاز و نماز است و فقط بوسیله نور مصنوعی می‌تواند روشن باشد.
اگر از قسمت شمال غربی كوه چهل مقام (ابتدای جاده شیراز- اصفهان) بروید به سایت پدافند هوایی می رسید. فاصله این سایت تا چاه مرتاض علی بصورت آسفالت است و پیاده می توانید آن را طی كنید. مسیر پیاده دیگر، مسیری است كه از یكی از كوچه های هفت تنان به سمت چاه مرتاض علی امتداد می یابد و اكثراً مورد استفاده افراد بومی و ساكنین محله هفت تنان است. همچنین از مسیر پیاده روی پارك كوهپایه می توانید استفاده كنید، این مسیر توسط پلكانهای سیمانی كه از پارك كوهپایه به سمت گهواره دید می باشد، میسر شده است .
آدرس : شیراز – كوه هفت تن (كوه چهل مقام)
