زندان سلیمانكوه زندان سلیمان یا دیو سلیمان، كوه مخروطی شكل درون تهی است كه در ۳ كیلومتری غرب محوطه باستانی تخت سلیمان در نزدیكی شهرستان تكاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد.
كوه زندان سلیمان، كوهی مخروطی شكل و درون تهی است
این كوه مخروطی هزاران سال پیش بر اثر وقوع آتش‌فشان بوجود آمده است و ساكنین منطقه تخت سلیمان تكاب این كوه زیبا و شگفت انگیز را زندان سلیمان یا زندان دیو می‌نامند و بر این باورند كه حضرت سلیمان دیوهایی را كه از فرمانش سرپیچی می‌كردند در این كوه زندانی می‌كرد.
این كوه پدیده‌ای بسیار جالبی است كه حاصل میلیون‌ها سال فعالیت چشمه‌جوشان آرتزینی می‌باشد. منشاء آن نیز آبهای زیرزمینی بوده است.
طریقه بوجود آمدن این كوه عظیم به این صورت است كه چشمه در ابتدا دریاچه‌ای در اطراف خود بوجود می آورد و آهك و املاح معدنی دیگر در اطراف دریاچه رسوب می كند و آب از اطراف آن سرازیر می شود و مجددا رسوب می‌دهد و این سیر سالیان سال ادامه می یابد تا اینكه چشمه اولیه به صورت یك كوه مخروطی درمی‌آید.
پس از بوجود آمدن این كوه دهانه چشمه به دلایلی مسدود شده و آب درون كوه به مرور فرو می نشیند و كوه به شكل امروزی خود درمی‌آید.
در اطراف این كوه چشمه‌های متعدد آب گرم هنوز در حال فعالیت هستند و بطور كلی این ناحیه از نظر زمین شناسی بسیار پیچیده و خاص است. در طول تاریخ اقوام مختلفی نظیر ماناها (در هزاره اول قبل از میلاد مسیح) در دامنه این كوه ساكن بوده‌اند.
همچنین اهالی متعقدند این چشمه‌ها به علت وجود املاح معدنی كوه زندان خاصیت متعدد درمانی دارد. ارتفاع این كوه میان تهی مخروطی شكل از سطح زمین مجاور بین ۹۷تا۱۰۰متر است و در مركز ان گودالی به قطر دهانه ۶۵ متر وعمق ۸۰ متر وجود دارد.
در طوقه این مخروط بقایای معبد مقدسی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد وجود دارد كه در دهه چهل توسط هیات باستان‌شناسی آلمانی مورد كاوش و مطالعه قرار گرفته است.
بعد از رونق آتشكده آذر گشنسب دوره ساسانی تا مدتی از كوه زندان سلیمان و تعدادی از واحدهای معماری آن به عنوان قلعه نگهبانی استفاده می‌شد.
آتشكده اذر گشنسب مهمترین آتشكده ساسانیان و به عنوان پایتخت مذهبی ایرانیان در مجموعه باستانی تخت سلیمان قرار دارد و یكی از سه آتشكده مهم زرتشتیان محسوب می شود.
محوطه تاریخی زندان سلیمان – تكاب – آذربایجان‌غربیبرخی از باستان شناسان وكاوشگران اماكن تاریخی متعقدند این كوه اصلاسابقه آتش‌فشانی نداشته است، بلكه در ابتدا دریاچه‌ای شبیه دریاچه تخت سلیمان بوده كه بعدها آب آن خشك شده و به صورت فعلی درآمده است.
همچنین در ارتفاع ۶۵ متری این كوه دیواری مانند كمربند پس از حفاری مشاهده شده كه طول آن در حدود ۸۰۰ متر است.
زندان سلیمان در حالت كلی ساختار رسوبی مشابهی شبیه وضعیت فعلی مجموعه تخت سلیمان دارد. این كوه در زمان مانایی‌ها درحدود سالهای ۶۶۰تا ۸۳۰ قبل از میلاد به عنوان عبادتگاه استفاده می شده است و در دهه ۶۰میلادی به منظور بررسی و مطالعه ساختار درونی گودال كوه زندان سلیمان یك هیات باستان شناسی آلمانی از سمت شمال شرقی دامنه آن تونلی حفر كردمد كه بعد از آن عملیات مجدد مسدود گردید.
مجموعه میراث فرهنگی وگردشگری تخت سلیمان در۴۲ كیلومتری شمال شرقی شهرستان تكاب در جنوب اذربایجان غربی به عنوان اثر ملی كشور در آثار جهانی یونسكو به ثبت رسیده است.
