ییلاق های آق اولر در حوالی ۳۵ كیلومتری غرب تالش واقع شده و یكی از ییلاق های زیبا و دیدنی استان گیلان است كه از سوی كوه های سر بفلك كشیده محصور شده است. جنگلهای هیركانی با درختان برگ ریز از دیگر جاذبه های طبیعی منطقه آق اولر و مریان است كه می تواند گزینه خوبی برای لذت بردن از طبیعت و كمپینگ باشد.مریان و آق اولر در ۲۲ كیلومتری ارتفاعات غرب تالش یكی از این شگفتی های تاریخی و طبیعی این منطقه است؛ روستایی تاریخی در عمق جنگلها و ارتفاعات كوهستانی تالش با آب و هوایی مطبوع كه تابستان های خنك اش زبانزد عام و خاص است و زیبایی های طبیعت بهارش عظمت و شكوه طبیعت شگفت گیلان را نمایان می سازد.
اگر اندكی وقت بگذارید و از سمت شمال آق اولر حركت كنید ، به دهكده مریان می رسید. بهانه های زیبا و زیادی وجود دارد كه از این مكان دیدن كنید؛ بهانه هایی از جنس طبیعت و تاریخ و از جنس شكوه.
آق اولر از جمله مناطق ییلاقی در كوهستانهای تالش به شمار می رود كه آب و هوا و مناظر طبیعی خوشی دارد. علاوه بر زیبایی‌های طبیعی این منطقه ارزش تاریخی هم دارد. بناهای كاخ سردار امجد (آق اولر/ كاخ سفید) و حمام مریان از این جمله هستند.
مریان در كنار آق اولر همان منطقه ای است كه سالیانی پیش باستانشناسان و كاوشگران با كند وكاو در گورستان باستانی این منطقه ، آثار باستانی ۳۵۰۰ ساله را كشف كردند و مدنیت این منطقه را باستانی اعلام كردند و این چنین شد كه اهمیت این منطقه نه دوچندان بلكه صدچندان شد.
گورهای آرامستان تاریخی مریان و آق اول سه طبقه بوده و به صورت دخمه ای و سنگچین ساخته شده است.
پژوهشگران با به دست آوردن اشیا در این منطقه به این نتیجه رسیده اند كه ساكنان دوردست آق اولر و مناطق اطراف آن به زندگی پس از مرگ باور داشته اند.
این گورستان ها كه بخش اعظمی از خاك این دو روستا را در بر دارد ، حكایت دیرینه و ناگفته های بسیار در سینه دارد.
مریان و آق اولر در گذر زمان مردمان بسیار به خود دیده كه هر كدام نقشی از خود بر جای گذاشته اند؛ نقشی برای ماندگاری و ثبت خویش در تاریخ.
یكی از این نقش ها ، كاخ های ییلاقی سردار امجد است. خان نشین محل استقرار خان و خاندان و نزدیكان ، قراول خانه محل استقرار نظامیان و اصطبل كاخ بخش های مختلف این مجموعه را تشكیل داده اند؛ مجموعه ای كه در یك مقطع زمانی مركز قدرت و امارت در منطقه بوده است.
متاسفانه اصطبل این مجموعه در دوران مشروطه به آتش كشیده شده است. كاخ های ییلاقی سردار امجد در دو ساختمان جداگانه بنا شده و خان نشین آن نیز به صورت دو طبقه است.
هنوز یكی از بناهای آن مخروبه مانده ، اما بخش دیگری از این بنا تا حدودی تعمیر و مرمت شده است.
هم اینك از این كاخ به عنوان پایگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استفاده می شود اما علاوه بر گورستان و كاخ می توانید در روستای آق اولر از حسینیه و مسجد شیرخان و قبر پیرعلی كه مردم آن را شفادهنده می دانند ، بازدید كنید.
به غیر از این آثار ، مراسم زیبایی در زمان های خاصی برگزار می شود. سنت هایی كه قرن ها در سینه ها ضبط و به دل و جان نوادگان و نسل های بعدی منتقل شده اند.
از میان همه آنها می توان به برگزاری مراسمی همچون روز سلطان ، دروزه ، ۴۵ نوروز ، پنجك ، مراسم بندآوردن باران و كوبیدن بر ظرف مسی برای جلوگیری از ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی اشاره كرد كه از مراسم خاص و سنن دیرین این روستاست و همین طور یوله چله ، قصه چله و سیومو نیز از مراسم شب یلدا است.
البته ورزش های محلی چون اسب سواری ، كشتی مردان «قائیش گوتورمك» یا «قائیش چكدی» ، بورك قاچدی ، خاله خاله و چیلینگ كه بسیار مهیج هستند ، به صورت سنتی برگزار می شوند و دیدن آنها برای هر گردشگری خاطره ای فراموش نشدنی است.
شما در روستای مریان شاهد بزرگ ترین گورستان پیش از تاریخ به مساحت ۴۰۰ هكتار خواهید بود. این آرامستان همچون نمونه قبلی ، سه طبقه و سنگچین شده است.
معماری و ساخت خانه های این روستا كمی متفاوت با دیگر مناطق تالش است. دلیل آن هم قرار گرفتن روستا در ناحیه ای كوهستانی است.
سقف چوبی خانه ها ، لته كوبی است همچنین برای جلوگیری از نفوذ سرما ، درهای ورودی و پنجره ها ، تا اندازه ای كوچك انتخاب شده اند.
هر چند پیشترها برای ساخت خانه ها از مصالح بومی یعنی سنگ ، ملات كاهگل و چوب استفاده می كردند اما به گفته یكی از اهالی ، پس از وقوع زلزله در سال ۱۳۶۹ اكنون بیشتر خانه ها با استفاده از مصالح جدید مثل سیمان ، آجر و تیرآهن ساخته می شوند.
یك حمام قدیمی هم از دوره های گذشته در مریان باقی مانده كه دیدن آن خالی از لطف نخواهد بود.
برای تاریخ این بنا دو احتمال وجود دارد؛ برخی آن را به اواخر دوره صفویه نسبت داده اند و دسته ای دیگر حمام را متعلق به دوران قاجار می دانند.
از خشت ، ملات ، گچ و سنگ به عنوان مصالح در ساخت این بنا استفاده شده است.
متاسفانه ردی از پنجه اغیار بر پیكره حمام دیده می شود چرا كه در بعضی قسمت های حمام ، آثاری از كاشی های تزیینی و نقاشی دیواری به جا مانده بود كه تقریبا تمام آنها به سرقت رفته است.
این جنگلها در ایام بهار و تابستان سبز و در پاییز مانند یك تابلوی نقاشی رنگارنگ است و بادهای پاییزی وقتی به وزش در می آید برگهای سرخ و زرد و قهوه ای این درختان را در هوا به رقص در می آورد و سیمای زیبای طبیعت تالش را مانند هنرمندی چیره دست تزیین می كند.
اگر شما تمایل داشته باشید كه به آق اولر سفر كنید پس از طی كردن خیابانهای تالش در منتهی الی شمال شهر و عبور از روی پلی كه بر روی رودخانه گرگان رود احداث شده ، بعد از گردش به سمت چپ و در جهت غرب و پس از عبور از روستا های هره دشت ، نال بند ، بالده كری ، ماشین خانه ، كیش دبی ، تنگاب ، نولبلاغ ، كبلامك ، شیله وشت ، سینه هونی ، كله ور ، مریان به روستای آق اولر می رسید . این مسیر تماماٌ آسفالته و مانند تمام جاده های كوهستانی پر پیچ و خم و سر بالایی است كه گاه این سر بالایی ها به سراشیبی نسبتاٌ تندی تبدیل می شود و در مسیر راه عموماٌ كركان رود در سمت چپ جاده قرار دارد و با عبور خود كه در بستر دره های پر پیچ و خم كوههای تالش است به زیبایی و لطافت ذاتی طبیعت شمال جلوه ای بدیع داده و با سرو صدا و كف آلود به سمت دریای كاسپین ( خزر ) در حركت است .
در سال های گذشته برگزاری هر ساله جشنواره سواركاری و كشتی ویژه مردان ، از برنامه های مرسوم بود اما سالیانی است احداث ویلاهای مدرن و رنگارنگ آن روستای باستانی را به شهرك مدرن تبدیل كرده و دیگر از این برنامه ها خبری نیست.
با وجود این كه چهره مریان امروز نو نوار شده و تبدیل به یك شهرك كوهستانی همچون شهرك های كوهستانی آلپ شده ، ولی از زیبایی های طبیعی آن كاسته نشده است و حتی اگر از مراسم قدیم و آداب آن اثری نباشد ، مریان جدید نیز دیدنی است.
در اینجا هنوز هم می شود به هنگام غروب از دور دست ها گوش به نوای غریبانه نی چوپان كوهستانهای تالش سپرد و به بسیاری از رازهای سر به مهر این منطقه دست یافت.
مریان و آق اولر فقط گوشه ای از زیبایی های طبیعی كوهستان های تالش است. فقط كافیست از شهر تالش به سمت مریان به مدت ۶۰ دقیقه در دل جنگل ها و كوهستان های تالش با طمأنینه رانندگی كنید تا ضمن دیدن زیبایی جنگل های تالش ، مناظر دلنواز مریان و آق اولر را نیز نظاره گر باشید.
مسیر خودروی شخصی اگر شما تمایل داشته باشید كه به آق اولر سفر كنید پس از طی كردن خیابانهای تالش در منتهی الی شمال شهر و عبور از روی پلی كه بر روی رودخانه گرگان رود احداث شده ، بعد از گردش به سمت چپ و در جهت غرب و پس از عبور از روستا های هره دشت ، نال بند ، بالده كری ، ماشین خانه ، كیش دبی ، تنگاب ، نولبلاغ ، كبلامك ، شیله وشت ، سینه هونی ، كله ور ، مریان به روستای آق اولر می رسید . این مسیر تماماٌ آسفالته و مانند تمام جاده های كوهستانی پر پیچ و خم و سر بالایی است كه گاه این سر بالایی ها به سراشیبی نسبتاٌ تندی تبدیل می شود و در مسیر راه عموماٌ كركان رود در سمت چپ جاده قرار دارد.
